ΕΛΛΑΔΑ - ΚΥΠΡΟΣ – ΙΣΡΑΗΛ: Τα μυστικά μιας θερμής σχέσης

• Η διόρθωση της ισορροπίας στις σχέσεις Άγκυρας - Αθήνας - Λευκωσίας μεσοπρόθεσμα θα πριμοδοτήσει πιο ρεαλιστικές προσεγγίσεις από την τουρκική πλευρά. 

Η προσέγγιση και η συνεργασία χωρών που αντι­μετωπίζουν διαφορετικές προκλήσεις και έχουν αποκλίνουσες πολιτικές προσεγγίσεις αλλά κοι­νά διμερή συμφέροντα είναι μία σταθερά της πα­γκόσμιας διπλωματικής ιστορίας. Δύο χαρακτη­ριστικές περιπτώσεις κατεγράφησαν την... επαύρι­ον του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου σχεδόν ταυτόχρονα: 

> Η προσέγγιση της νεαρής Σοβιετικής Ρω­σίας του Λένιν με τον Κεμάλ Τούρκο εθνικιστή και χθεσινό εχθρό, στη βάση της κοινής απειλής που αποτελούσαν οι δύο μεγάλες νικήτριες δυνά­μεις Βρετανία και Γαλλία. 

> Η προσέγγιση την Άνοιξη του 1922 στο Ρό­παλο της Ιταλίας της Σοβιετικής Ρωσίας με τη Γερμανία της Βαϊμάρης, που είχε μόλις είχε ε­δραιωθεί μετά την αιματηρή καταστολή της επα­νάστασης των ομοϊδεατών των Μπολσεβίκων Σπαρτακιστών. Κοινός παρονομαστής η απομό­νωση της Μόσχας και του Βερολίνου στη διαμόρ­φωση της μεταπολεμικής τάξης πραγμάτων στην Ευρώπη. 

Σε σύγκριση με τον ωμό ρεαλισμό των παρα­πάνω προσεγγίσεων, η ανάπτυξη από το καλο­καίρι του 2010 μέχρι και σήμερα μιας ολόπλευρης διμερούς συνεργασίας Ελλάδας - Ισραήλ είναι περισσότερο μία ρεαλιστική αξιοποίηση κοινών συμφερόντων παρά απότομη στροφή όπως οι προ­ηγούμενες. Επιπλέον, είναι από τις λίγες φορές που ισχύει η καθιερωμένη διαβεβαίωση ότι δεν στρέφεται εναντίον τρίτων, ενώ ταυτόχρονα πα­ράγει σταθερότητα μακροπρόθεσμα χρήσιμη για όλη την περιοχή. Η πρόσφατη επίσκεψη του υ­πουργού Άμυνας του Ισραήλ Μπάρακ στην Αθή­να και οι δηλώσεις και των δύο πλευρών επιβε­βαίωσαν τον προσεκτικό ρεαλισμό της διμερούς αυτής προσέγγισης. 

ΓΙΑΤΙ ΣΥΜΦΕΡΕΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 

Η στρατηγική συνεργασία Ελλάδας - Ισραήλ και Ισραήλ - Κύπρου καλύπτει ένα μεγάλο κενό στρατηγικής για την Αθήνα: Το κενό της βαθμι­αίας αποσάθρωσης και σημερινής de facto ακύ­ρωσης της ενταξιακής προοπτικής της Τουρκίας στην Ε.Ε., ένα στοίχημα που από το 1995 μέχρι και πρόσφατα είχε διαμορφώσει το πλαίσιο της στρατηγικής της Αθήνας στις διμερείς εκκρεμό­τητες με τον ανατολικό μας γείτονα αλλά και της Λευκωσίας στο χειρισμό του Κυπριακού. Η εμπλο­κή του Ισραήλ στην ασφαλή αξιοποίηση του ενερ­γειακού πλούτου της κυπριακής ΑΟΖ και η διμε­ρής αμυντική συνεργασία Αθήνας - Τελ Αβίβ καλύπτουν το κενό που άφησε η ακύρωση της προσδοκίας για αλλαγή πολιτικής της Άγκυρας μέσω της ευρωπαϊκής διαπραγμάτευσης. Επιπρο­σθέτως τα παραπάνω έχουν το πλεονέκτημα ότι όχι μόνον δεν στερούν την Άγκυρα από κάποιο πραγματικό κεκτημένο, αλλά αντίθετα βοηθούν την κυβέρνηση Ερντογάν να προσαρμοσθεί σε ένα νέο ενεργειακό τοπίο, όπου η τούρκικη πλευ­ρά δεν μονοπωλεί πλέον τον από το νότο και την ανατολή ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης. 

Η διόρθωση της ισορροπίας στις σχέσεις Άγκυρας - Αθήνας - Λευκωσίας μεσοπρόθεσμα θα πριμοδοτήσει πιο ρεαλιστικές προσεγγίσεις από την τουρκική πλευρά, όπως, άλλωστε, η σθεναρή ρωσική στάση στις προσπάθειες διείσδυσης του ανατολικού μας γείτονα σε Καύκασο - Κεντρική Ασία οδήγησε τελικά σε μία ισορροπημένη σχέση Ρωσίας - Τουρκίας τα τελευταία χρόνια. Αν στα παραπάνω προσθέσουμε και την αναμφισβήτητη επιρροή και υπαρκτή ήδη εμπλοκή του Ισραήλ, με τη συναίνεση και τη συνεργασία των ΗΠΑ, στο Κουρδικό, καθώς αποτελεί εργαλείο επιρροής και δυνητικής αποσταθεροποίησης σε Ιράν, Συρία και Τουρκία, τερματίζεται έτσι μία παρατεταμένη περίοδος όπου οι περιφερειακές εξελίξεις εξέτρε­φαν στην Άγκυρα γεωπολιτικούς μικρομεγαλισμούς που κινούνταν ανάμεσα στη γραφικότητα και στην αποσταθεροποιητική ανευθυνότητα: Ας θυμηθούμε λίγο τον κατά τα άλλα ρεαλιστή Οζάλ, που ονειρευόταν τουρκική ζώνη επιρροής από την Αδριατική μέχρι το Σινικό Τείχος και τον Νταβούτογλου που παραπαίει ανάμεσα στη σταθεροποιητική επιθυμία «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες» και έναν πυρετώδη μεσανατολικό παρεμβατισμό που μπορεί να διαμορφώσει μέτω­πο δυσαρεστημένων κατά της Άγκυρας. 

Όπως είδαμε και πιο πάνω, η προσγείωση της Τουρκίας στις πραγματικές της δυνατότητες στην πρώην Ε.Σ.Σ.Δ οδήγησε σε σχέσεις καλής γειτονίας με τη Ρωσία έτσι με τον ίδιο τρόπο η οριοθέτηση της δυνατότητας επιρροής της και προβολής της ισχύ­ος της στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή μπορεί να είναι επωφελής και όχι μόνον για τους γείτονες της αλλά και για την ίδια.

Από τη μέχρι τώρα πορεία αναβάθμισης της διμερούς συνεργασίας Ελλάδας - Ισραήλ είναι σαφές ότι καμιά πλευρά δεν αναμένει πλήρη ταύτιση: Ούτε το Ισραήλ περιμένει Αθήνα και Λευκωσία να στηρίζουν την πολιτική του στο Μεσανατολικό και κυρίως στο Παλαιστινιακό, ούτε η ελληνική πλευρά περιμένει η ταύτιση συμφερόντων στην Ανατολική Μεσόγειο να ε­πεκταθεί στο Αιγαίο.

Ουδείς βέβαια είναι τόσο αφελής για να μην δει ότι η στενή διμερής συνεργασία θα επηρεάσει -αλλού λίγο και αλλού πολύ- συσχετισμούς, σχεδιασμούς και προσεγγίσεις.

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ- ΤΙ ΚΕΡΔΙΖΕΙ ΤΟ ΙΣΡΑΗΛ.

Η προσέγγιση του Ισραήλ με την Ελλάδα και την Κύπρο επέρχε­ται σε μία στιγμή που έχουν καταρρεύσει όλες οι μέχρι χθες σταθερές αναφορές: Το κεμαλικό καθεστώς στην Τουρκία είναι πλέον παρελθόν και η όποια αναπόφευκτη μελλοντική εξισορρό­πηση των σχέσεων με το Ισραήλ δεν θα μπο­ρεί σε καμιά περίπτω­ση να φθάσει στο επίπεδο του παρελθό­ντος. Η Αίγυπτος σκε­πάζεται από σκιά αβεβαιότητας, ενώ οι εξελίξεις στη Συρία μπορούν ανά πάσα στιγμή να προκαλέ­σουν ευρύτερη περι­φερειακή αποσταθεροποίηση. Έτσι, χωρίς το στρατηγικό σύμμαχο του παρελθόντος, την Άγκυρα και χωρίς την Αίγυπτο του κληρονό­μου του Σαντάτ, το Ισραήλ βρίσκει στην Ελλάδα καν στην Κύπρο τους μόνους προβλέψιμους και στα­θερούς εταίρους στην ευρύτερη περιοχή για το ορατό μέλλον. 

Δύο εταίρους μέλη της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης, με σημερινό καταγε­γραμμένο και πιθανό μελλοντικό ενεργειακό πλούτο στην Ανατο­λική Μεσόγειο: Το Ισραήλ δεν ανοίγει απλά το δρόμο μιας προσέγγισης με την Ε.Ε, αλλά διεκδικεί και ρόλο βαρύνοντος εγγυητή της ασφάλει­ας του ενεργειακού εφοδιασμού της Γηραιάς Ηπείρου, ένα ρόλο που τις δύο τελευταίες δεκαετίες επιχείρησε να μονοπω­λήσει η Άγκυρα. 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΠΟΠΟΥΛΟΣ

(ΕΦ.ΗΜΕΡΗΣΙΑ-14-15/1/2012)