ΣΚΛΗΡΗ ΜΑΧΗ στη «σκακιέρα» της Αν. Μεσογείου

►Η ενεργειακή κοσμογονία και οι εύθραυστες γεωστρατηγικές ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή. 

►Η Noble Energy και η Delek Energy οι εταιρείες με τα μεγαλύτερα μερίδια στα κοιτάσματα του Ταμάρ και του Λεβιάθαν, ενδιαφέρονται να προχωρήσουν το συντομότερο οι διαδικασίες για την εμπορική εκμετάλλευση του αερίου. 

►Ανατροπές που επηρεάζουν τις γεωστρατηγικές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο και διαμορφώνουν ένα εντελώς ρευστό ενεργειακό σκηνικό στην περιοχή επιφέρουν τόσο οι «συμφιλιωτικές» κινήσεις Ισραήλ - Τουρκίας όσο και οι εξελίξεις στην Κύπρο. 

Το πρώτο μεγάλο δίδαγμα από τα ραγδαία γεγονότα των δύο τελευταίων εβδομάδων είναι ότι στην ενεργειακή κοσμογονία της Ανατολικής Μεσογείου τίποτε δεν είναι δε­δομένο και οι συμμαχίες ή τα αντιτιθέμενα στρατόπεδα διαμορφώνονται βάσει των άμεσων οικονομικών συμφερόντων αλλά και των στρατηγικών βλέψεων κάθε χώρας της περιοχής. Το προηγούμενο Σάββατο άρ­χισε και επίσημα η άντληση φυσικού αερίου από το ισραηλινό κοίτασμα Ταμάρ, από το οποίο όμως μεγάλες ποσότητες έχουν ήδη δεσμευτεί από την ισραηλινή εταιρεία ηλεκτρισμού και εκ των πραγμάτων έρχεται στην επικαιρότητα το μείζον θέμα του τρόπου εξαγωγής των ποσοτήτων φυσικού αε­ρίου που θα επιτρέψει να εξαχθούν από τα ισραηλινά κοίτασμα το Τελ Αβίβ, απόφαση η οποία θα επηρεάσει άμεσα και τις επιλογές της Κύπρου για την εξαγωγή του δικού της φυσικού αερίου.... 

Η τηλεφωνική επικοινωνία των κ.κ. Ερντογάν και Νετανιάχου, με τη «συγγνώμη» του Ισραήλ για το επεισόδιο στο «Μαβί Μαρμαρά», έδωσε αμέσως την ευκαιρία να εμφανιστούν επιχειρηματικά και πολιτικά συμφέροντα που επιθυμούν να προσανα­τολίσουν τις εξαγωγές του φυσικού αερίου περιοχής προς την Ευρώπη μέσω της Τουρκίας, προσδίδοντας έτσι στην Άγκυρα ένα στρατηγικό πλεονέκτημα το οποίο δεν μπορεί με διαφορετικό τρόπο να αποκτή­σει. Συγχρόνως με τον επικοινωνιακό βομβαρδισμό που ακολούθησε, επιχειρείται να ασκηθεί εκβιασμός και προς την Κύπρο, ώστε να είναι πιο ευάλωτη και πιο αδύναμη στις διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ. Η Κύ­προς. πάντως, θα πρέπει να αντιμετωπίσει προηγουμένως την απειλή που συνιστά για το φυσικό αέριο του νησιού το Μνημόνιο, καθώς όπως αποκαλύφθηκε από τον Φιλε­λεύθερο, το υπό συζήτηση Μνημόνιο προ­βλέπει ήδη τη δέσμευση των κερδών από την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου σε ειδικό ταμείο, το οποίο πρακτικά θα αποτελεί μια ακόμη εγγύηση για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους στερώντας όμως έτσι τις κυπριακές κυβερνήσεις από επιλογές που συνδέονται όχι μόνο με το οικονομικό όφελος αλλά και με τη γεωπολιτι­κή οχύρωση της Κύπρου. 

0 στόχος της Τουρκίας 

Η «συγγνώμη» Νετανιάχου προς τον Ταγίπ Ερντσγάν αποτελούσε μέρος της παράστασης που έπρεπε να δοθεί κατά την επίσκεψη του Μπαρόκ Ομπάμα στο Ισραήλ, η οποία δεν έχει τίποτε άλλο να αποδώσει. Κι έτσι έπρεπε να βρεθεί ένα θετικό μήνυμα. Η απο­κατάσταση των σχέσεων ήταν αναμενόμενη και ήδη είχε διαρκέσει πολύ το «πάγωμα» των διπλωματικών επαφών μεταξύ των δυο χωρών. Όμως το ρήγμα που έχει ανοίξει με­ταξύ τους δεν μπορεί να γεφυρωθεί με μια «συγγνώμη» ούτε με την καταβολή αποζημιώσεων στις οικογένειες των νεκρών Τούρ­κων ακτιβιστών. Η επιμονή της Τουρκίας να αναδεικνύει το θέμα της Γάζας ως πρωταρχι­κό στις σχέσεις με το Ισραήλ –προαναγγέλλει, μάλιστα, επίσκεψη του Ταγίπ Ερντογάν στη Γάζα- διατηρεί στα ύψη την καχυποψία των Ισραηλινών, σε συνδυασμό με την ολο­ένα και πιο ισλαμική ατζέντα που προωθεί ο Τούρκος πρωθυπουργός με τις απαραίτητες δόσεις αντισημιτισμού. Στη Συρία η Άγκυρα υποστηρίζει αδιακρίτως τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης αδιαφορώντας για τη διείσδυση στις τάξεις των δυνάμεων που αντιμά­χονται τον Άσαντ πυρήνων της Αλ Κάιντα και τζιχαντιστών από πολλές χώρες αλλά και μαχητών της Χεζμπολάχ. Οι εξελίξεις αυτές στη Συρία προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία στο Τελ Αβίβ, που μετά το Ιράν αισθάνεται μια ακόμη εν δυνάμει στρατηγική απειλή για την ασφάλειά του, με τη διείσδυση ακραίων ισλαμικών ομάδων στη Δαμασκό. 

Το Ισραήλ, με την ανακάλυψη των κοι­τασμάτων φυσικού αερίου στην ΑΟΖ του, επιτυγχάνει για πρώτη φορά στην ιστορία του ένα κρίσιμο στρατηγικό «ματ», εξα­σφαλίζοντας την ενεργειακή επάρκειά του έναντι εχθρικών γειτόνων που αντλούν τη δύναμή τους κυρίως από την κατοχή πηγών ενέργειας. Η απόφαση για την επι­λογή του τρόπου και της οδού εξαγωγής του φυσικού αερίου από την περιοχή δεν έχει απλώς και μόνο οικονομική διάσταση. Πιθανότατα ένας υποθαλάσσιος αγωγός από το Ισραήλ προς την Τουρκία θα ήταν μια οικονομικά συμφέρουσα λύση, αν και θα πρέπει να ξεπεραστεί και το πολιτικό εμπόδιο του Λιβάνου, όπου η Χεζμπολάχ παραμένει σημαντική πολιτική δύναμη με διαρκώς διευρυνόμενη επιρροή. Η άλλη σχετική επιλογή θα ήταν η εξαγωγή του ισραηλινού και του κυπριακού φυσικού αερίου με αγωγό από την Κύπρο προς την Τουρκία αλλά και αυτό το σχέδιο προϋποθέτει την επίλυση του Κυπριακού και πλήρη εξομάλυνση των σχέσεων Τουρκίας - Κύπρου - Ισραήλ. 

Πρόσβαση σε πηγές ενέργειας 

Οι επιλογές αυτές όμως εμφανίζεται να αποσκοπούν, εκτός από την εξοικονόμη­ση μερικών δισεκατομμυρίων ευρώ, στην ενίσχυση της ίδιας της Τουρκίας η οποία εξασφαλίζει πρόσβαση σε νέες πηγές ενέρ­γειας και συγχρόνως ενισχύεται στρατηγι­κά καθώς μετατρέπεται στον «απόλυτο» ενεργειακό κόμβο, μια και από το έδαφός της θα διέρχονται αγωγοί από τη Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν, το Ιράν, το Ιράκ και τελι­κά και από την Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό, φυσικά, δημιουργεί σοβαρές προκλήσεις πρωταρχικά για το Ισραήλ. Το κρίσιμο ερώ­τημα είναι εάν, προκειμένου να αποφευχθεί ένα πρόσθετο κόστος λίγων δισεκατομ­μυρίων ευρώ, θα θυσιαστεί το στρατηγικό πλεονέκτημα που θα αποκτούσε το Ισραήλ εάν επέλεγε την αυτόνομη εξαγωγή του φυσικού αερίου του. Διότι η επιλογή των αγωγών δεσμεύει σε ό,τι αφορά στις αγο­ρές που θα κατευθυνθεί το αέριο και συγ­χρόνως προσφέρει δυσανάλογο ρόλο στις χώρες διέλευσης όπως είναι η Τουρκία. 

Πρακτικά, δηλαδή, η εξαγωγή του φυσικού αερίου εγκαταλείπεται στις διαθέσεις της Τουρκίας και το στρατηγικό όπλο της ενέργειας τίθεται υπό την ομηρία της Άγκυρας. Η επιλογή του LNG, η οποία έχει σημαντικά μεγαλύτερο κόστος, θα προϋπέθετε φυσικά ότι θα υπήρχε συνεργασία και με τους Κύ­πριους και πιθανότατα ότι το εργοστάσιο θα κατασκευαζόταν στην Κύπρο. Η ολοένα αυξανομένη ζήτηση ενέργειας από τις αγο­ρές της Ασίας δεν μπορεί να αφήσει αδιά­φορους Ισραήλ και Κύπρο, που, από την άλλη, βλέπουν μια ευρωπαϊκή οικονομία σε αυξανόμενη ύφεση και την Τουρκία να είναι μεν στις ταχύτατα αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά με μια οικονομία που ενέχει τον κίνδυ­νο της φούσκας. 

Από την άλλη, δεν θα πρέπει να παραγνω­ρίζεται και ο ρόλος της Μόσχας που με τη διεκδίκηση μεριδίου από το κοίτασμα Τα­μάρ έστειλε το μήνυμα ότι θα είναι παρούσα στις εξελίξεις. Η Ρωσία δεν είναι πρόθυμη να επιτρέψει την εύκολη παράκαμψη του ενερ­γειακού «μονοπωλίου» της Gazprom στην Ευρώπη και συγχρόνως θέλει να διατηρήσει τον προνομιακό ρόλο που έχει στην τροφο­δοσία της Τουρκίας με φυσικό αέριο και πε­τρέλαιο, που θα αποδυναμωνόταν με έναν αγωγό μεταφοράς του ισραηλινού και κυ­πριακού φυσικού αερίου προς τη γείτονα. 

Η Noble Energy και η Delek Energy, οι δύο εταιρείες με τα μεγαλύτερα μερίδια στα δύο σημαντικότερα κοιτάσματα του Ταμάρ και του Λεβιάθαν, ενδιαφέρονται ιδιαίτερα να προχωρήσουν το συντομότερο οι διαδικασίες γιο την εμπορική εκμετάλλευση του αερίου και στο πλαίσιο αυτό ευνοούνται με την επιλογή του αγωγού. Όμως αποφεύ­γουν επισήμως οποιαδήποτε δήλωση υπέρ της μιας ή της άλλης επιλογής καθώς όπως επισήμανε την προηγούμενη εβδομάδα η αμερικανική εταιρεία Noble Energy, «ανή­κει στην κυβέρνηση η πολιτική εξαγωγών φυσικού αερίου». Το 2012 ειδική επιτροπή που συγκροτήθηκε στο Ισραήλ για να ειση­γηθεί στην κυβέρνηση την πολιτική διαχεί­ρισης του φυσικού αερίου γνωμοδότησε ότι η χώρα θα πρέπει να διαθέσει για εξαγωγή 500 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, διατηρώντας τα υπόλοιπα 450 δισε­κατομμύρια κυβικά μέτρα ως στρατηγικά αποθέματα για τις εσωτερικές ανάγκες. 

Στην Κύπρο, μέσα στη δίνη της κρίσης ο αντιπρόεδρος της κρατικής εταιρείας υδρο­γονανθράκων ΚΡΕΤΥΚ, Σόλων Κασίνης εμ­φανίστηκε σχεδόν βέβαιος ότι οι πρώτες εξαγωγές κυπριακού φυσικού αερίου θα γίνουν το 2018 και θα είναι σε μορφή LNG. 

Το μεγάλο παιχνίδι μόλις τώρα αρχίζει»…  

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-04/04-11/4/2013)