ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ Η ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ

■ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ, 0Ι ΠΑΛΙΕΣ ΔΟΜΕΣ ΚΑΙ 0Ι ΝΕΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ 

Ένας μεγάλος σε μόνιμη επιστράτευση στρατός δεν μπο­ρεί πλέον να αποτελεί τον καταλληλότερο τρόπο για την Τουρκία για την προστασία των συμφερόντων της και την υπεράσπιση της έναντι εξωτερικών απειλών. Η Άγκυρα φάνηκε να το γνωρίζει, όταν στις 21 Οκτωβρίου ψήφισε να μειωθεί το χρο­νικό διάστημα των επιστρατευμένων στρατιωτών που οφείλουν να υπηρε­τούν. 

Το μέτρο, το οποίο θα τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2014, θα συρρικνώσει το στρατό...
κατά 70.000 μέλη. Ο αριθμός αυτός δεν αποτελεί μι­κρή μείωση, λαμβάνοντας υπ' όψιν ότι η Τουρκία, με 750.000 στρατιώτες, διαθέτει το δεύτερο μεγαλύτερο στρατό μεταξύ των μελών του ΝΑΤΌ. Πολιτικοί και οικονομικοί λόγοι έχουν οδηγήσει στην απόφαση της Άγκυρας, αλλά, τελικά, η κίνηση αντανακλά τις μεταβαλ­λόμενες γεωπολιτικές συνθήκες υπό τις οποίες βρίσκεται τώρα η Τουρκία. 

ΙΣΤΟΡΙΚΑ, η θέση και η γεωγρα­φία της Τουρκίας έχουν καταστήσει αναγκαίο έναν ισχυρό στρατό. Ευρι­σκόμενη στο σταυροδρόμι μεταξύ Ασί­ας και Ευρώπης, η χώρα αποτελούσε μια καθοριστικής σημασίας περιοχή κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέ­μου. Το 1952, η Τουρκία έγινε μέλος του ΝΑΤΟ, που χρησίμευε ως το νοτιοδυτικό προπύργιο εναντίον του Συμ­φώνου της Βαρσοβίας. Τοποθετήθηκε πολύς στρατός, με την καθιέρωση της υποχρεωτικής θητείας για όλους τους Τούρκους. Αν και ο Ψυχρός Πόλεμος τελείωσε πριν από δύο δεκαετίες, η Τουρκία έχει διατηρήσει την πρακτι­κή αυτή. 

Η ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΗΣΗ είναι υποχρεωτική από το τουρκικό σύνταγμα αλλά ο νομοθέτης καθορίζει το πώς θα τίθεται σε ισχύ. Επί του παρόντος, ένας υγιής Τούρκος, χωρίς τριτοβάθμια εκπαίδευση, υπηρετεί για 15 μήνες. Πριν από το 2003, η ελάχιστη θητεία ήταν 18 μήνες. Η επικείμενη αλλαγή θα μειώσει τη θητεία σε 12 μήνες. Φυ­σικά, υπάρχουν ορισμένες εξαιρέσεις. Οι άνδρες με τριτοβάθμια εκπαίδευση έχουν μικρότερη θητεία από έξι έως δώδεκα μήνες, ενώ άνδρες πάνω από την ηλικία των 30 ετών μπορούν να εξαγοράσουν τη θητεία τους 

ΠΑΡΑ ΤΙΣ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ, οι στρατεύσιμοι αποτελούν την πλειοψηφία των Τούρκων στρατιωτών, που φτά­νουν περίπου τις 500.000. Με τόση σύ­ντομη θητεία, πολλοί στρατευμένοι δεν καταφέρνουν να αποκτήσουν εμπειρία μετά τη βασική τους εκπαίδευση. Ως αποτέλεσμα, ο τουρκικός στρατός έχει ένα μικρό επαγγελματικό πυρήνα που αυξάνεται με ελαφρώς εκπαιδευμένες δυνάμεις. 

ΑΥΤΗ Η ΔΟΜΗ είχε νόημα κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όταν η Τουρκία αντιμετώπιζε το -με παρόμοια δομή- στρατό της Σοβιετικής Ένωσης και όσων την υποστήριζαν. Κινητοποιώντας έναν ολόκληρο πλη­θυσμό, ακόμη και τους ελαφρά εκπαι­δευμένους στρατιώτες όταν υπήρχε ανάγκη, σίγουρα έχει τα πλεονεκτήματά του. Όμως οι καιροί έχουν αλλά­ξει, όπως αντίστοιχα και οι πρωταρ­χικές στρατηγικού χαρακτήρα απειλές για την Τουρκία. Τότε η χώρα βρέθηκε αντιμέτωπη με την προοπτική μιας σο­βιετικής εισβολής, τώρα μάχεται την εγχώρια τρομοκρατία, τους Κούρδους αντάρτες, και, πιο πρόσφατα, τα θέμα­τα των συνόρων με τη γειτονική Συρία, που ακόμα βρίσκεται στη δίνη του εμφύλιου πολέμου. Μικρότερες, πιο ευέλικτες επαγγελματικές δυνάμεις, μαζί με τις παραστρατιωτικές δυνάμεις της Τουρκίας, είναι καταλληλότερες για την αντιμετώπιση της ανησυχίας που υπάρχει για την ασφάλεια. 

ΩΣΤΟΣΟ, οι δομές των δυνάμεων δεν καθορίζονται μόνο από τις απειλές. Για δεκαετίες, ο τουρκικός στρατός ενήργησε ως θεματοφύλακας των κεμαλικών αρχών, στις οποίες βασίστηκε η ίδρυση της χώρας. Διατηρώντας ένα μεγάλο μόνιμο στρατό βοήθησε στην επέκταση της στρατιωτικής επιρροής στις πολιτικές υποθέσεις του κράτους. Όμως, η άνοδος και η πολιτική ενοποί­ηση του κυβερνώντος Κόμματος της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης κατά την τελευταία δεκαετία έχουν σοβαρά υπονομεύσει την πολιτική επιρροή του τουρκικού στρατού. Η απλή θέα των, κάποτε άτρωτων, Τούρκων στρατηγών στη φυλακή επιβεβαιώνει ότι η πολιτι­κή ηγεσία της Τουρκίας έχει αντικατα­στήσει το στρατιωτικό κατεστημένο. 

ΕΙΝΑΙ ΣΑΦΕΣ ότι υπάρχει ένα πολιτικό στοιχείο στη μεταρρύθμιση του στρατού, όπως αποδεικνύεται από την πολιτική εξυγίανση του Κόμματος της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης και της επιτακτικής ανάγκης του να περιορίσει την επιρροή του στρατού. Εξίσου σημαντικό οι προεδρικές εκλο­γές, που θα γίνουν το 2014, και οι γε­νικές εκλογές, το 2015. Η ανάγκη για μια καθορισμένη στρατιωτική θητεία είναι πιθανό να δώσει στο κυβερνών κόμμα ένα σημαντικό πολιτικό κεφά­λαιο μεταξύ των ψηφοφόρων, πολλοί από τους οποίους θα προτιμούσαν να σπουδάσουν, να εργαστούν και να κερ­δίσουν τα προς το ζην, παρά να επιδί­δονται σε μια όλο και πιο αρχαϊστική κοινωνική υπηρεσία. 

ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ σκοπιμότητες, ο εκσυγχρονισμός του στρατού και οι ολοένα και μεγαλύτερες δυνατότητες της στρατιωτικής τεχνολογίας απαιτούν οι δομές του στρατού να διατηρούν ένα άριστα εκπαιδευμέ­νο, επαγγελματικό προσωπικό. Οι νέες τεχνολογίες και το απαιτούμενο προ­σωπικό που τις χειρίζεται απαιτούν περισσότερο χρόνο και περισσότερα χρήματα. Το σημερινό μοντέλο του στρατού δεν καλύπτει επαρκώς αυτές τις απαιτήσεις. Ως εκ τούτου, ο στρατός μετατρέπεται σε μια μικρότερη, καλύτερα καταρτισμένη και πιο ακριβή κατά κεφαλήν επαγγελματική δύναμη που υποστηρίζεται από υψηλότερης εμβέ­λειας τεχνολογικές πλατφόρμες. 

ΑΥΤΟΣ Ο ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχιστεί στο προσεχές μέλλον. Η υπο­χρεωτική στράτευση θα τροποποιηθεί σε σημείο που να αντιμετωπίζει την εξάλειψή της, η οποία θα απαιτούσε πιθανόν μια συνταγματική τροποποί­ηση. Άλλες χώρες που έχουν υποστεί παρόμοιες τροποποιήσεις, συμπεριλαμβανομένων των πρώην μελών του Συμφώνου της Βαρσοβίας που εντά­χθηκαν αργότερα στο ΝΑΤΟ, έχουν μάθει ότι αυτή η διαδικασία μπορεί να πάρει δεκαετίες για να ολοκληρωθεί και ότι ένας μικρότερος στρατός δεν εί­ναι απαραίτητα και πιο φθηνός. 

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ: ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΥΡΙΟΠΟΥΛΟΥ

(ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ-24/11/2013)