«Στρατηγικές» Διαπροσωπικών Σχέσεων

Του Καθηγητή ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΙΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ

Οι σύγχρονες συνθήκες συμβίωσης οδήγησαν στον κατακερματισμό των ανθρώπινων σχέσεων κάνοντας αναγκαία την εκμάθηση και εφαρμογή στρατηγικών που τις αφορούν. Εννοιολογικά η στρατηγική είναι όρος που αφορά στα μέσα και τις μεθόδους που απαιτούνται για την επίτευξη κάποιων συγκεκριμένων... στόχων και ταυτίζεται, στο επίπεδο των ανθρώπινων διαπροσωπικών μας σχέσεων, με συγκεκριμένες συναισθηματικές-ψυχολογικές δραστηριότητες που απολήγουν ωφέλιμες για άτομα ή ομάδες ατόμων. 

Αν ζούσαμε σε ένα κόσμο"όμορφο και αγγελικά πλασμένο" τότε κάθε συζήτηση για στρατηγική και μεθόδους δράσης στις διαπροσωπικές σχέσεις με τους συνανθρώπους μας θα ήταν, φυσικά, εκτός θέματος. Επειδή, όμως, η καθημερινή μας πραγματικότητα δεν ανταποκρίνεται στην ποιητική περιγραφή, συνειδητά και υποσυνείδητα όλοι μας υιοθετούμε και λειτουργούμε με συγκεκριμένες στρατηγικές και στις στενές, φιλικές και ερωτικές. αλλά και στις δευτερογενείς σχέσεις μας με άλλους. 

Έτσι στην περίπτωση της κοπέλλας που διηγείται μιά οδυνηρή σειρά από "αποτυχημένους δεσμούς" όπου μονίμως είναι αυτή "το θύμα" κακόπιστων και ανέντιμων εραστών συντρόφων και κακοτυχίας, ή, πάλι, του νεαρού «άτυχου» διαρρήκτη που περνά περισσότερο χρόνο στα κρατητήρια και λιγότερο στην ελευθερία της «απόλαυσης» του...καρπού των έργων του, μετά από προσεκτική μελέτη, ανάλυση και αξιολόγηση των δομών της προσωπικότητας και του χαρακτήρα τους, προκύπτει σαφώς ότι η κοπέλα είναι άτομο που απεχθάνεται «τη μονιμότητα και καταπίεση» των αυθεντικών δεσμών ο δε νεαρός κατατρέχεται από συμπλέγματα βιωματικών ενοχών της παιδικής ηλικίας. 

Αποφεύγουν έτσι τόσο τα δικαιώματα όσο και τις ευθύνες που συνοδεύουν την πράξη της ελεύθερης επιλογής των δραστηριοτήτων τους...

Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα στη φύση της στρατηγική όπου το άτομο "ζητά βοήθεια από το περιβάλλον του" παρεμβάλλοντας όμως πάντοτε ένα καθοριστικό.." Ναι,μεν, αλλά!" Τα άτομα αυτά ενώ δίνουν την εντύπωση κάποιου ή κάποιας που καλοπροαίρετα και με εμφανή ειλικρίνεια "...ρίχνουν τον εγωισμό τους και αποζητούν την συμπαράσταση φίλων και γνωστών..." αμέσως μετά την προσφορά κάποιας συμβουλής από τον ερωτώμενο την απορρίπτουν με την διαδικασία του "..ναί, μεν, αλλά..." 

Οι στρατηγικές διαχείρισης των ανθρώπινων σχέσεων έχουν διαφορετική μορφή όταν η σχέση είναι δυαδική (φιλία ή έρωτας) ή αφορά σε ομάδα. Τη διαφοροποίηση αυτή εκφράζει παραστατικά το αγγλοσαξωνικό απόφθεγμα που διατείνεται ότι "οι δυό αποτελούν συντροφιά, οι τρείς είναι...πλήθος!" H στρατηγική που ο καθένας μας υιοθετεί αποτελεί συνάρτηση προσωπικών βιωμάτων και απαιτήσεων του περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε και λειτουργούμε και πάντοτε περιλαμβάνει ένα συγκεκριμένο σύστημα αξιών. 

Παραθέτω σήμερα στην «μπλογκόσφαιρα», έστω συνοπτικά, τέσσερις συγκεκριμένες στρατηγικές διαπροσωπικών σχέσεων που χρησιμοποιούμε είτε ως «αμιγή» τύπο ή σε κάποια σύνθετη μορφή.

Η στρατηγική της ψύχραιμης αναλυτικής λογικής διακρίνει τα ατομα που τους αρέσει η μελέτη,η σπουδή, η σκέψη, δηλαδή παρουσιάζουν ως κυρίαρχο στοιχείο των διαπροσωπικών τους σχέσεων τις εγκεφαλικές λειτουργίες. Προφανώς για τα «εγκεφαλικά» (όπως τα αποκαλούν οι νεολαίοι μας) αυτά άτομα το συναίσθημα αποτελεί πηγή άγχους και αδυνατούν να χειρισθούν με επάρκεια τις συναισθηματικές φορτίσεις και απαιτήσεις που δημιουργούνται από τις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Η ουδετορότητα, η αποξένωση που προσφέρει η «εγκεφαλική» αντιμετώπιση των άλλων αποτελεί την ορθή και μόνιμη στρατηγική για κάποια άτομα ακόμα και όταν όλοι τους παροτρύνουν να αφήσουν ελεύθερα τα συναισθήματά τους, να χαρούν επί τέλους την τόσο εφήμερη ζωή μας. 

Η στρατηγική της διακωμώδησης των διαπροσωπικών τους σχέσεων χαρακτηρίζει τα άτομα που έχουν την ικανότητα και να αντιλαμβάνονται "το κωμικό στοιχείο" στις ανθρώπινες σχέσεις αλλά και διαθέτουν την λεκτική ευχέρεια να τις διατυπώνουν με...αστείο τρόπο. Το γεγονός, ότι "...το γέλιο χαρίζει ζωή" και πάμπολλες καθημερινές καταστάσεις μπορούν να το προκαλέσουν εφόσον το άτομο διαθέτει την φαντασία και την ευφράδεια να το περιγράψει κάνουν τα άτομα αυτά ευπρόσδεκτα σε κάθε παρέα. Η στρατηγική της διακωμώδησης παίρνει διάφορες μορφές ανάλογα με τις υποκειμενικές ανάγκες του ατόμου. 

Εφόσον το άτομο είναι καυστικό και κυνικό στις δημόσιες τοποθετήσεις του, ενδέχεται να καλύπτει με τη μέθοδο αυτή υποκειμενικές ανασφάλειες και συμπλεγματικά βιώματα καθώς κατορθώνει να γίνει το επίκεντρο της προσοχής και του ενδιαφέροντος της παρέας και να ασκεί έτσι γοητευτική εξουσία πάνω στους άλλους πράγμα που δεν θα πετύχαινε μιά και, όπως πιστοποιεί η αντικειμενική πραγματικότητα, δεν διαθέτει άλλα αξιόλογα προσόντα. 

Οταν η διακωμώδηση γίνεται σε "βάρος του εαυτού του" το άτομο κατορθώνει, ουσιαστικά, να περιχαρακώσει με ασφάλεια τη δική του ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΑ καθώς και την ανικανότητα και άρνησή του να δεχθεί καλόπιστη κριτική από τρίτους καθώς με την συμπεριφορά της επιδερμικής "αυτοκωμώδησής" του ουσιαστικά προλαβαίνει την κριτική των άλλων!... 

H στρατηγική της αυθόρμητης παρόρμησης εφαρμόζεται από άτομα που βρίσκονται στον αντίποδα των ψύχραιμων, λογικο-αναλυτικών ατόμων. Ολοι θέλουμε και χρειαζόμαστε να εκφράσουμε υποκειμενικά μας συναισθήματα – όπως τη χαρά, τη λύπη, την αγάπη,ή τον θυμό αλλά οι καθημερινές αναστολές που λειτουργούν στον ψυχικό μας κόσμο τo απαγορεύουν. Από μιά άποψη, η στρατηγική της αυθόρμητης παρόρμησης στην έκφραση συναισθηματικών καταστάσεων κάνει κάποια άτομα περισσότερο "φυσικά στην έκφρασή τους" από ότι φαίνεται να είναι, κατά κανόνα, το πλήθος. Τα άτομα που στηρίζονται στην στρατηγική της αυθόρμητης παρόρμησης κατορθώνουν συχνά να μας ενθουσιάζουν και να μας γοητεύουν καθώς η ευθύτητά τους μας παρασύρει στη χαρά της εφήμερης μας ζωής με γνώμονα το σύνθημα "του εδώ και τώρα..." 

Τη στρατηγική της αυτοδύναμης κριτικής χρησιμοποιούν άτομα που είναι πάντα έτοιμα για άσκηση αρνητικής και υποτιμητικής κριτικής σε άλλα άτομα και σε καταστάσεις. Δεν υπάρχει σκέψη, ιδέα, συναίσθημα ή πράξη ακόμα και δημιουργικό αντικείμενο ενός συνανθρώπου τους που να μην το υποβάλλουν σε αναλυτικο-κριτική επισκόπηση, θεώρηση και αξιολόγηση! Αναμφίβολα, τα άτομα αυτά ξοδεύουν σημαντικά αποθέματα ενέργειας στη συλλογή πληροφοριών και εντυπωσιάζουν τους τρίτους με τις "γνώσεις τους" που είναι απαραίτητες για τη δημιουργία εντυπώσεων και για την εδραίωση της αυτοδύναμης κριτικής τους διάθεσης. Για τα άτομα αυτά η εξωτερίκευση των κριτικών τους τάσεων λειτουργεί ως μηχανισμός εκτόνωσης με κάλυψη την κριτική δήθεν δραστηριότητα έντονων επιθετικών τους τάσεων και πικρών βιωματικών συμπλεγμάτων τα οποία, εφόσον παραμένουν ανέκφραστα συσσωρεύουν μέσα τους επικίνδυνες ποσότητες αρνητικής ψυχικής ενέργειας… 

Κλείνοντας πρέπει να επισημάνω το γεγονός ότι αναμφίβολα καμιά στρατηγική, από μόνη της, δεν περιγράφει όλα τα δεδομένα του φάσματος των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, αλλά κάποιος συγκερασμός στοιχείων από τις παραπάνω τέσσερις στρατηγικές μπορεί να δώσει τις απαραίτητες ερμηνείες στη συμπεριφορά που και εμείς φίλες και φίλοι μου αναγνώστες του blog δείχνουμε ή αυτή που παρατηρούμε στους άλλους καθώς ξετυλίγονται οι καθημερινές σχέσεις με τους συνανθρώπους μας...