ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΙΑΣ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ;

ΤΟΥ ΔΡ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΡΙΒΑ* 

Στο προηγούμενο άρθρο στα «Επίκαιρα» είχαμε εξετάσει πώς η αμερικανική πολεμική μηχανή απειλείται από αυτοστραγγαλισμό διά της υψηλής της τεχνολογίας, μιας και οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν όλο και πιο προηγ­μένη τεχνολογία για να κατασκευάζουν ολοένα και πιο ακριβές πλατφόρμες μάχης, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της κατάρρευσης των μαχητικών τους ικανοτήτων λόγω υψηλού κόστους. 

Όπως είχαμε αναφέρει, χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του μαχητικού αεροσκάφους F-35, το... κόστος του οποίου τείνει να ξεπεράσει τα 150 εκατ. δολάρια το ένα, τη στιγμή που υστερεί σχεδόν στα πάντα σε σχέση με τα υπάρχοντα αμερικανικά μαχητικά, όπως είναι το F-16 και το F/A-18, με μόνο πλεονέκτημα το εξαιρετικά χαμηλό ίχνος στο ραντάρ που (μάλλον) επιτυγχάνει. Όμως η συνεχής εξέλιξη στην τεχνολογία των συστημάτων αντι-stealth απειλεί να καταστήσει αυτή την ικανότητα δώρο άδωρο για το αμερικανικό μαχητικό. Επιπροσθέτως, η χαμηλή του ακτίνα δράσης, που φτάνει τα 1.100 χι­λιόμετρα, δεν του επιτρέπει να φέρει εις πέρας τα καθήκοντά του στην πιο σημαντική περιοχή που θα κληθεί να δράσει, τις Σινικές Θάλασσες, καθώς τα αεροπλανοφόρα που θα το μεταφέρουν θα βρίσκονται αναγκαστικά στην ακτίναδράσης των εξειδικευμένων αντιπλοϊκών βαλλιστικών πυραύλων (ASBM) και των υπόλοιπων όπλων αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής (A2/AD) που ανα­πτύσσει η Κίνα. 

Απειλητική η στρατηγική των «μεγάλων πλοίων» 

Παραδοσιακά η ναυτική ισχύς αποτελεί την κορωνίδα της αμερικανικής ισχύος. Όμως στο Ναυτικό είναι που εντοπίζεται σήμερα η μεγάλη αχίλλειος πτέρνα των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων. Συγκε­κριμένα, η επιμονή των ΗΠΑ στη διατή­ρηση ενός Ναυτικού αποτελούμενου κατά κύριο λόγο από μεγάλα πολεμικά πλοία, τα οποία πλαισιώνουν τα έντεκα τεράστια και πανάκριβα υπεραεροπλανοφόρα (super carriers) που διαθέτει, απειλεί να οδηγήσει σε επιχειρησιακή απαξίωση την αμερικανι­κή αρμάδα. 

Αυτές οι ομάδες μάχης των αμερικανικών αεροπλανοφόρων (CCGs) αποτελούν το ultima ratio [σ.σ: «ultima ratio regum», «το τελευταίο επιχείρημα των ηγεμόνων», ρήση του Λουδοβίκου 14ου που αναφέρεται στη στρατιωτική ισχύ] της αμερικανικής εξωτε­ρικής πολιτικής και το απόλυτο σύμβολο της αμερικανικής ισχύος. Αναφερόμαστε σε αυτά με τον όρο υπεραεροπλανοφόρα για­τί είναι υπερδιπλάσια σε εκτόπισμα από τα αεροπλανοφόρα της Ρωσίας, της Κίνας, της Ινδίας και της Γαλλίας και μεταφέρουν επι­πλέον υπερδιπλάσιο αριθμό αεροσκαφών. 

Επισημαίνεται ότι μόνο οι ΗΠΑ έχουν σε υπηρεσία τόσο πολλά αεροπλανοφόρα. Η Ρωσία έχει ένα κι από ένα η Γαλλία, η Κίνα και η Ινδία. Οι δύο τελευταίες έχουν υπό κατασκευή και άλλα, ενώ η Μεγάλη Βρε­τανία διαθέτει κι αυτή ένα ολοκαίνουριο αεροπλανοφόρο υψηλών δυνατοτήτων, το «Queen Elizabeth», το οποίο όμως αυτή τη στιγμή δεν διαθέτει αεροπλάνα... Η Βραζι­λία, πάλι, σχεδιάζει επίσης ένα αεροπλανο­φόρο, ενώ η Ισπανία, η Ιαπωνία, η Ταϊλάνδη και η Ιταλία διαθέτουν πλοία από τα οποία μπορούν να επιχειρήσουν ελικόπτερα και αεροπλάνα βραχείας απονήωσης και κάθε­της προσνήωσης (STOVL). Μεγάλο αριθμό παρόμοιων πλοίων διαθέτει και το Σώμα των Πεζοναυτών των αμερικανικών Ενό­πλων Δυνάμεων. 

Ακριβώς όμως εξαιτίας του ότι αποτελούν πλωτές αεροπορικές βάσεις, μεταφέροντας περί τα 90 αεροσκάφη διαφόρων τύπων και φιλοξενώντας χιλιάδες ανθρώπους, καθώς και λόγω του ρόλου τους ως συμβόλων της αμερικανικής ισχύος, τα υπεραεροπλανο­φόρα αποτελούν εξαιρετικά ελκυστικούς στόχους, οι οποίοι πρέπει να προστατευτούν πάση θυσία. Κι αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να συνοδεύονται από μεγάλο αριθμό αντιτορπιλικών, καταδρομικών και υποβρυχίων. Δεδομένου δε ότι οι απειλές εναντίον τους συνεχώς αναβαθμίζονται τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, θα πρέ­πει να βελτιώνεται και η προστασία τους. Έτσι τα νέα αντιτορπιλικά κλάσης Arleigh Burke, που αποτελούν και τον πυ­ρήνα του αμερικανικού στόλου, συνεχώς ενισχύουν τις αμυντικές τους ικανότητες, ιδιαίτερα όσον αφορά στην αντιμετώπιση βαλλιστικών πυραύλων τόσο μέσα στην ατμόσφαιρα όσο και στο Διάστημα. 

Για τον σκοπό αυτό αναπτύσσεται ένα νέο ραντάρ αεράμυνας, το AMDR, το οποίο θα αντικαταστήσει το υπάρχον SPY-1 του συ­στήματος Aegis, που εφοδιάζει τα Arleigh Burke και τα καταδρομικά Ticonderoga του Ναυτικού των ΗΠΑ, καθώς και ολοένα και πιο εξελιγμένες εκδόσεις των αντιβαλλιστικών πυραύλων ενδοατμοσφαιρικής και εξωατμοσφαιρικής αναχαίτισης SM-2 και SM-3. Φυσικά, οι αντιβαλλιστικές ικανότη­τες παίζουν εξαιρετικά πολυδιάστατο ρόλο στην αμερικανική γεωστρατηγική, αλλά αυτό είναι ένα ζήτημα που ξεφεύγει από τα περιορισμένα όρια αυτού του κειμένου. 

Αυξημένο κόστος για μειωμένες ικανότητες 

Όλα αυτά όμως στοιχίζουν. Και στοιχίζουν πολύ. Και το σημαντικότερο είναι ότι τα όπλα αυτά αποσκοπούν στην ενίσχυση της άμυνας και όχι των επιθετικών ικανοτήτων των ομάδων μάχης των αμερικανικών αερο­πλανοφόρων. Οι τελευταίες περιορίζονται στους πυραύλους Tomahawk, που θα εξα­πολύσουν τα αντιτορπιλικά, τα καταδρομικά και τα υποβρύχια και κυρίως στα μαχητικά αεροσκάφη των αεροπλανοφόρων. 

Κι εδώ προκύπτει το παράδοξο ότι στο μέλλον, αν και εφόσον αποκτηθούν σε μεγάλους αριθμούς τα F-35B και αντικατα­στήσουν τα υπάρχοντα F/A-18E/F, η δύνα­μη κρούσης των αεροπλανοφόρων μάλλον θα μειωθεί αντί να αυξηθεί υπό ορισμένες συνθήκες μάχης. Συγκεκριμένα, τα F-35, πέραν των πλείστων άλλων προβλημάτων τους, τα οποία απειλούν να τα καταστή­σουν το πιο ακριβό ανέκδοτο στην ιστορία της πολεμικής βιομηχανίας, για να επιτυγ­χάνουν το μικρό ίχνος στο ραντάρ που επιδιώκουν πρέπει να μεταφέρουν τα όπλα τους σε μια κοιλιακή εσωτερική δεξαμενή. Μπορούν, βέβαια, να αναρτούν όπλα και σε πτερυγικούς πυλώνες, αλλά σε αυτή την περίπτωση τα ίδια τα όπλα «γράφουν» στα ραντάρ και τα χαρακτηριστικά stealth πάνε περίπατο. Όμως στην εσωτερική δεξαμενή μπορούν να μεταφέρουν περίπου το μισό φορτίο απ' ό,τι ένα F/A-18. 

Άρα, ακριβότερα πλοία συνοδείας, με ακριβότερα αμυντικά όπλα, θα προστα­τεύουν ακριβότερα αεροπλανοφόρα τα οποία θα εξαπολύουν ακριβότερα αερο­πλάνα, που θα είναι ικανά να μεταφέρουν το μισό οπλικό φορτίο απ' ό,τι τα σημερινά, επιτυγχάνοντας κατά συνέπεια και τα μισά πλήγματα. Αυτή η λογική σίγουρα δεν διεκδικεί τον τίτλο της σοφότερης και οικονομι­κότερης μεθοδολογίας προβολής ισχύος... Και δεν είναι μόνο το κόστος. Το θέμα είναι αν αυτά τα πανάκριβα και τεχνολογικά εξε­λιγμένα συστήματα είναι όντως σε θέση να προστατεύσουν τα αεροπλανοφόρα και τα άλλα πλοία επιφανείας των ΗΠΑ από τους κινεζικούς -και όχι μόνο- πυραύλους. Η απάντηση είναι δύσκολο να δοθεί, αλλά αν ο γράφων θα έπρεπε να στοιχηματίσει σε κάποιον θα επέλεγε τους αντιπλοϊκούς πυ­ραύλους και όχι τα αντίδοτά τους. 

Βέβαια, οι Αμερικανοί δεν κάθονται με σταυρωμένα χέρια και αναπτύσσουν ακόμη πιο εξελιγμένα μέσα άμυνας, όπως όπλα λέιζερ και ηλεκτρομαγνητικά πυρο­βόλα. Στα τελευταία το βλήμα τοποθετεί­ται ανάμεσα σε δύο ράγες με πολύ ισχυρά και αντίρροπα ηλεκτρομαγνητικά πεδία και εκτοξεύεται επιτυγχάνοντας ταχύτητες ασύλληπτες για εκρηκτικής πυροδότησης πυρομαχικά. Αυτά τα υπερυψηλής ταχύ­τητας (hypervelocity) βλήματα μπορούν να διανύσουν αποστάσεις χιλιομέτρων σε κλάσμα του δευτερολέπτου και κατά συνέπεια ελπίζεται να είναι σε θέση να προσβάλλουν με επιτυχία επερχόμενους βαλλιστικούς πυραύλους, εκτός των άλ­λων τους καθηκόντων, αμυντικών και επιθετικών. Και, μάλιστα, θα μπορούν να το πράξουν με οικονομικό τρόπο, μια και θα χρησιμοποιείται ένα φθηνό αδρανές βλή­μα κι όχι ένας πολύπλοκος και πανάκριβος αντιβαλλιστικός πύραυλος, όπως ο SM-3 ή ο Patriot PAC-3. 

Ωστόσο, τα συστήματα αυτά ανήκουν στο μέλλον. Για να ωριμάσουν και να τεθούν σε υπηρεσία θα πρέπει να περάσουν πολλά χρόνια, πιθανώς και δεκαετίες. Αντιθέτως, τα όπλα που σκοπεύουν να αντιμετωπί­σουν, δηλαδή οι βαλλιστικοί αντιπλοϊκοί πύραυλοι και οι υψηλής ταχύτητας και με­γάλου βεληνεκούς αντιπλοϊκοί πύραυλοι cruise (ASCMs), εξελίσσονται με πολύ μεγα­λύτερη ταχύτητα. Είναι θέμα μερικών ετών για το κινεζικό Ναυτικό να διαθέτει μεγά­λους αριθμούς από πυραύλους cruise πολύ υψηλών επιδόσεων, έναντι των οποίων το αμερικανικό Ναυτικό δεν είναι σίγουρο ότι θα μπορεί να αμυνθεί αποτελεσματι­κά μέχρι να θέσει σε υπηρεσία τα νέα του αμυντικά όπλα. Και, φυσικά, δεν είναι μόνο η Κίνα. Η πρωταθλήτρια στα πυραυλικά συστήματα είναι η Ρωσία, η οποία είναι σε θέση να αναπτύξει προηγμένα όπλα είτε μόνη της είτε διαμέσου συνεργασιών με άλλες χώρες, όπως έγινε με τον ρωσοϊνδικό πύραυλο BrahMos, έναντι των οποίων οι άμυνες του αμερικανικού Ναυτικού ενδέχεται να αποδειχτούν από ατελείς έως πλήρως ανεπαρκείς. 

Με άλλα λόγια, ενώ οι εν δυνάμει αντίπα­λοι των ΗΠΑ, με προεξάρχοντες τους Κι­νέζους, αναπτύσσουν νέες επιχειρησιακές αντιλήψεις και φιλοσοφίες, οι οποίες δίνουν έμφαση στην επίθεση και βασίζονται σε συστήματα χαμηλού κόστους, αξιοποιώντας τη λεγόμενη «πυραυλική επανάστα­ση», οι ΗΠΑ φαίνεται να έχουν εγκλωβι­στεί σε ένα μοντέλο θαλάσσιας προβολής ισχύος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, κατασκευάζοντας ολοένα και πιο ακριβά πλοία, που θα διαθέτουν ολοένα και λιγότερες ικανότητες κρούσης, ενώ ταυτοχρόνως θα απαιτείται να προστατεύονται από ολοένα και πιο εξελιγμένα αμυντικά συστήματα. 

Εν παραλλήλω, στα επόμενα χρόνια απει­λεί να ανοίξει ένα παράθυρο ευκαιρίας για την Κίνα και για άλλες χώρες, που θα τους επιτρέψει να αποκτήσουν υπεροπλία έναντι του Ναυτικού των ΗΠΑ, αφού το τελευταίο δεν θα έχει προλάβει να ανα­πτύξει τα νεότερα οπλικά του συστήματα. Ενώ όμως έχει προκύψει αυτή η εν δυνάμει τρωτότητα, η πολιτική των ΗΠΑ συνεχίζει να κυριαρχείται από μια αστήρικτη αίσθη­ση απόλυτης παντοδυναμίας όσον αφορά στις πολεμικές ικανότητες. Το αποτέλεσμα αυτού του συνδυασμού παραγόντων μπο­ρεί να δώσει πολύ ενδιαφέροντα αποτε­λέσματα στο μέλλον. 

* Διδάσκει το μάθημα της Γεωπολιτικής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και Γεωγραφία της Ασφάλειας και των Αφοπλισμών στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-28/08-03/09/15)