ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ : Περί θητείας ο λόγος

-Του Ηλία Νταλούμη-

Στο προηγούμενο τεύχος -αυτό του Νοεμβρίου 2016- της «Α&Δ», αναφερθήκαμε στην αναδιοργά­νωση των Ενόπλων Δυνάμεων, χωρίς να θίξουμε το ζήτημα της θητείας. Ο λόγος είναι πολύ απλός: η θητεία αποτελεί ένα πολύ σημαντικό -δεν θα ήταν υπερβο­λικό να λέγαμε κρίσιμο- παράγοντα των Ενόπλων Δυνάμεων. Επιπλέον, λόγω της φύσεώς της, έχει άμεσες κοινωνικές συ­νέπειες. Αξίζει λοιπόν να αναφερθούμε σε αυτήν ιδιαιτέρως. Γιατί μπορεί ο πρό­εδρος της ΝΔ Κυριάκος Μητσοτάκης και ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Πάνος Καμ­μένος να συμφώνησαν ότι, αν ο δεύτερος φέρει στη Βουλή νομοσχέδιο που η στρά­τευση θα είναι υποχρεωτική στα 18, θα το στηρίξει, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ, που είναι ο κορ­μός της κυβέρνησης, είναι αντίθετος. Άλ­λωστε το θέμα δεν είναι μόνον ποια θα εί­ναι η ηλικία στράτευσης, αλλά πόσο θα διαρκεί.

Η στρατιωτική θητεία είναι βεβαίως ένας θεσμός. Κάποιοι μάλιστα τον θεω­ρούν αν όχι ...ιερό, τουλάχιστον βασικό στοιχείο της κοινωνίας μας, όπου οι νέοι «διαπαιδαγωγούνται εθνικά και κοινωνι­κά». Η άποψη αυτή ίσως να είχε κάποια στοιχεία ρεαλισμού, όταν οι γυναίκες δεν είχαν δικαιώματα -όχι μόνον πολιτικά- και τις θεωρούσαν ως ...«οιονεί ανθρώπους». Σήμερα όμως, στα μέσα της δεύτερης δε­καετίας του 21ου αιώνα, μια τέτοια σκέψη, είναι απλώς παράλογη. Ας μη μας διαφεύ­γει ότι το 51 -52% του πληθυσμού -τόσο εί­ναι το ποσοστό των γυναικών- δεν «περ­νά» από αυτό το «σχολείο». Εδώ βέβαια κάποιοι θα προτείνουν ως λύση την στρά­τευση των γυναικών. Κι αν αυτό μπορεί να ακούγεται ωραίο, είναι σίγουρο ότι είναι εκτός τόπου και χρόνου. Γιατί σε πόσες χώρες στον κόσμο εφαρμόζεται το εν λό­γω σύστημα; Ας αφήσουμε λοιπόν τα θε­ωρητικά σχήματα και ας κοιτάξουμε το θέ­μα «κατάματα».

Ενώ όλοι γνωρίζουν ότι όλη η σχετική νομολογία δεν προσομοιάζει απλώς, αλλά είναι ...σκέτο σουρωτήρι, κανείς δεν κάνει το παραμικρό για να διορθώσει την κατά­σταση. Στην προκειμένη περίπτωση η ευ­θύνη βαρύνει κατά κύριο λόγο τους πολι­τικούς. Αφενός έφτιαξαν νόμους με πολλά «παράθυρα» και αφετέρου έσπευσαν -χω­ρίς καν να ρωτήσουν τα Γενικά Επιτελεία- να διαμορφώσουν διάρκεια θητείας που λίαν επιεικώς, ο μόνος χαρακτηρισμός που της ταιριάζει είναι: απαράδεκτη! Πί­στευαν ότι ικανοποιώντας κάποια κομματόσκυλα (συγγνώμη για την έκφραση, αλ­λά είναι η μόνη που ταιριάζει) θα κέρδιζαν τη νεολαία. Τα γεγονότα τους διέψευσαν, αλλά κανείς δεν είχε το θάρρος να διορ­θώσει το λάθος. Το κακό είναι ότι οι στρατι­ωτικές ηγεσίες αποδέχτηκαν αυτές τις πολιτικές αποφάσεις ως «πιστοί και φιλότιμοι στρατιώτες». Κανένας δεν αντέδρασε! Και να πεις ότι πήραν κάποια ανταλλάγματα...

 Ας είμαστε λοιπόν ειλικρινείς. Σήμερα η 9μηνη θητεία στον ΕΣ και η 12μηνη στο ΠΝ και την ΠΑ δεν προσφέρει ουσιαστι­κά τίποτα και σε κανέναν! Οι ναύτες και οι σμηνίτες εκτελούν εντελώς βοηθητικές εργασίες που ελάχιστα έως καθόλου συμβάλουν στη μαχητική ικανότητα των δύο Κλάδων των ΕΔ που υπηρετούν. Στον ΕΣ οι 9 μήνες δεν είναι αρκετοί, για να μετατρέψουν έναν πολίτη σε αποτελεσματικό στρατιώτη. Τουλάχιστον αυτό λένε διάφο­ρες σοβαρές μελέτες στρατών που θεωρούμε ως πρότυπα. Πρέπει επομένως το παρόν σύστημα στράτευσης να αλλάξει. Οι λύσεις φαίνεται να είναι δύο:

1. Αυξάνεται η θητεία. Ένα αποδεκτό ελάχιστο μέγεθός της είναι οι 24 μή­νες. Αυτό όμως κανένας δεν τολμά να το διανοηθεί. Κι εδώ που τα λέμε μια τέτοια πρόταση είναι εκτός πραγματικότητας. Κατά πρώτον, οι παρούσες συνθήκες δεν την ευνοούν. Και δεν μιλάμε για πολιτικές συνθήκες και τα τοιαύτα, αλλά για πραγ­ματικές κοινωνικές συνθήκες. Η δομή της κοινωνίας έχει -εδώ και χρόνια- αλ­λάξει. Πρέπει να αντιληφθούν οι υπεύθυ­νοι (εδώ θα ταίριαζαν εισαγωγικά αλλά...) ότι δεν είναι δυνατόν ένας νέος να βγαί­νει εκτός παραγωγικής δομής για δύο χρό­νια και μία συνομήλική του νέα, να προχωρά κανονικά στον επαγγελματικό της βίο. Η ισότητα των δύο φύλων -απολύ­τως φυσιολογική και λογική- πρέπει να εί­ναι αμφίδρομη. Άλλωστε να μην ξεχνάμε ότι οι πάντες - των «προμάχων της θητεί­ας» μη εξαιρουμένων - το πρώτο πράγμα που φροντίζουν, όταν δεν καταφέρουν να στείλουν «το παιδί» για σπουδές στο εξω­τερικό ώστε στη συνέχεια να εκμεταλλευθεί ένα από τα «παράθυρα» των νόμων και να γλυτώσει τη θητεία, είναι να υπηρετήσει «κάπου κοντά στο σπίτι». Επομένως, καλύτερα να ξεχάσουμε τα περί αύξησης της θητείας.

2. Καταργείται η θητεία. Καταργείται η θητεία και οι οπλίτες -στρατιώτες, ναύτες και σμηνίτες- θα είναι εθελοντές/επαγγελματίες. Εδώ οι αντιδρά­σεις θα προέρχονται απ’ όλο το πολιτικό φάσμα, θα «πέσουν» κεραυνοί που θα μι­λούν από «αφελληνισμό» έως «μισθοφό­ρους». Το κακό είναι ότι όλοι τους έχουν εντελώς άδικο! Από τη μια κάνουν επίδειξη ιστορικής άγνοιας κι από την άλλη δεν βλέπουν την πραγματικότητα. Να τα πά­ρουμε ένα-ένα.

 Το Βυζάντιο έζησε 1000 (χίλια) χρόνια και όλοι του οι στρατοί ήσαν μισθοφορικοί κατά κύριο λόγο και μάλιστα πολλοί από τους τότε στρατιώτες δεν ήσαν καν Έλλη­νες... Μήπως έτσι δημιουργήθηκε κάποιο «πνεύμα αφελληνισμού»; Μα αν οι οπα­δοί αυτής της άποψης αναλογιστούν ποιοι ήσαν αυτοί που προτιμούσαν «το οθωμα­νικόν ψακιόλιον της παπικής τιάρας», τό­τε σίγουρα θα πάθουν «ψυχολογικό ταράκουλο» και θα αποκτήσουν τάσεις αυτοκτονίας. Αλλά ας αφήσουμε την ιστορία και ας περάσουμε στη σύγχρονη εποχή. Τα μόνιμα στελέχη των ΕΔ -αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και επαγγελματίες οπλίτες, που έχουν ως αποκλειστικό έργο να υπη­ρετούν στις ΕΔ, θα πρέπει να θεωρούνται μισθοφόροι; Ή αυτοί εξαιρούνται; Κι αν ναι, μήπως μπορούν να μας εξηγήσουν τι είναι αυτό που διαφοροποιεί ένα βαθμο­φόρο από έναν επαγγελματία στρατιώτη; Δεν υπηρετούν και οι δύο τον ίδιο σκοπό; Οι «σαρδέλες» στο μανίκι κάνουν τη δια­φορά;

Οι πιο «προχωρημένοι» θα ρωτήσουν τι θα γίνει με την περιβόητη «εφεδρεία». Την απάντηση βεβαίως την ξέρουν, αλλά απλώς θέλουν να την «ξεχνούν». Σε μια σύγκρουση, που βεβαίως και δεν πρόκει­ται να κρατήσει παρά ελάχιστες ημέρες, θα προλάβει να κινητοποιηθεί π εφεδρεία; Έχουν υπόψη τους τι λένε μελέτες -και πά­λι από ΕΔ που θεωρούμε ως πρότυπα- σχετικά με αυτήν; Για παράδειγμα πόσος χρόνος απαιτείται ώστε ο έφεδρος να «πε­ράσει» από την ψυχολογία του πολίτη σ’ αυτήν του στρατευμένου; Είτε μας αρέσει είτε όχι, δεν είμαστε Ισραήλ και δεν υπάρ­χει δυνατότητα να γίνουμε. Κι εδώ δεν τί­θεται ζήτημα νοοτροπίας κ.λπ. Απλώς η χωροταξία της Ελλάδας είναι τέτοια που δεν προσφέρεται για κάτι τέτοιο. Απλό πα­ράδειγμα: φτάνουν οι έφεδροι που ζουν σε κάθε νησί του ανατολικού Αιγαίου να στελεχώσουν τις εκεί μονάδες; Η απάντη­ση είναι αρνητική, επειδή πολλοί από τους νησιώτες -για διάφορους λόγους- δεν ζουν στο νησί τους. Επομένως μια επιτό­πια επιστράτευση δεν πρόκειται να αποδώ­σει και πολλά. Και δεν αναφερόμαστε καθόλου στο πόσο πρόσφατη είναι η στρατι­ωτική εκπαίδευση που θα πρέπει να έχουν, θα πρέπει, επομένως, οι έφεδροι να με­ταφερθούν στα εν λόγω νησιά από άλλα σημεία της χώρας. Πώς και πότε όμως θα γίνει αυτό; Το μόνο λοιπόν που απομένει να γίνει είναι οι μονάδες που βρίσκονται στις παραμεθόριες περιοχές (Θράκη και νησιά του Αν. Αιγαίου) να είναι στελεχωμέ­νες 100%. Να υπενθυμίσουμε ότι μιλάμε για το χρονικό διάστημα πριν και κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων κι όχι για μετά, όπου θα χρειαστούν να ανα­πληρωθούν οι όποιες απώλειες. Αυτό είναι μια άλλη υπόθεση, που σίγουρα δεν είναι του παρόντος.

Κάποιοι πιο «ψαγμένοι» θα μιλήσουν για το κόστος των επαγγελματικών ΕΔ. Και αυτό είναι όντως θέμα προς συζήτη­ση. Πριν όμως ξεκινήσει αυτή, θα πρέπει να είναι γνωστό το κόστος -το πλήρες και πραγματικό- ενός οπλίτη θητείας. Γιατί κα­κά τα ψέματα, σε ένα τέτοιο ερώτημα, απάντηση -πειστική και πλήρης- δεν έχει δο­θεί ποτέ! Είτε ηθελημένα είτε επειδή, όπερ και πιθανότερον, δεν έχει γίνει ποτέ μια τέ­τοια μελέτη, οι πάντες αγνοούν τι ακριβώς πληρώνει το Δημόσιο ήτοι όλοι οι φορολογούμενοι, για κάθε οπλίτη θητείας. Κι εδώ την ευθύνη την έχουν αποκλειστικά οι εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες του ΥΕΘΑ που δεν το έχουν ζητήσει από τα γενικά Επιτελεία. Γιατί και στους τρεις Κλάδους των ΕΔ υπη­ρετούν οικονομικοί αξιωματικοί που έχουν τις απαιτούμενες γνώσεις, για να προχωρήσουν σε μια σωστή και πλήρη κοστολό­γηση του οπλίτη θητείας, θυμίζουμε ότι, όταν πριν από λίγα χρόνια έγινε προσπά­θεια ενοποίησης της βασικής εκπαίδευ­σης, πολύ σύντομα το Πολεμικό Ναυτικό παρουσίασε μια μελέτη που αποδείκνυε -και τελικά έπεισε τους αρμόδιους- ότι η βασική εκπαίδευση των ναυτών στις εγκα­ταστάσεις του Ναυτικού, κόστιζε λιγότερο απ’ ότι όταν αυτοί θα εκπαιδεύονταν στο κοινό κέντρο εκπαίδευσης στην Τρίπολη. Επομένως, και στην προκειμένη περίπτω­ση, μπορεί να έχουμε ένα πλήρες και σω­στό αποτέλεσμα, σε ελάχιστο χρόνο.

Βεβαίως, όταν μιλάμε για επαγγελματίες οπλίτες θα πρέπει να ξεχάσουμε εντε­λώς του σημερινούς. Τους ΕΠΟΠ. Πρόκει­ται για ένα θεσμό που δημιουργήθηκε πριν 16 περίπου χρόνια και έχει πια φτάσει σε «σημείο κορεσμού». Κι αυτό ήταν εντελώς αναμενόμενό. Οι εμπνευστές του εν λόγω σχεδίου -όσο κι αν ακούγεται παράξενο- γνώριζαν πολύ καλά ότι μετά από μια δε­καετία, το δημιούργημά τους θα είχε ...τε­λειώσει. Απλούστατα, όταν το έκαναν, δεν τους ενδιέφερε τι θα γινόταν μετά! Με πε­ρισσή κυνικότητα ανέφεραν, σε κατ’ ιδί­αν συνομιλίες, ότι δεν θέλουν οι ΕΠΟΠ να παραμένουν πέρα από την ηλικία των 35 χρόνων. Πράγματι αρκετοί έφυγαν μό­λις συμπλήρωσαν τον ελάχιστο χρόνο πα­ραμονής. Όσοι όμως δεν μπόρεσαν να βρουν άλλη απασχόληση, παρέμειναν και δεν μπορεί κανένας να τους κατηγορήσει γι΄ αυτό. Όμως η παραμονή τους -καθώς δεν υπάρχουν «ασφαλιστικές δικλείδες»- δημιουργεί πρόβλημα. Τόσο στους ίδιους, όσο και «στην υπηρεσία». Τι θα γίνει τελικά; Άγνωστο! Οι πολιτικοί μας ταγοί οφεί­λουν να λύσουν -και αυτό- το πρόβλημα. Στο κάτω-κάτω της γραφής αυτοί, δηλαδή κάποιοι από αυτούς, το δημιούργησαν.

Αλλά να επανέλθουμε στο κύριο θέ­μα μας. Όπως είναι φυσικό, σ' ένα άρθρο δεν είναι δυνατόν να μπουν οι όροι και οι προϋποθέσεις για το ποιος ή ποια θα γίνει εθελοντής/επαγγελματίας οπλίτης. Μπο­ρούμε όμως να πούμε ένα-δύο πράγματα «έτσι γενικώς» που λένε. Η στράτευση να γίνεται στα 18 με το πέρας των εγκύκλιων σπουδών και την ολοκλήρωση των Γενικών Εξετάσεων. Η εθελοντική/επαγγελματική θητεία να έχει διάρκεια τουλάχιστον 24 μηνών. Να είναι υποχρεωτική για όσους/όσες σχεδιάζουν να γίνουν αστυνομικοί, πυροσβέστες, λιμενικοί και -οπωσδήπο­τε- μόνιμα στελέχη των ΕΔ. Αν πάλι κά­ποιος/κάποια θέλει να γίνει εθελοντής έτσι επειδή του αρέσει (είναι, κατά το χυδαϊστί λεγόμενο, «στρατόκαυλος») να έχει ως πα­ρακαταθήκη ένα σημαντικό αριθμό μορίων, π.χ. 500, σε έναν οποιονδήποτε δια­γωνισμό προσλήψεων του Δημοσίου στον οποίο θα θελήσει να συμμετάσχει αργότε­ρα. Εδώ βέβαια κάποιοι θα πουν: «μα είναι σωστό ένας νέος ή μια νέα να προτιμάται και να προσλαμβάνεται π.χ. ως εκπαιδευτι­κός, επειδή πήγε φαντάρος;». Η απάντηση είναι: «Ναι! Βοήθησε το Δημόσιο, όταν αυ­τό είχε ανάγκη κι αυτό -με τη σειρά του- οφείλει να του το ανταποδώσει». Βέβαια η ανταπόδοση για το Ελληνικό Δημόσιο είναι έννοια μάλλον άγνωστη, αλλά -το είπαμε και πιο πάνω-οφείλουμε να αποκτήσουμε ευρωπαϊκή νοοτροπία.

Φυσικά, οι εθελοντές/επαγγελματίες θα αμείβονται. Το πόσο είναι σχετικό και μπορεί πολύ εύκολα να καθοριστεί. Άλλω­στε εκεί που έχουν φτάσει σήμερα οι κα­τώτερες αμοιβές, ένα είναι σίγουρο: π δα­πάνη δεν θα είναι και τόσο σημαντική για το Δημόσιο. Και δεν νομίζουμε πως πρέπει να αναφέρουμε ότι τα χρόνια παραμονής στο στράτευμα θα μετρούν ως συντάξιμα. Η θητεία -πέρα από τον ελάχιστο υποχρε­ωτικό χρόνο παραμονής- θα έχει και μέγιστη διάρκεια. Δεν θα είναι δυνατόν κά­ποιος/κάποια να παραμένει απλός στρατιώτης-ναύτης-σμηνίτης, πέρα από την ηλικία των 35 χρόνων. Ο εθελοντής/επαγγελματίας οπλίτης δεν θα προάγεται μό­νο και μόνο, επειδή συμπλήρωσε κάποια χρόνια στον βαθμό. Εάν και εφόσον κά­ποιος επιθυμεί προαγωγή, θα πρέπει να δίνει εξετάσεις. Τα αποτελέσματα αυτών, σε συνδυασμό με τα φύλλα ποιότητάς του/της, θα δίνουν τη δυνατότητα προαγωγής.

Περιττό βέβαια να πούμε ότι αυτές οι εξε­τάσεις θα είναι αδιάβλητες και τα φύλλα ποιότητας θα πρέπει να γίνουν αντικειμενι­κά. Οπωσδήποτε βέβαια του θετικού απο­τελέσματος των εξετάσεων θα ακολουθεί κάποιο σχολείο. Όχι όπως αυτά που υπάρ­χουν σήμερα, που για να απορριφθεί κά­ποιος θα πρέπει να βάλει ...μεγάλα μέσα. Απόρριψη από το σχολείο θα σημαίνει αυ­τόματα και αδυναμία προαγωγής.

Όλα αυτά βέβαια μπορεί να είναι άκρως επείγοντα, αλλά σίγουρα χρειάζονται κάποιο χρονικό διάστημα, για να πραγματοποιηθούν. Όχι μεγάλο, αρκούν λίγοι μήνες. Προς το παρόν όμως μπο­ρούν να γίνουν κάποιες διορθωτικές κινή­σεις που θα εξαλείψουν κάποια κατάλοι­πα του παρελθόντος και δεν προσφέρουν απολύτως τίποτε! Απλό παράδειγμα ο θε­σμός του Δόκιμου Έφεδρου Αξιωματικού (ΔΕΑ) στον ΕΣ ή όπως αυτός ονομάζεται στο Ναυτικό και την Αεροπορία. Βέβαια σε αυτούς τους δύο κλάδους οι αξιωματικοί αυτής της προέλευσης -αν υπάρχουν- εί­ναι ελαχιστότατοι. Στον ΕΣ όμως υφίστανται έστω κι αν είναι λίγοι σε σχέση με το παρελθόν. Ο εν λόγω θεσμός υπήρξε χρή­σιμος σε παλαιότερες εποχές. Σήμερα, εί­ναι εντελώς άχρηστος. Αλήθεια πιστεύει κανείς ότι, ενώ για να γίνει κάποιος αξιω­ματικός των ΕΔ πρέπει να κάτσει 4 (τέσσερα) χρόνια στα θρανία και να περάσει - τουλάχιστον - έναν ακόμα χρόνο εξειδικευμένης εκπαίδευσης έως ότου αναλά­βουν υπεύθυνη θέση αξιωματικού, ένας έφεδρος μπορεί να αναλάβει παραπλήσια καθήκοντα, μετά από 3 μήνες εκπαί­δευση; Έχουμε τόσους και τόσους αξιω­ματικούς που προέρχονται από τις τάξεις των υπαξιωματικών. Γιατί χρειαζόμαστε κι άλλους; Άλλωστε και υψηλό μορφω­τικό επίπεδο έχουν και συσσωρευμένη εμπειρία. Ή μήπως οι εξ υπαξιωματικών δεν είναι «κατάλληλοι»; Αν αυτό συμβαί­νει, τότε πώς και γιατί έγιναν αξιωματικοί. Επειδή απλώς «συμπλήρωσαν κάποια έν­σημα»; Καλό είναι να κρατάμε τις παραδό­σεις, αλλά όταν αυτές έχουν κάποια σχέ­ση με την πραγματικότητα. Γιατί μπορεί να αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση ο Περι­κλής, αλλά δεν διανοήθηκε κανένας πολι­τικός θαυμαστής του να κυκλοφορήσει με ιμάτια και χιτώνες...

Πριν όμως γίνουν κάποια από αυτά, ένα ζήτημα είναι εξαιρετικά επείγον. Ο αντικειμενικός προσδιορισμός της ορο­φής των κλάδων των ΕΔ. Και ιδιαίτερα του ΕΣ. Ο αριθμός 93.500 είναι εντελώς εξω­πραγματικός και ποτέ δεν επετεύχθη. Σε μια αναδιοργάνωση απαιτείται να «κατέβει» κατά 30.000. Αν μη τι άλλο, θα γίνου­με ρεαλιστές. Οι άλλοι δύο κλάδοι -Πολεμικό Ναυτικό και Πολεμική Αεροπορία- είναι πολύ κοντά στην πραγματικότητα και μάλλον δεν έχουν ανάγκη νέου προσ­διορισμού της οροφής τους. Ή αν γίνει, οι διαφορές θα είναι ελάχιστές και σαφώς ασήμαντες.

Το ζήτημα πάντως της αναδιοργάνω­σης των Ενόπλων Δυνάμεων θα συνεχίσει να μας απασχολεί και σε επόμενα τεύχη της «Α & Δ».

(ΑΜΥΝΑ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ-05/12/2016)