7 ΘΑΝΑΣΙΜΑ ΛΑΘΗ ΣΕ ΣΤΕΡΙΑ ΑΕΡΑ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΑ

• Ένας σωρός από λαμαρίνες είναι ό,τι έχει απομείνει από τα αυτοκίνητα που εγκαταλείφθηκαν από τους πανικόβλητους ιδιόκτητες τους στην προσπάθεια τους να σωθούν. 

• Τι δεν έκαναν Γ.Γ. Πολιτικής Προστασίας Πυροσβεστική, ΕΛ.ΑΣ., δήμοι, Περιφέρεια και κυβέρνηση για να αποτρέψουν την πύρινη κόλαση. Όλοι τους βρήκαν φαιδρές δικαιολογίες. 

Η τραγωδία στο Μάτι ξεκίνησε αρκετές ώρες πριν ανάψει η πρώτη σπίθα φωτιάς στο Νταού Πεντέλης. Για την ακρίβεια, η τύχη όσων η μοίρα τους είχε φέρει να βρίσκονται στον παραθεριστικό οικισμό της Ανατολικής Αττικής την αποφράδα 23η Ιουλίου του 2018 επηρεάστηκε σε καθοριστικό βαθμό από γεγονότα που προηγήθηκαν της καταστροφικής πυρκαγιάς. Και σφραγίστηκε από τις λανθασμένες εκτιμήσεις και κινήσεις πολιτικών και υπηρεσιακών παραγόντων το κρίσιμο διάστημα που το περιστατικό ήταν σε εξέλιξη. Η διαχείριση της επόμενης μέρας ανέδειξε και προσέθεσε προς αξιολόγηση και τα προσωπικά χαρακτηριστικά, τα όρια και τις σκοπιμότητες των πρωταγωνιστών. 

1. Λάθος εκτίμηση για την πορεία και την επικινδυνότητα της φωτιάς! 

Ήταν μόλις 3 λεπτά μετά το μεσημέρι της περασμένης Δευτέρας, όταν στο ημερολόγιο συμβάντων της Πυρο­σβεστικής Υπηρεσίας έγινε η εγγραφή για το ξέσπασμα της πυρκαγιάς στη θέση Αέρας στα Γεράνεια Όρη. Η εντολή από τον ασύρματο, που έχει καταγραφεί στο Συντονιστικό Επιχειρησιακό Κέντρο Υπηρεσιών Πυροσβεστικού Σώματος (ΣΕΚΥΠΣ), το γνωστό σε όλους 199, μάλλον θα πρέπει να προκάλεσε έκπληξη στα πληρώματα των έξι πυροσβε­στικών οχημάτων, τα οποία περιπολούσαν στην ευρύ­τερη περιοχή της Πεντέλης. Όλα έλαβαν οδηγίες για «πορεία στην Κινέττα - Αγίους Θεοδώρους»! 

Συγκεκριμένα, απομακρύν­θηκαν δύο οχήματα από το Κορωπί, δύο από την Παλλήνη και δύο από τη Νέα Μάκρη. Το ένα από αυτό ήταν σκοπιά μόλις 3 χιλιό­μετρα από τη διασταύρωση Κολοκοτρώνη και Καραϊσκάκη, το σημείο όπου ξέσπασε η φωτιά! Επρόκειτο για όχημα χωρητικότητας πέντε τόνων, ενώ η πρόβλε­ψη (με βάση το Σχέδιο Δασών) ήταν για όχημα ενός τόνου. Η εντολή μετακίνησής του στην άλλη άκρη του νομού ήταν παράλογη. Αποδείχθηκε και μοιραία. «Θα προτιμούσα να παραιτηθώ, παρά να μου πάρουν οχήματα από αυτό το σημείο», επισήμανε στο «ΘΕΜΑ» ανώτατος αξιωματικός που έχει υπηρετήσει στη Νέα Μάκρη. 

Αποτέλεσμα; Το ομολόγησε ο ίδιος ο αρχηγός του Πυ­ροσβεστικού Σώματος στη συνέντευξη Τύπου της περασμένης Πέμπτης. Είπε ότι η πυρκαγιά ξεκίνησε τις 16.49 και ότι τα πρώτα οχή­ματα έφτασαν στις 17.15! Όταν ο συνάδελφος Μάκης Πολλάτος ζήτησε να μάθει αν ήταν ικανοποιητικός ο χρόνος αντίδρασης των 26 λεπτών, ο αρχηγός της Πυ­ροσβεστικής διέψευσε τον εαυτό του λέγοντας ότι είχε μιλήσει για... κλιμάκωση στις αφίξεις των πυροσβε­στικών δυνάμεων! 

2. Αγνόησαν την πρόβλεψη της ΕΜΥ! 

Όταν ξέσπασε η φωτιά στην Καλλιτεχνούπολη η αρχική εκτίμηση της Πυροσβεστικής ήταν ότι θα κινηθεί προς τον Διό­νυσο, με βάση το προηγούμενο που έχουν δη­μιουργήσει τα μελτέμια, τα οποία κυριαρχούν στην περιοχή. Η ΕΜΥ, όμως, είχε δώσει ξεκάθαρα την πρόβλεψη ότι οι άνεμοι θα ήταν δυτικοί, κάτι που θα μπορούσε να το αντιληφθεί χωρίς δυσκολία και όποιος ήταν στην περιοχή. Σύντομα η φω­τιά έφθασε στον Νέο Βουτζά, μπήκε στη χα­ράδρα και «από εκεί και πέρα ο δρόμος ήταν ανοι­χτός, ένα χαλί από πεύκα και ξερά χόρτα μέχρι τη Μαραθώνος», σύμφωνα με πυροσβέστη που γνω­ρίζει την περιοχή. 

3. Η εκκένωση που δεν έγινε! 

Εισήγηση υπήρξε, αλλά η επιχείρηση εκκένωσή των περιοχών που βρίσκονταν στην πορεία της πυρκαγιάς δεν ξεκίνησε ποτέ. Για την ακρίβεια, όπου υπήρξε εκκένωση με πρωτοβουλία των άμεσα εμπλεκομένων δεν θρηνήσαμε ούτε ένα θύμα (Λύρειο, Νέος Βουτζάς, Άγιος Ανδρέας). Δύστυχοι για το Μάτι ο γενικός γραμματέας Πολιτικής Προστασίας και η Περιφέρεια Αττικής (που έχουν την αρμο­διότητα με βάση τον ισχύοντα νόμο) έκριναν ότι δεν είχαν τον χρόνο και τις απαραίτητες συνθήκες. Ακόμη και με το δικό τους χρονοδιάγραμμα, όμως, όπως παρουσιάστηκε στη συνέντευξη Τύπου πολιτικών προϊσταμένων και αρχηγών, χάθηκαν 83 κρί­σιμα λεπτά για τις ζωές των ανθρώπων: 

• Η φωτιά ξεκίνησε στις 16.49, σύμφωνα με τον αρχηγό του Πυροσβεστικού Σώματος. 

• Έφτασε στο Λύρειο Ίδρυμα στις 17.45, σύμφωνα με τον αρχηγό της ΕΛΑΣ. 

• Και η Μαραθώνος έκλει­σε στις 18.12, σύμφωνα με τον ίδιο. 

Δηλαδή, από τη στιγμή της έναρξης μέχρι τη στιγ­μή που η πυρκαγιά χτύπη­σε το Μάτι μεσολάβησαν 83 λεπτά, τα οποία έμειναν ανεκμετάλλευτα. Το ερώ­τημα είναι ποιός έκρινε όπ δεν θα πρέπει να γίνει η επιχείρηση; Κακή εκτίμηση; Πανικός; Αδιαφορία; Σύγ­χυση; 

4. Έκλεισαν τη Μαραθώνος και τους έστειλαν όλους στο Μάτι! 

Αρχηγός και υπαρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος έδωσαν μάχη για να πείσουν τους δημοσιογράφους για τη... μάχη της Μαραθώνος που δεν έδωσαν χαρακτηρίζοντας... αυταπάτη τη θέση πως από μόνη της η λεωφόρος συνιστά μια εν δυνάμει αντιπυρική ζώνη. Ο αρχηγός δήλωσε ότι στην περιοχή υπήρχαν 40 οχήματα, αλλά στα πλάνα την ώρα που εμ­φανίζεται η φωτιά να περνά προς το Μάτι υπάρ­χει μόνο ένα όχημα με 2-3 πυροσβέστες 

Έμπειρα επιχειρησια­κά στελέχη υποστηρίζουν ότι ακόμη και αν δεν ήταν δυνατόν να παραταχθούν πυροσβεστικά «θα έπρε­πε οχήματα έργου (ο. ο. μπουλντόζες) να έχουν μεγαλώσει την αντιπυρι­κή ζώνη ρίχνοντας τα δέντρα στο σημείο όπου κατευθυνόταν η πυρκαγιά και να έχει γίνει διασπορά οχημάτων στον οικισμό για να προστατέψουν δρόμο-δρόμο τα σπίτια και τους κατοίκους». «Που ήταν τα 40 οχήματα;», ρωτούν. Μάλιστα υπάρ­χει η πληροφορία πως οι ενισχύσεις στάλθηκαν στο... Νταού Πεντέλης βρέθηκαν δηλαδή στην πλάτη της πυρκαγιάς, όπου δεν είχαν καμία πρακτική αξία. Απλά την έβλεπαν από ψηλά να καταστρέφει το Μάτι. 

Στις 18.12 δίνεται η εντολή για το κλείσιμο της Λεωφόρου Μαραθώνος. Οι δύο τροχονόμοι... τσακώνονται, σύμφωνα με μαρτυρίες για το ποιός θα έχει την προτεραιότη­τα, ο ένας προς Ραφήνα, ο άλλος προς Νέα Μάκρη. Το κλείσιμο της λεωφόρου οδήγησε διερχόμενου5 οδηγού8 στο Μάτι, δημιουργώντας τα τραγικά μποτιλιαρίσματα που κατέληξαν σε έναν σωρό από καμένα αυτοκίνητα, οι κάτοχοι των οποίων τα εγκατέλειψαν αναζητώντας τη σωτηρία. Άλλοι έφτασαν στην παραλία, άλλοι όχι. 

5. Αλαλούμ με τη χρήση των εναέριων μέσων 

Δεδομένου ότι την ώρα που ξέσπασε η πυρκαγιά ήταν αδύνατο να επιχειρήσουν τα Canadair, λόγω ισχυρών ανέμων και θαλάσσιων κυματισμών (σύμφωνα τουλάχιστον με την κυβέρ­νηση), εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι αρχικά μετακινήθηκε μόνο ένα ελι­κόπτερο τύπου Sikorsky από το μέτωπο της Κινέτας! Για δύο περίπου ώρες, μία ώρα όμως μετά την έναρξη της πυρκαγιάς επιχείρησαν και δύο Σινούκ. Η εικόνα των ελικοπτέρων ολοκλη­ρώνεται με το Super Puma που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά προσωπικού και την εκτίμηση του κινδύνου. Πέταξε μόλις για 15 λεπτά πάνω από την Πεντέλη, καθώς δεν είχε καύσιμα, αφού είχε μετακινηθεί και στην πρωινή φωτιά στα Γεράνεια Όρη. Το ερώτημα είναι γιατί δεν σηκώθηκε άλλο, καθώς το Πυροσβε­στικό Σώμα διαθέτει άλλα τέσσερα ελικόπτερα γι’ αυτού του τύπου τις αποστολές. Σε ό,τι αφορά τα αεροπλάνα, την κρίσιμη ώρα ήταν σε επιχειρησιακή ετοιμότητα επτά αεροσκά­φη. Εντολή να παρέμβουν στη φωτιά της Πεντέλης έλαβαν δύο Canadair από Σάμο, ενώ η δύναμη της Ανδραβίδας στάλθηκε στην Κινέτα, καθώς τα αεροσκά­φη της Ελευσίνας ήταν καθηλωμένα λόγω ανέμων. 

6. Καθυστέρησε η επιχείρηση διάσωσης στη θάλασσα 

Παρά τις εκκλήσεις των πολιτών που είχαν γεμίσει τις παραλίες στο Μάτι από τις 18.00, η κινητοποίηση των Αρχών ξεκινά στις 19.00, με την εντολή προς μια φρεγάτα και ένα αρματαγωγό του Πολεμικού Ναυ­τικού να σπεύσουν στα ανοιχτά της επίμαχης περιοχής. Πρώτο αντιδρά το Λιμεναρχείο Ραφήνας. Δια­θέτει στην επιχείρηση τα δύο πλωτά της δύναμης του και επιτάσσει τα καΐκια της περιοχής. Στις 21.00 φτάνουν και οι Ειδικές Δυνάμεις του Λιμενικού με δική τους πρωτοβουλία, καθώς το Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού δεν έχει ζητήσει την παρέμβασή τους, σύμφωνα με πηγές του Λιμενικού. Η επιχείρηση διάσωσή ολοκληρώνεται περίπου στις 2 τα ξημερώματα, ενώ στις 09.00 εμπλέκονται τα «βα­τράχια» του Ναυτικού για την αναζήτηση των αγνοου­μένων. Το ερώτημα είναι γιατί εφόσον το περιστατικό είχε λήξει, όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση από τις 18.30, χρειάστηκαν 8 ώρες για να ολοκληρωθεί η μεταφορά των κατοίκων στη Ραφήνα; 

7. Λάθος άνθρωποι στις λάθος θέσεις, τη λάθος στιγμή 

Τέσσερις αλλαγές αρχηγού σε τρία χρόνια έφεραν στην ηγεσία του Πυροσβεστικού Σώματος αξιωματικούς που δεν είχαν εμπειρία από επιχειρήσει στην Αττική. Ταυτόχρονα, αποστρατεύ­τηκαν τα στελέχη που είχαν περάσει σχεδόν το σύνολο της επιχειρησιακής τους δράσης στην περιφέρεια της πρωτεύουσας. Ειδικά ο αρχηγός μετατέθηκε στην Αθήνα από τη Θράκη το 2016 και ήταν... υπαρχηγός Διοικητικής Υποστήριξης. Οι ευθύνες της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας είναι τεράστιες. Επέτρεψε τη μετακίνη­ση των δυνάμεων στη Δυτική Αττική και έχασε τη μάχη του συντονισμού με Ναυτικό, Λιμενικό, Αστυ­νομία, Τροχαία και Πυρο­σβεστική. Αποτελεί ερώ­τημα αν ο κ. Γιάννης Καπάκης αξιοποίησε τα συ­στήματα Engage, για την ηλεκτρονική απεικόνιση των πυροσβεστικών δυνά­μεων, και Evita, για την υπόδειξη δρομολογίων εκκένωσης. Αναζητείται ακόμη η τύχη του συστήματος AVL (προσφέρει ζωντανή εικόνα) και της δυνατότητας αποστολής SMS, στο πλαίσιο της υπηρεσίας ευρωπαϊκής βοήθειας, το γνωστό 112 που δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ. 

Του Γιάννη Αντύπα-jantipas@gmail.com

(ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ-29/07/2018)