Η ανατομία των εξεγέρσεων

• ΠΟΙΟΙ ΟΡΑΜΑΤΙΖΟΝΤΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΙΓΥΠΤΟ; 

• Τι απέγινε με τις λαϊκές επαναστάσεις της προηγούμενης δεκαετίας; Από την Πορτοκαλί Επανάσταση, στην Πλατεία Ταχρίρ και στο τρίγωνο της φωτιάς στα Βαλκάνια, και στο βάθος ο... γνωστός «σκηνοθέτης». 

«Η ελληνική κυβέρνηση λέγε­ται ότι βρίσκεται πολύ κοντά στο σημείο όπου θα μπο­ρούσε να χάσει τον έλεγχο της χώρας. Οι πρόσφατες δε εμπειρίες στην Αίγυπτο και την Τυνησία έχουν αποδείξει ότι δεν είναι φρόνιμο να υποτιμάται η δύνα­μη της εξέγερσης της νεολαίας»....
 

Αυτή ήταν η προ ολίγων ημερών δήλωση του επικεφαλής της Pimco, της μεγαλύτερης εταιρείας επενδύσεων και διαχείρισης κε­φαλαίων στον κόσμο, Μοχάμεντ Ελ-Έριαν, όταν κλήθηκε να σχολιάσει τα νέα υψηλό­τατα ποσοστά ανεργίας στην Ελλάδα. 

Δυσοίωνη πρόβλεψη ή καλοδιατυπωμένη απειλή; 

Της ίδιας άποψης, βέβαια, φαίνεται πως εί­ναι και ο νεόκοπος διευθυντής της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας Γκι Ράιντερ, ο οποίος στην πρώτη εκτενή συνέντευξή του εξέ­φρασε την αγωνία του για το γεγονός ότι η κοινωνική πίεση στην Ελλάδα θα είναι πολύ σύντομα τόσο μεγάλη, που θα οδηγήσει σε μη ελεγχόμενες καταστάσεις. 

Σε κάθε περίπτωση, κάθε χρόνο τέτοια εποχή το αμερικανικό ινστιτούτο Freedom House, το οποίο, όπως υποστηρίζεται, έχει «σταθεί» σε κάθε «πολύχρωμη» -και όχι μόνο- επανάσταση, από τις αρχές της δε­καετίας του 2000 και εντεύθεν, δίνει στη δημοσιότητα τις εκτιμήσεις του για τη μελ­λοντική πορεία κάθε χώρας ξεχωριστά του πλανήτη τούτου. 

Το ίδιο συνέβη και ένα χρόνο νωρίτερα στα τέλη του 2011, όταν η Ελλάδα για πρώ­τη φορά συμπεριελήφθη στην εν λόγω έκ­θεση, σύμφωνα με την οποία μέσα στο τρέ­χον έτος η χώρα μας θα καλούνταν να αντι­μετωπίσει τρεις προκλήσεις: την απύθμενη διαφθορά, τις υπερμεγέθεις και αναποτε­λεσματικές της δημόσιες υπηρεσίες και την υπερβολική γραφειοκρατία. Παράλληλα ανάμεσα στις χώρες που θα έπρεπε να τε­θούν άμεσα υπό αυστηρή επιτήρηση μέσα στο 2012, λόγω της ραγδαίας υποβάθμισης του «κράτους Δικαίου», ξεχωριστή θέση κατείχε η Συρία. 

Σε συνδυασμό με το «όραμα» του πρώην Αμερικανού πρόεδρου, Τζορτζ Μπους του νεότερου, για την «απελευθέρωση» των υγιών δυνάμεων ανά τον κόσμο και την καταδίκη εκείνων που στέκονται εμπόδιο στην εγκαθίδρυση των «σωστών» αξιών, για πρώτη φορά η λέξη «Δημοκρατία», με την Ελλάδα να συγκαταλέγεται ανάμεσα στις χώρες εκείνες που χρειάζονται «ανα­διάρθρωση», προκαλεί τρόμο. 

Εύφλεκτος περίγυρος 

Τρόμο όμως επίσης προκαλεί το γεγονός ότι στη φετινή έκθεση της εν λόγω δεξαμε­νής σκέψης, που αφορά στο επόμενο έτος το 2013, προβληματικές καθίστανται όλες οι χώρες που περιβάλλουν την Ελλάδα με αποτέλεσμα η χώρα μας να εντάσσεται σε μια ζώνη, από τη Βόρεια Αφρική μέχρι τη Μέση Ανατολή -με εξαίρεση το Ισραήλ- και την Τουρκία έως τις χώρες της Μαύρης Θάλασσας που «χρήζει» αναπροσαρμογής του προσανατολισμού της με τη Βουλγαρία εντούτοις να καταγράφει καλύτερα ποσοστά «επιτυχίας» από την Ελλάδα σε όλους σχεδόν τους τομείς. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι μια σειρά από χώρες στην ευρύτερη γειτονιά μας χάρη στην αφειδή χρηματοδότηση τα προηγούμενα χρόνια της «εξεγερμένης» νε­ολαίας από το ίδιο το αμερικανικό ινστιτούτο Freedom House, γνώρισαν την «επανάστα­ση» και συνεπώς θα έπρεπε σήμερα του­λάχιστον για το λόγο αυτό, να εξαιρούνται από το μακρύ κατάλογο των κρατών που θεωρούνται «ύποπτα παρέκκλισης» από τον ορθό δρόμο, όπως αυτός ορίζεται από μια σειρά αμερικανικά ιδρύματα –United States Agency for International Development (USAID), National Endowment for Democracy (NED),International Republican Institute (IRI), National Democratic Institute for International Affairs (NDI), Open Society Institute (OPI)-, των οποίων όμως οι απόψεις με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τελικά βρίσκουν ποικίλες εφαρμογές. 

Οι «αυθόρμητες» εξεγέρσεις, που σκοπό είχαν να ικανοποιήσουν το λαϊκό αίσθημα στη Σερβία (Οκτώβριος 2001), στη Γεωργία (Νοέμβριος 2003), στην Ουκρανία (Δεκέμ­βριος 2004), στην Κιργισία (Μάρτιος 2005), στη Μολδαβία (Μάρτιος 2005), στη Λευκο­ρωσία (Μάρτιος 2006) άραγε απέτυχαν; Η εικόνα των χωρών αυτών σήμερα μάλλον αυτό μαρτυρά. 

«Καταδικασμένες» Επαναστάσεις 

Προ δύο εβδομάδων περισσότεροι από 36 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ουκρανία κλή­θηκαν να επιλέξουν τα 450 νέα μέλη της Ρά­ντα, του Κοινοβουλίου της χώρας στο πλαίσιο της πρώτης εκλογικής αναμέτρησης που διεξήχθη έπειτα από την ανάδειξη του Βίκτορ Γιανουκόβιτς στην προεδρία το 2010. 

Το μέλλον της Ουκρανίας εξακολουθεί να γράφεται με διακεκομμένες γραμμές σημειώνει ο διεθνής Τύπος καθώς οχτώ χρόνια μετά την Πορτοκαλί Επανάσταση η χώρα ακόμη δεν έχει αποφασίσει ποιος δρόμος είναι ο πιο κατάλληλος για εκείνη, αυτός προς τη Δύση ή προς την Ανατολή, ενώ επιπροσθέτως για ηγέτη της έχει επιλέξει τον πολιτικό εκείνο που κρίθηκε «ανεπαρκής» και γι' αυτό απομα­κρύνθηκε από την εξουσία το 2004. 

Πράγματι, το κόμμα του νυν προέδρου επικράτησε, αφήνοντας στη δεύτερη θέση το συνασπισμό των κομμάτων που πρόσκεινται στην τέως πρωθυπουργό, Γιούλια Τιμοσένκο. 

Η Αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών, Xίλαρι Κλίντον, καθώς και η επικεφαλής της ευ­ρωπαϊκής διπλωματίας Κάθριν Άστον, υπο­στηρίζουν με δηλώσεις τους που φιλοξενεί ο αμερικανικός Τύπος ότι ορισμένα πολιτικά σχήματα δεν καταφέρνουν ακόμη και σήμε­ρα να εκπροσωπηθούν όπως θα έπρεπε και πως ψήφοι εξαγοράζονται έναντι αμοιβής. Δημοσίευμα των Foreign Affairs προχωρεί ένα βήμα παραπάνω, σημειώνοντας ότι «η αποδυνάμωση της Δημοκρατίας που διαπιστώνεται έχει σε μεγάλο βαθμό σταθεί εμπό­διο στην προσέγγιση της Ουκρανίας με την Ευρώπη», καθώς η όρεξη του Γιανουκόβιτς για την εξουσία υπερτερεί των πάντων. 

Στη φυλακή από τον Αύγουστο 2011, με την κατηγορία της κατάχρησης εξουσίας να τη βαρύνει, η τέως πρωθυπουργός Τιμοσένκο -η «Aung san Suu Kyi της Ευρώπης», σύμφωνα με την Guardian-, θα επιχειρήσει το επόμενο διάστημα να διεκδικήσει ένα νέο ρόλο, έστω και μέσω της απεργίας πείνας καταγγέλλοντας την παραποίηση του εκλογι­κού αποτελέσματος. 

Σύμφωνα με την ουκρανική Kyiv Post «η πο­λιτική στην Ουκρανία είναι ένα σπορ πολύ πιο δύσκολο από το μποξ και σε αυτό το άθλημα ισχύουν πολύ λίγοι κανόνες». 

Το 2010 η Επανάσταση της Τουλίπας στην Κιργισία στόχο είχε να αποτρέψει τον τότε πρόεδρο της χωράς Κουρμανμπέκ Μπακίεφ, από το να ολοκληρώσει το έργο του, την επιβολή ενός απολύτως αυταρχικού καθεστώτος. Παράλληλα η κοινή γνώμη είχε καταδικάσει και το γιο και κληρονόμο του, τον 34χρονο σήμερα Μάξιμο, ο οποίος συ­νελήφθη φέτος στις 12 Οκτωβρίου από τη Scotland Yard στο Λονδίνο, καθώς εις βάρος του εκκρεμούσε ένταλμα σύλληψης. Οι κα­τηγορίες που καλείται να αντιμετωπίσει είναι εκείνες της διαφθοράς και του ξεπλύματος χρήματος. 

Η Κιργισία δεν είναι μια χώρα που συγκε­ντρώνει το διεθνές ενδιαφέρον λόγω του ορυκτού της πλούτου, όπως συμβαίνει με τις υπόλοιπες γειτονικές της χώρες αλλά αποκλειστικά λόγω της θέσης της στο χάρτη. Αποτελεί το καταλληλότερο σημείο για τη διατήρηση βάσεων -και γι΄ αυτό φιλοξενεί στο έδαφός της μία της Ρωσίας και μια των Ηνωμένων Πολιτειών- για όποιον ενδια­φέρεται να έχει πρόσβαση στην ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής Ασίας ενώ παράλλη­λα συνορεύει με την Κίνα. Η σύλληψη του υιού Μπακίεφ αποτελούσε χρόνιο αίτημα της Ουάσιγκτον, καθώς σύμφωνα με το FBI, καταχράστηκε εκατομμύρια δολάρια μέσω της συμφωνίας που είχε συνάψει με τις Ηνωμένες Πολιτείες για την προμήθεια πετρελαίου για τις ανάγκες της αμερικανικής αεροπορικής βάσης στο Μάνας. Επίσης σύμφωνα με δημοσίευμα της Guardian, η νέα κυβέρνηση της Κιργισίας έχει ζητήσει επανειλημμένως από τη Λευκορωσία στην οποία έχει καταφύγει, την έκδοση του πατέρα Μπακίεφ, ο οποίος κατηγορείται για εγκλήματα πολέμου. 

Ο Κουρμανμπέκ Μπακίεφ εξακολουθεί όμως ακόμη και σήμερα να θεωρεί τον εαυτό του πρόεδρο της Κιργισίας την ίδια ώρα που η μεταβατική κυβέρνηση που έχει αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρος από το 2010 μόλις την περασμένη εβδομάδα ανακοίνωσε πως θα προχωρήσει σε προεδρικές και βουλευτικές εκλογές στο προσεχές διάστημα με σκοπό την άμεση αποκατάσταση της σταθε­ρότητας. 

Αμερικανικός δάκτυλος 

Με αφορμή την «αραβική άνοιξη», τις πρό­σφατες εξελίξεις στη Συρία αλλά και την πορεία που έχουν διαγράψει από τον περα­σμένο χρόνο η Τυνησία, η Αλγερία, η Υεμένη, η Αίγυπτος και η Λιβύη, ο αλγερινής καταγω­γής εγκατεστημένος σήμερα στον Καναδά ερευνητής Αχμέντ Μπενσάαντα στο βιβλίο του με τίτλο Arabesque Americaine παραπέ­μπει ως προς τον τρόπο οργάνωσής τους στις «πολύχρωμες» επαναστάσεις της προηγού­μενης δεκαετίας που «συγκλόνισαν», όπως σημειώνει, την Ανατολική Ευρώπη και ιδίως τις χώρες οι ηγέτες των οποίων διατηρούσαν φιλικές σχέσεις με το Κρεμλίνο. 

Αναφερόμενος δίχως περιστολές στον «αμερικανικό δάκτυλο», σπεύδοντας όμως να διευκρινίσει ότι ο ίδιος ούτε «πλήττεται από παρανοϊκές αντι-αμερικανικές ιδέες που στοιχειώνονται από σενάρια συνωμοσίας» ούτε «υποκλίνεται από θαυμασμό μπροστά στους τυραννικούς δυνάστες που σφετερίστηκαν απροκάλυπτα την εξουσία», στέκε­ται στη δράση των αμερικανικών ινστιτού­των που ευαγγελίζονται τη «Δημοκρατία» σε κάθε χώρα που έχει βρεθεί στο επίκεντρο της προσοχής των Ηνωμένων Πολιτειών, ανα­γνωρίζοντας την ευρηματικότητα των συν­θημάτων «Otpor» («Αντίσταση») στη Σερβία «Kmara» («Φτάνει πια!») στη Γεωργία «Pora» («Ήρθε η ώρα») στην Ουκρανία και «Kelkel» («Αναγέννηση») στην Κιργισία, που υιοθετή­θηκαν για να αφυπνίσουν τη λαϊκή οργή. 

Είκοσι δύο μήνες έχουν συμπληρωθεί από την Επανάσταση των Γιασεμιών στην Τυ­νησία, η οποία θεωρήθηκε ως η «δεξαμενή» της «αραβικής άνοιξης» με την απομάκρυν­ση από την εξουσία του άλλοτε ισχυρού ηγέτη Μπεν Αλί, και η κατάσταση στη χώρα μοιάζει μετέωρη και ευμετάβλητη, «με ροπή προς τη βία», όπως επισημαίνεται στο διε­θνή Τύπο. 

Λόγω της οριακής κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει η χώρα ο νέος της πρόεδρος, Μονσέφ Μαρζούκι, αποφάσισε προ ημερών να δώσει νέα παράταση στο καθεστώς έκτα­κτης ανάγκης που ισχύει από τον Ιανουάριο του 2011. Σύμφωνα με δημοσιεύματα στον αραβικό Τύπο, οι σαλαφιστές μουσουλμά­νοι -πρόκειται για σουνιτικό κίνημα που εργάζεται για την επιστροφή στο αυθεντικό Ισλάμ- είναι εκείνοι που κινούν τα νήματα εκείνα όμως της δικής τους «επανάστασης», καθώς στρέφονται «εναντίον όσων υποψι­άζονται πως θα τους εμποδίσουν να επιβά­λουν το νέο νόμο, ο οποίος θα είναι απολύ­τως σύμφωνος με τον ισλαμικό». 

Μεγάλος αριθμός σχολείων κλείνει, δη­μόσιες υπηρεσίες καταργούνται, όσοι τολμούν να καταναλώσουν αλκοόλ διώκονταν την ώρα που ο λαός αγανακτεί εξαιτίας των συνεχών αναβολών για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Αυτή είναι η εικόνα της Τυνησίας σήμερα όπως την περιγράφουν τα διεθνή μέσα. 

Άραγε ο σκοπός της «εξέγερσης» στον οποίο πίστεψε το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ήταν να μετατραπεί η χώρα του στη «νέα γη», όπου η αυστηρή εφαρμογή της «νέας» ισλαμικής πίστης θα είναι ο απόλυτος κανόνας; 

Πόλεμος και ειρήνη 

«Κέρδισαν τον πόλεμο, αλλά μάλλον φαί­νεται πως χάνουν την ειρήνη». Με αυτό το σχόλιο η Guardian αναφέρεται στη Λιβύη του σήμερα, η οποία παλεύει να απαλλαγεί από το βάρος του παρελθόντος της. 

Ένα χρόνο μετά το θάνατο του Μουαμάρ Καντάφι, στις 20 Οκτωβρίου 2011, «η σκιά του ¨Οδηγού¨ στοιχειώνει τη Λιβύη που μα­στίζεται από τη βία και το χάος», σημειώνει το περιοδικό ΤΙΜΕ. 

Μπορεί πράγματι, όπως υπογραμμίζεται, η χώρα να χαίρει μεγαλύτερης πολιτικής ελευθερίας, αλλά πολλά είναι τα εμπόδια που απομακρύνουν την προοπτική της μετάβασης στη Δημοκρατία. Και το σημα­ντικότερο εξ αυτών, τα αναδυόμενα ισλαμιστικά σχήματα τα οποία φαίνεται να απολαμβάνουν ένα καθεστώς πλήρους ατιμω­ρησίας, όπως συμβαίνει, άλλωστε, και στη γειτονική Αίγυπτο. 

Σε αυτό το απολύτως ρευστό πλαίσιο, σύμ­φωνα με την Deutsche Welle, η νέα πολιτική Αρχή, η οποία προήλθε από τις πρώτες ελεύ­θερες εκλογές του Ιουλίου, δυσκολεύεται να προχωρήσει στις αναγκαίες μεταρρυθμί­σεις ειδικά όταν υπάρχουν αντιστάσεις και αντιδράσεις τόσο από τους εναπομείναντες οπαδούς του Μουαμάρ Καντάφι όσο και από εκείνους που δεν πιστεύουν στη νέα εξουσία του Αλί Ζεϊντάν. 

«Εάν οι Λίβυοι δημοκράτες δεν μπορέσουν να ελέγξουν άμεσα την κατάσταση, η πό­λωση θα αυξηθεί, έως ότου ξεσπάσουν νέα βίαια επεισόδια. Η ελπίδα στη Λιβύη παραμέ­νει ζωντανή, ο χρόνος όμως δεν είναι ελαστικός», σημειώνει το BBC. 

Κρατίδιο βαρόμετρο 

Τέλος, ιδιαίτερης σημασίας είναι το γεγονός ότι στην «ταλαιπωρημένη» από την «αραβι­κή άνοιξη» ευρύτερη Μέση Ανατολή σημαί­νοντα ρόλο επιδιώκει να αναλάβει το Κατάρ, εκτός εάν η πρόσφατη πρώτη ιστορική επί­σκεψη του σείχη Χαμάντ Μπιν Καλίφα Αλ Τάνι στη Λωρίδα της Γάζας είναι απολύτως συμπτωματική. Πρόκειται, ωστόσο, για την πρώτη επίσκεψη ηγέτη αραβικού κράτους σε παλαιστινιακό έδαφος από τον Ιούνιο 2007, όταν στην εξουσία ανήλθε η Χαμάς. Και ο ίδιος δεν πήγε με άδεια χέρια υποσχέθηκε επενδύσεις ύψους 400 εκατ. δολαρίων. 

Σύμφωνα με δημοσιεύματα στον αραβικό Τύπο, η πρωτοβουλία του Κατάρ, του μικρού αυτού σουνιτικού κρατιδίου του Περσικού Κόλπου, εντάσσεται σ΄ ένα ευρύτερο πλαίσιο εφαρμογής μιας νέας πολιτικής -αποκλειστι­κά δικής του;-, εκείνης που θα του επιτρέψει να «αναδιαμορφώσει το χάρτη της Μέσης Ανατολής κατά βούληση, προχωρώντας σε σημαντικές επενδύσεις υποστηρίζοντας παράλληλα επιλεκτικά πολιτικά σχήματα σε διαφορετικές χώρες». 

ΤΗΣ ΝΕΦΕΛΗΣ ΤΖΑΝΕΤΑΚΟΥ 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-15/22-11/2012)