Η ΒΟΡΕΙΑ ΚΟΡΕΑ ΩΘΕΙ ΤΙΣ ΗΠΑ ΝΑ ΑΠΟΔΕΧΘΟΥΝ ΕΝΑΝ ΠΟΛΥΠΟΛΙΚΟ ΚΟΣΜΟ

Η επικίνδυνη πυρηνικοποίηση μεσαίων και μικρών χωρών καθιστά αναγκαία τη συνεργασία των παγκοσμίων δυνάμεων. 

ΤΟΥ ΔΡ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΡΙΒΑ* 

Κλείνοντας μια σειρά άρθρων στα «Επίκαιρα», την οποία θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «τριλογία της πολυπολικότητας», θα πρέπει να αναφέρουμε έναν ακόμη παράγοντα που ωθεί τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποδεχτούν ένα πολυπολικό σύστημα, αν όχι να επιδιώξουν την έλευσή του. Ο παράγοντας αυτός είναι αλλαγές στη διεθνή γεωγραφία της ισχύος και συγκεκριμένα, της πυρηνικής ισχύος. 

Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, στην αμερικανική στρατηγική κυριάρχησε η αντι­μετώπιση των ...
λεγόμενων χωρών-παριών («rogue states»). Δηλαδή, χωρών με «ταραχοποιά» καθεστώτα, τα οποία υποτίθεται ότι αποσταθεροποιούσαν το διεθνές σύστημα. Στην ομάδα αυτή συμπεριλαμβάνονταν η Συρία, το Ιράκ, το Ιράν, η Λιβύη και η Βόρεια Κορέα. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Δύση κατέστρεψε το Ιράκ και τη Λιβύη, για να προκύψουν στη θέση τους επικίνδυνες «μαύρες τρύπες» του παγκοσμίου γεωπολιτικού χάρτη, η Συρία μισοδιαλύθηκε, αλλά Ιράν και Βόρεια Κορέα διασώθηκαν. Και δυνάμωσαν. 

Ιδιαίτερα δε η τελευταία, μετά την επίθεση στο καθεστώς Καντάφι, το οποίο είχε αφοπλιστεί για να καταστεί αρεστό στη Δύση, κατέληξε στο λογικότατο συμπέρασμα ότι μόνο τα όπλα μαζικής καταστροφής, και ιδιαίτερα τα πυρηνικά, θα εξασφάλιζαν το μέλλον της. Έτσι, λοιπόν, αναπτύσσει μανιωδώς ολοένα και πιο εξελιγμένα πυρηνικά όπλα και μέσα μεταφοράς τους, όπως βαλλιστικούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς. Και ναι μεν φαίνεται η υποτιθέμενη δοκιμή θερμοπυρηνικής βόμβας, που ανακοίνωσε πριν από λίγο καιρό η Πιονγκγιάνγκ, να μην ήταν τίποτε περισσότερο από την έκρηξη μιας απλής συσκευής σχάσης, όμως είναι μια σαφέστατη προειδοποίηση για το τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον. 

Κι αν το θέμα της πυρηνικοποίησης περιο­ριζόταν στη Βόρεια Κορέα, τότε πιθανώς να μην υπήρχε ιδιαίτερο πρόβλημα. Αυτό προς στιγμή φάνηκε ότι θα συνέβαινε μετά την αρ­χική συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Όμως η σχετική συμφωνία απλώς κατέδειξε ότι οι ΗΠΑ είχαν τόσο επικεντρωθεί στο ζήτημα του Ιράν, που είχαν αγνοήσει ολοκληρωτικά τις πιθανότητες πυρηνικοποίησης άλλων κρατών. 

Η Σαουδική Αραβία, για παράδειγμα, θεωρείται από πολλούς αναλυτές ως μια «stand by» πυρηνική δύναμη. Ήδη από τη δεκαετία του '90 έχει αγοράσει το απαιτούμενο πυραυλικό οπλοστάσιο από την Κίνα και φαίνεται ότι έχει συμφωνία με το Πακιστάν έτσι ώστε να είναι σε θέση να προμηθευτεί άμεσα από αυτό πυρηνικές κεφαλές και να τις τοποθετήσει στους πυραύλους της, αν έτσι κρίνει σκόπιμο. Βέβαια, μετά τη συμφωνία με το Ιράν το ενδεχόμενο αυτό φαινομενικά δείχνει να απομακρύνεται. Όμως η αυξανόμενη ένταση μεταξύ Ριάντ και Τεχεράνης αλλά και άλλοι παράγοντες, όπως είναι η ανάγκη ενίσχυσης του γοήτρου της σαουδαραβικής ηγεσίας, ενδέχεται να ωθήσουν τη Σαουδική Αραβία σε πυρηνικοποίηση. Μια ακόμη υπο­ψήφια πυρηνική χώρα είναι η Τουρκία. Σε περίπτωση που έστω και μία εξ αυτών απο­κτήσει πυρηνικές ικανότητες, είναι περίπου αναπόφευκτο να έχουμε φαινόμενο ντόμινο στον πλανήτη. 

Για παράδειγμα, η ανερχόμενη Βραζιλία, αν μη τι άλλο για λόγους γοήτρου, πολύ δύσκολα θα δεχτεί να είναι υποδεέστερη έναντι μιας πυρηνικοποιημένης Τουρκίας, η οποία μόνο και μόνο εξαιτίας των πυρηνικών της ικανοτήτων θα έχει μεγαλύτερο ειδικό βάρος στα διεθνή δρώμενα απ' ό,τι αυτή. Και, φυσικά, η Βραζιλία δεν είναι η μόνη. Η Ινδονησία, φέρ' ειπείν, τι θα κάνει; Η Νότια Αφρική; Η τελευταία, σημειωτέον, στο παρελθόν είχε κατασκευάσει τουλάχιστον έξι ατομικές βόμβες, τις οποίες κατέστρεψε ο Νέλσον Μαντέλα μόλις ήρθε στην εξουσία. Για να μην μιλήσουμε για την Ιαπωνία, η οποία θεωρείται ως η κατεξοχήν «stand by» ή «virtual» πυρηνική δύναμη, έχοντας τη δυνατότητα να αποκτήσει ένα από τα μεγαλύτερα πυρηνικά οπλοστάσια του πλανήτη σε διάστημα πιθανώς μικρότερο του έτους αν το αποφασίσει. Και θα ήταν πολύ πιθανό να το αποφασίσει αν όντως η Βόρεια Κορέα κατασκεύαζε βόμβα υδρογόνου... 

Βέβαια, ακόμη κι αν έτσι είναι τα πράγματα η αντίρρηση που μπορεί να προκόψει είναι «και γιατί όλα αυτά να ωθούν τις Ηνωμένες Πολιτείες να επιδιώξουν ένα πολυπολικό διεθνές σύστημα;». Αντιθέτως, το φυσιολογικό θα ήταν να επιχειρήσουν να οικοδομήσουν έναν μονοπολικό κόσμο, ώστε να μπορούν να ελέγχουν τις πυρηνικές φιλοδοξίες των διαφόρων κρατών. Αυτό όμως είναι σωστό μόνο στη θεωρία. Στην πράξη οι ΗΠΑ δεν μπορούν να το εφαρμόσουν. Κι αυτό γιατί ποτέ δεν υπήρξε μονοπολικός κόσμος και δεν θα μπορούσε να υπάρξει. Ήταν απλώς μια συλλογική φαντασίωση. 

Η ανάγκη δημιουργίας ενός «κλαμπ των μεγάλων» 

Ακόμη και στα χρόνια της (υποτιθέμενης) αναντίρρητης αμερικανικής παντοδυναμίας, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένω­σης, η Βόρεια Κορέα δεν εντυπωσιάστηκε ιδιαίτερα. Αντιθέτως, η υπερανάπτυξη της αμερικανικής επιρροής και η αίσθηση που δημιουργήθηκε διεθνώς περί επερχόμενης αμερικανικής ηγεμονίας προκάλεσαν αυξανόμενη καχυποψία και εχθρότητα έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών και ώθησαν τα ισχυρά ευρασιατικά κράτη να ενισχύσουν τους με­ταξύ τους δεσμούς και να δημιουργήσουν συσσωματώσεις, τις οποίες έχουμε αναφέρει και σε προηγούμενα άρθρα. 

Αυτές οι συσσωματώσεις, πέρα από τη δική τους δυναμική, προσφέρουν και σε μικρότερες χώρες ασφαλή καταφύγια για να αναπτύξουν επικίνδυνες πολεμικές ικανότητες. Εν προκειμένω, η Βόρεια Κορέα, ευρισκόμενη στην «αγκαλιά» της Κίνας, γνωρίζει πολύ καλά ότι οι ΗΠΑ πολύ δύσκολα θα προχωρούσαν σε μείζονα στρατιωτική ενέργεια εναντίον της, γιατί αυτό θα προκαλούσε την έντονη αντίδραση του Πεκίνου, παρόλο που το τελευταίο δεν καλοβλέπει το καθεστώς της Πιονγκγιάνγκ 

Άρα οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να είναι σε θέση να συνεργαστούν με την Κίνα για το ζήτημα της Βόρειας Κορέας. Όμως η Κίνα θα κάνει κάτι τέτοιο μόνο αν θεωρήσει ότι μια πυρηνική Βόρεια Κορέα είναι μεγαλύτερο πρόβλημα γι' αυτή από μια ηγεμονική Αμερική. Κι αυτό μπορεί να συμβεί όταν η Αμερική πάψει να θέλει να είναι ηγεμονική. Όταν, δηλαδή, αποδεχτεί έναν πολυπολικό κόσμο. 

Σε αυτό τον κόσμο τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία, και πιθανώς και η Ινδία, θα αποκτούσαν κοινά συμφέροντα με τις Ηνωμένες Πολιτείες, δημιουργώντας ένα άτυπο «κλαμπ των μεγάλων». Το «κλαμπ» αυτό πολύ δύσκολα θα ήθελε να προκύψουν νέες πυρηνικές δυ­νάμεις, οι οποίες, ακριβώς εξαιτίας της πυρηνικοποίησής τους, θα είχαν αυξημένο ρόλο στο διεθνές σύστημα, άρα θα περιόριζαν τον ρόλο των μεγάλων δυνάμεων. 

Η δε συντονισμένη δράση αυτού του «κλαμπ των μεγάλων» είναι περίπου δεδομένο ότι θα μπορούσε να αποτρέψει οποιαδήποτε χώρα του πλανήτη από το να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Έτσι, θα προέκυπτε ένα πυραμιδοειδές διεθνές σύστημα, με την κορυφή της πυραμίδας να κατέχεται από τις τέσσερις ισχυρότερες χώρες του πλανήτη, ενώ σε δεύτερο επίπεδο θα βρίσκονταν ανερχόμενες περιφερειακές ή «ημι-παγκόσμιες» δυνάμεις, όπως είναι η Βραζιλία, η Ινδονησία, το Ιράν, η Ιαπωνία και άλλες, οι οποίες όμως δεν θα αποκτούσαν πυρηνικά οπλοστάσια. 

Εάν, ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αποδεχτούν τον πολυπολικό κόσμο και επιμείνουν στην πολιτική του «εναντίον όλων», θα συνεχίσουν να ωθούν τα ισχυρά ευρασιατικά κράτη σε αντιαμερικανική συσσωμάτωση, επιτρέποντας σε περιφερειακές χώρες να εκμεταλλευτούν το κενό εξουσίας που προ­κύπτει από τον ανταγωνισμό μεταξύ ΗΠΑ και Ευρασίας και να προχωρήσουν σε ανάπτυξη πυρηνικών οπλοστασίων. Έτσι, θα καταστούν σημαντικοί δρώντες του διεθνούς συστήμα­τος, δυσανάλογα μεγάλοι σε σύγκριση με τα υπόλοιπα γεωπολιτικά μεγέθη τους. Το αποτέλεσμα θα είναι, αντί για έναν «τακτοποιημένο» πολυπολικό κόσμο πυραμιδοει­δούς δομής, να προκόψει ένας «άναρχος» και «χαοτικός» πολυπολικός κόσμος, μέσα στον οποίο οι δυνατότητες άσκησης ηγεμονικής πολιτικής από πλευράς ΗΠΑ θα μειώνονται ολοένα και περισσότερο. 

Επομένως, η διεθνής συνεργασία και, κατά συνέπεια, η αποδοχή της πολυπολικότητας ενδεχομένως αποτελούν κρίσιμο σημείο της μελλοντικής γεωστρατηγικής ταυτότητας των Ηνωμένων Πολιτειών. Και, φυσικά, και η Ελλάδα θα πρέπει να προσαρμοστεί σε αυτό τον κόσμο, αν θέλει να επιβιώσει. 

* Διδάσκει το μάθημα της Γεωπολιτικής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και Γεωγραφία της Ασφάλειας και των Αφοπλισμών στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-28/01-04/02/2016)