Οι ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ και οι προοπτικές ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

Μετά από μία δεκαετία πρω­τοφανούς πολιτικής σταθερότητας για τα δεδομένα της Τουρκί­ας, με την αποκάλυψη του σκανδάλου στις 17 Δεκεμβρίου των 87 δις δολαρίων που φέρεται να διακίνησε και να ξέπλυνε μέσα από δαι­δαλώδεις διαδρομές ο δαιμόνιος 29χρονος Αζέρος επιχειρηματίας Ριζά Σαράφ, εκμαυλίζοντας και δωροδοκώντας το μισό Υπουργικό Συμβούλιο αλλά και το πρωθυπουργικό περιβάλλον, διαγράφονται προ­οπτικές που κάθε άλλο παρά συνέχιση της πολιτικής σταθερότητας στη γείτονα προ­οιωνίζονται, τουλάχιστον με τη μορφή που τη συνηθίσαμε από το 2002 και εντεύθεν. 

Πριν όμως δούμε τις προοπτικές και το πώς αυτές θα επηρεάσουν τις ελληνοτουρ­κικές σχέσεις, είναι... σκόπιμο να δούμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες βρέθηκαν οι ισλαμιστές και συγκεκριμένα η ομάδα Ερντογάν στην εξουσία. 

Μετά το πέρας του Β' Παγκοσμίου Πολέ­μου, το Ηνωμένο Βασίλειο έδωσε στις ΗΠΑ τη σκυτάλη της άσκησης επιρροής στην Τουρκία, διαδικασία που ολοκληρώθηκε με την είσοδο της τελευταίας στο ΝΑΤΟ το 1952. Την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου η Τουρκία είχε ιδιαίτερη σημασία και αξία για το ΝΑΤΟ, επειδή ήταν η χώρα με το μεγαλύτερο μήκος συνόρων με τις χώ­ρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Γι' αυτό ήταν στρατηγικής σημασίας ο έλεγχος της συγκεκριμένης χώρας ο οποίος εξασφαλι­ζόταν μέσω της στενής συνεργασίας με την ηγεσία των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων. 

Η στενή σχέση και συνεργασία των να­τοϊκών μηχανισμών και της Ουάσιγκτον με τους στρατιωτικούς και η αμοιβαία εμπιστοσύνη άρχισαν να διαρρηγνύονται όταν, με την επιχείρηση «Καταιγίδα της Ερήμου» το 1991, φάνηκε η πρόθεση ανάδειξης του Κουρδικού και η δημιουργία στην αρχή αυτόνομου και εν καιρώ ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στο Νότιο Κουρδιστάν (Βόρειο Ιράκ). Τότε οι στρατιωτικοί άρχισαν να βλέπουν με καχυποψία τους συγκεκρι­μένους σχεδιασμούς, δηλώνοντας ταυτό­χρονα ότι δεν επρόκειτο να συνεργαστούν ποτέ πάνω στο συγκεκριμένο σχέδιο, που κατά την -όχι λανθασμένη- άποψή τους θα οδηγούσε αργά ή γρήγορα στην αυτονόμηση και του τουρκοκρατούμενου Κουρδι­στάν και στη συνέχεια στο διαμελισμό της Τουρκίας. 

Το γεγονός αυτό οδήγησε τους επιτελείς της Ουάσιγκτον στο συμπέρασμα ότι θα έπρεπε να αναζητήσουν άλλους συνομιλητές και συμμάχους στην Τουρκία, οι οποίοι θα ήταν διατεθειμένοι να τροποποιήσουν την πολιτική της Άγκυρας στο συγκεκριμέ­νο ζήτημα και να συνεργαστούν με τις ΗΠΑ στο Κουρδικό. Με δεδομένο ότι οι στρατιω­τικοί και οι κεμαλιστές έλεγχαν ασφυκτικά το κράτος και μέσω αυτού ασκούσαν την επιρροή τους στο πολιτικό σύστημα οι νέοι συνομιλητές θα έπρεπε να έχουν την ευρεία λαϊκή στήριξη για να μπορέσουν να υπερκεράσουν στρατιωτικούς και κεμαλιστές και να οδηγήσουν την Τουρκία στη μεγάλη αλλαγή πολιτικής στο Κουρδικό. 

Με βάση τα αντικειμενικά δεδομένα οι συνομιλητές έπρεπε να αναζητηθούν στους εκφραστές και θιασώτες του πολιτι­κού Ισλάμ. Με δεδομένο δε ότι ο Ερμπακάν ήταν αρκετά ριζοσπαστικός αλλά και προχωρημένης ηλικίας, ο νέος «φίλος» θα έπρεπε να είναι πιο διαλλακτικός και αρκετά πιο νέος στην ηλικία. Μετά από ενδελεχή ερευνά στο χώρο. οι ΗΠΑ κατέληξαν στον τότε νεοεκλεγέντα δήμαρχο Κωνσταντι­νούπολης, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η επιλο­γή αυτή στοίχισε στον προικισμένο Ταγίπ ακόμα και τη φυλάκισή του, όμως τελικά, μετά από περιπέτειες και επιβραβεύσεις, άνοιξε ο δρόμος που τον οδήγησε στον πρωθυπουργικό θώκο το 2003. 

Έκτοτε ο Ερντογάν, βοηθούμενος και από τους συμμάχους του, τα έβαλε με το στρατιωτικό/κεμαλικό κατεστημένο, «ξηλώνοντας» μηχανισμούς στο κράτος και στις Ένοπλες Δυνάμεις (υποθέσεις «Εργκένεγκον», «Βαριοπούλα» κ.λ.π.), που υπονό­μευαν την πολιτική σταθερότητα αλλά και την αλλαγή πολιτικής στο Κουρδικό. 

Μετά τις εκλογές του 2009, με τον Νταβούτογλου στο τιμόνι της εξωτερικής πο­λιτικής, η Τουρκία αναγνώρισε de facto το αυτόνομο κουρδικό κράτος στο Νότιο Κουρδιστάν (Βόρειο Ιράκ), κάνοντας ταυ­τοχρόνως θαρραλέα -για τα δεδομένα της Τουρκίας- βήματα προς τη διευθέτηση του «δικού» της Κουρδικού, μέσω συνομιλιών με τον έγκλειστο στις φυλακές Αμπντουλλάχ Οτζαλάν και το ίδιο το ΡΚΚ. 

Νέος αγωγός 

Ακριβώς σε αυτή τη φάση, κι ενώ είναι θέμα ημερών να τρέξει το πετρέλαιο του Νοτίου Κουρδιστάν από το νέο αγωγό στο Γιουμουρταλίκ του Κόλπου των Αδάνων, όπως επίσης ενώ είναι σε κρίσιμο σημείο οι συνομιλίες με τον Οτζαλάν και το ΡΚΚ, ξεσπά ο πόλεμος Ερντογάν - Γκιουλέν με αφορμή την απόφαση της κυβέρνησης να απαγορεύσει τη λειτουργία των φροντιστηρίων του δεύτερου. Και λίγες ημέρες μετά ξεσπά και το απολύτως υπαρκτό σκάνδαλο της εξαγοράς της μισής κυβέρνησης Ερντογάν από τον Αζέρο επιχειρηματία Ριζά Σαράφ, που οδήγησε στο σαρωτικό ανα­σχηματισμό των Χριστουγέννων. 

Από την εξέταση των αντικειμενικών στοι­χείων του σκανδάλου Σαράφ αλλά και από τις κινήσεις των εισαγγελέων για τη σύλλη­ψη δεκάδων ατόμων που εμπλέκονται σε 26 υποθέσεις δημοσίου συμφέροντος ύψους 100 δις δολαρίων, είναι προφανές ότι ο πό­λεμος Ερντογάν - Γκιουλέν θα συνεχιστεί, καθώς και ότι ο Ερντογάν μόνο χειρότερες μέρες θα μπορεί να περιμένει το 2014, οπό­τε θα έρθει αντιμέτωπος με τα αποτελέσμα­τα των δημοτικών εκλογών αλλά και της εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας. 

Θα πρέπει να θεωρείται περισσότερο από βέβαιο ότι ο Γκιουλέν θα συνεργαστεί με τους κεμαλιστές τουλάχιστον στην εκλογή του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, όπου καθοριστικό ρόλο θα παίξει η ψήφος των Κούρδων, οι οποίοι αν αποφασίσουν να στηρίξουν τον αντίπαλο του ΑΚΡ, μάλ­λον ο Ερντογάν θα δει να χάνεται η Κων­σταντινούπολη, που θα έχει συμβολική σημασία για τον ίδιο, αφού από εκεί που ξεκίνησε η άνοδος μάλλον θα αρχίσει και η πτώση του. 

Η στάση των Κούρδων αλλά και τα απο­τελέσματα στο τουρκοκρατούμενο Κουρδιστάν στις εκλογές του Μαρτίου του 2014 θα παίξουν σοβαρό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της Τουρκίας, όμως αυτό είναι θέμα ενός άλλου, ξεχωριστού άρθρου. 

Το θέμα είναι ότι ούτως ή άλλως είναι σφό­δρα πιθανό στις δημοτικές εκλογές του Μαρτίου το ΑΚΡ να χάσει την πρωτοκαθεδρία πράγμα που θα επηρεάσει και τις αποφά­σεις του Ερντογάν για την Προεδρία της Δη­μοκρατίας αλλά και για το αν θα προβεί στην αλλαγή του Καταστατικού του κόμματος που επιτρέπει την εκλογή μέχρι τρεις φορές. 

Εν κατακλείδι, το 2014 προβλέπεται να είναι έτος ανακατατάξεων -αν και όχι ρα­γδαίων- στην Τουρκία, οι οποίες θα επηρεάσουν το αποτέλεσμα των γενικών εκλογών του 2015. Όσον αφορά στην απάντηση του πώς θα επηρεάσει αυτό τις ελληνοτουρκι­κές σχέσεις το σίγουρο είναι ότι αν κάποιοι σχεδίαζαν την επίτευξη μιας όποιας συμ­φωνίας στα θέματα του Αιγαίου (χωρικά ύδατα, ΑΟΖ) και της Κύπρου μάλλον θα πρέπει να γίνουν πολύ επιφυλακτικοί, για­τί μια αδύναμη κυβέρνηση που παλεύει με τα σκάνδαλα και βρίσκεται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας δεν είναι σε θέση να λάβει τέτοιες αποφάσεις, που προϋποθέτουν πο­λιτική ευστάθεια για να αντιμετωπιστούν πιθανοί κλυδωνισμοί και το όποιο κόστος. 

Εξαγωγή της κρίσης 

Από την άλλη, όσοι μιλούν για πιθανή απόπειρα «εξαγωγής της κρίσης» από την κυβέρνηση Ερντογάν θα πρέπει να είναι επιφυλακτικοί και μάλλον θα πρέπει να αποφευχθούν κινήσεις από ελληνικής πλευράς για να μην δούμε την εμφάνιση κά­ποιας ελληνοτουρκικής κρίσης στο Αιγαίο και στην Κύπρο με ανεστραμμένο είδωλο σε σχέση με τις κρίσεις που εμφανίστηκαν από το 1974 μέχρι τα Ίμια. 

Τέλος η μόνη εστία που θα μπορούσε να προκαλέσει μια με αντικειμενικούς όρους σοβαρή κρίση θα πρέπει να θεωρείται το «Οικόπεδο 12» και οι διαδικασίες που οδηγούν στην ολοκλήρωση του τετελεσμένου, και εννοούμε στην έναρξη της εκμετάλλευσης του κοιτάσματος φυσικού αερίου και πετρελαίου από πλευράς Κύπρου. 

Γι΄ αυτό, όχι αυξημένες προσδοκίες στο θέμα του Αιγαίου, ψυχραιμία, επιφυλακή και αποφασιστικότητα στη Θράκη και ευέλικτη αντίσταση στην Κύπρο για να αποφευχθεί η διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας μέσα από ένα πακέτο «λύσης», με ταυτόχρονη εξάντληση της διπλωματίας και της πολιτικής με τους παράγοντες και τα κράτη που έχουν συμφέροντα στην περιοχή!  

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-31/12/13-06/01/14)