Τι λένε τα σώματα όχι τα στόματα των πολιτικών!...

Του Καθηγητή Γιώργου Πιπερόπουλου 

Σημειολογικά σε ότι αφορά τον γραπτό λόγο, αυτόν «που μένει» (κατά 

το λατινικό scripta manent) και έτσι μας υπενθυμίζει τι λέγανε κάποτε και 

πόσο εύκολα τα ξεχάσανε όλα αυτά που λέγανε, σημειολογικά, ένας τίτλος 

μπορεί να αναδείξει το...

περιεχόμενο ενός άρθρου και αντίστροφα οι 

κυρίαρχες σκέψεις ενός προβληματισμού μπορούν να συνοψισθούν σε έναν 

τίτλο. 

Σήμερα το πρόβλημά μου δεν εξαντλείται στη δύναμη ή τις αδυναμίες 

του γραπτού λόγου αλλά επικεντρώνεται στην απίστευτη δύναμη του 

ανελέητου τηλεοπτικού φακού που απογυμνώνει και τον πλέον καλά 

«καλυμμένο άρχοντα ή πρωταγωνιστή» οποιουδήποτε παλκοσένικου. 

Στην εποχή της εικόνας και των παρελκόμενων της εικονικής 

πραγματικότητας που δημιουργεί η ψηφιακή επικοινωνία με κυρίαρχο 

μέσο την τηλεόραση μπορεί κανείς να μαγνητοσκοπήσει και να αναλύσει 

καρέ-καρέ κάθε κίνηση, κάθε σύσπαση μυών του προσώπου, κάθε 

μικρή ή μεγάλη κίνηση στο σώμα και τα άκρα εκείνου ή εκείνης που 

εκτίθεται στον ανελέητο τηλεοπτικό φακό. 

Καθώς «φουντώνει» η εκλογική αναμέτρηση και θα βλέπουμε τους 

Αρχηγούς Κομμάτων και τους υποψηφίους βουλευτές σε τηλεοπτικές 

Αντιπαραθέσεις (μάλλον ΔΕΝ θα έχουμε debate ανάμεσα στους δύο 

πρωταγωνιστές για την «πρωτιά» στις εκλογές της 17ης Ιουνίου) θεώρησα 

ότι θα είναι χρήσιμο να αναφερθώ στη γλώσσα του σώματος για 

να αποκτήσουν οι αναγνώστες και αναγνώστριες του blog μερικές, έστω 

στοιχειώδεις, γνώσεις για να κρίνουν τους δύο πολιτικούς αρχηγούς στην 

τηλεοπτική τους αντιπαράθεση. 

Όταν αποκτήσουμε μερικές γνώσεις παρακολουθώντας γνωστά μας 

πρόσωπα του πολιτικού παλκοσένικου ή της τηλεοπτικής δημοσιογραφίας 

αλλά και της προσωπικής μας καθημερινότητας γίνεται ελκυστικά πολύ 

γαργαλιστική η ανάγκη να προσδιορισθεί από την γλώσσα του σώματός 

τους και η απόσταση ανάμεσα σε αυτά που λέει το στόμα τους και αυτά 

που λέει το…σώμα τους. 

Η «μη λεκτική επικοινωνία» στους ανθρώπους, δηλαδή η γλώσσα του 

σώματος, (όπου μαθαίνουμε να κωδικοποιούμε και να αποκωδικοποιούμε 

νοήματα) μοιάζει να έχει έλθει στην επιφάνεια από τον Δαρβίνο αλλά στην 

εποχή μας την έκανε παγκοσμίως γνωστή το σχετικό βιβλίο του Julius Fast 

Στο βιβλίο του που δημοσιεύθηκε σε δεκάδες γλώσσες εκτός της Αγγλικής ο Fast διατείνεται ότι ο καθένας και η καθεμιά μας έχουμε συγκεκριμένο τρόπο με τον οποίο με τη γλώσσα του σώματος εκφράζουμε τις στάσεις και τα συναισθήματά μας απέναντι σε πρόσωπα ή καταστάσεις. 

Οι υποστηρικτές της μη-λεκτικής επικοινωνίας, δηλαδή της γλώσσας του σώματος, (με κινήσεις του σώματος, των χεριών και μυϊκές συσπάσεις του προσώπου) υπολογίζουν ότι κάθε μέρα συγγενικά, φιλικά και άλλα πρόσωπα με τα οποία έχουμε συναλλαγές μας λένε περίπου 200 φορές ψέματα και καθώς ίσως και εμείς λέμε άλλα τόσα, προκύπτει το στατιστικό στοιχείο ότι στην καθημερινή μας επικοινωνία με τους συνανθρώπους μας βρισκόμαστε αντιμέτωποι κατά μέσο όρο με 1 ψέμα κάθε πέντε λεπτά της ώρας!... 

Αυτά, φυσικά, ισχύουν για όλους εμάς, τους αποκαλούμενους «κοινούς θνητούς» αλλά δεν γνωρίζουμε ακόμη ποιες είναι οι επιδόσεις των πολιτικών μας στην…ψευδολογία. 

Ο Αμερικανός συνάδελφος Paul Ekman και άλλοι ερευνητές της 

γλώσσας του σώματος διατείνονται ότι μπορούμε με απλές παρατηρήσεις 

να εκτιμήσουμε πότε μας λένε ψέματα ή πότε μας κρύβουν την αλήθεια. Αν 

θυμηθούμε συγκεκριμένα παραδείγματα πολιτικών ανδρών ίσως βοηθηθούμε 

να κατανοήσουμε τη δική τους γλώσσα του σώματος. 

Οι υποστηρικτές της σημασίας και χρησιμότητας της γλώσσας του 

σώματος έχουν κωδικοποιήσει κάποιες απλές αλλά εμφανείς κινήσεις 

σώματος ή προσώπου που λένε πολλά περισσότερα από αυτά που με λόγια 

μας μεταφέρουν οι πομποί που βρίσκονται απέναντί μας. 

Για παράδειγμα η κίνηση ενός μόνο ώμου είναι σαφής ένδειξη ότι το 

άτομο δεν λέει την αλήθεια, ενώ επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως, το ξύσιμο της μύτης, το παίξιμο των μαλλιών, το κτύπημα του ποδιού έχουν αυξητική τάση όταν το άτομο είναι νευρικό και ίσως αποτελούν προσπάθειες απόκρυψης εκφράσεων του προσώπου που θα πρόδιδαν τα πραγματικά αισθήματα. 

Επιπρόσθετα, μία κίνηση που δίνει έμφαση στην ομιλία του προσώπου έχει αυξητική τάση ευθέως ανάλογη με την υποκειμενική συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. 

Λιγοστές τέτοιες κινήσεις (χεριών ή δακτύλων) ίσως υποδηλώνουν ότι το άτομο μεταφέρει ψευδή συναισθήματα. 

Πολλές και συχνές έντονες κινήσεις των χεριών κάθετα και οριζόντια μοιάζει να αποτελούν προσπάθεια μεταφοράς της προσοχής του ακροατή στα προτεταμένα χέρια για αποφυγή εντοπισμού εκφράσεων του προσώπου που μπορεί να εντοπισθεί ότι υποδηλώνουν πως ο ομιλητής ψεύδεται. 

Τελικά, μικρό-εκφράσεις σε μυϊκές συσπάσεις του προσώπου διάρκειας 1/4 του δευτερόλεπτου που καλύπτονται αμέσως από ένα δήθεν χαμόγελο, αν και εντοπίζονται πολύ δύσκολα αποτελούν σαφή δείγματα ότι το άτομο κρύβει κάποια αλήθεια, ή δεν θέλει να εκφράσει τα πραγματικά του συναισθήματα. 

Στην επικοινωνία με τη γλώσσα του σώματος το στόμα και τα χείλη, τα 

φρύδια και τα μάτια έχουν το καθένα το δικό τους ρόλο στην επικοινωνία 

μας με άλλα πρόσωπα. 

Έτσι, το τράβηγμα των χειλιών και η επικέντρωση σε ένα σημείο του 

στόματος μεταφέρει νοήματα όπως νοήματα μεταφέρουν και οι κινήσεις των 

φρυδιών μαζί με τις συσπάσεις του μετώπου μας . 

Στην παγκόσμια και ελληνική λογοτεχνία τα μάτια είναι « καθρέπτης της ψυχής μας» ενώ το βλέμμα σε σχέση ευθέως ανάλογη με τα συναισθήματα που προσπαθούμε να μεταφέρουμε στους απέναντι μπορεί να είναι παγερό, γεμάτο κατανόηση, ειρωνικό ή και διαπεραστικό. 

Στη λογοτεχνία γίνονται συχνές αναφορές σε μάτια βυθισμένα στη μελαγχολία ή σε άλλα που γελούν και ακτινοβολούν, ή και σε μάτια που είναι γεμάτα φως. 

Ο Ισπανός φιλόσοφος Jose Ortega Y Gasset έχει σημειώσει ότι τα μάτια μας, με τα βλέφαρα και τα φρύδια, αποτελούν ολάκερο θεατρικό σκηνικό όπου καθημερινά διαδραματίζονται κωμωδίες και δράματα. 

Από ψυχολογικές έρευνες γνωρίζουμε ότι όταν βλέπουμε κάτι ευχάριστο οι κόρες των ματιών μας διαστέλλονται για να εισπράξουμε όσο το δυνατόν περισσότερο και εντονότερα το ευχάριστο ερέθισμα, ενώ όταν βλέπουμε κάτι δυσάρεστο συστέλλονται ώστε να περιορισθεί στο ελάχιστο η είσπραξη του ανεπιθύμητου ερεθίσματος. 

Ελπίζω, χρησιμοποιώντας τα παραπάνω, να προκύψουν κάποιοι λόγοι για να διασκεδάσετε, να χαμογελάσετε λίγο, και έτσι να ξεχάσετε προσωρινά την οδυνηρή και ανυπόφορα διογκούμενη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ μας πραγματικότητα στην οποία ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ και ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΙ κάνουν αναφορές αλλά ΔΕΝ συμμετέχουν σε αυτήν!...