Που βαδίζουν οι σχέσεις Τουρκίας- Ισραήλ

Οι συμμαχίες είναι πρόσκαιρες και μόνο τα συμφέροντα είναι μόνιμα, όπως αποδείχθηκε εν μέρει στην περίπτωση της Άγκυρας με το Τελ Αβίβ.

Παραδοσιακά η Τουρκία φρόντιζε να κρατά χαμηλούς τόνους σας σχέσεις της με το Ισραήλ, κυρίως λόγω της ιδιαίτερης θέσης που κατέχει στον μουσουλμανικό κόσμο. Όταν όμως απειλήθηκε η εσωτερική της συνοχή από τη δράση του ΡΚΚ, η Άγκυρα εγκατέλειψε τους τύπους και στράφηκε φανερά προς το Τελ Αβίβ. Ήταν η δεκαετία του 1990, που οι σχέσεις των...
δύο χωρών έφτασαν στο ψηλότερο επίπεδο, έως το σημείο να χαρακτηριστούν και στρατηγικοί σύμμαχοι. Ήταν τότε που η Τουρκία χρειάστηκε επειγόντως τις πληροφορίες, την τεχνολογία και τον στρατιωτικό εξοπλισμό που διέθετε το Ισραήλ, για να αντιμετωπίσει στρατιωτικά το ΡΚΚ και το Κουρδικό Πρόβλημα, που απειλούσε την εσωτερική συνοχή, ακόμα και την ίδια την ενότητα του τουρκικού κράτους. Επιστέγασμα της στρατηγικής συμμαχίας και της βοήθειας που προσέφερε το Ισραήλ στην Τουρκία για την αντιμετώπιση του κουρδικού εφιάλτη ήταν η καθοριστική βοήθεια που προσέφεραν οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες στη ΜΙΤ για τη σύλληψη του ηγέτη των Κούρδων, Αμπντουλάχ Οτζαλάν, στο Ναϊρόμπι της Κένυας. 

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειώσουμε ότι όλα αυτά τα χρόνια, έως την άνοδο στην εξουσία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), η ασφάλεια ήταν η βασική παράμετρος που επηρέαζε τις σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ, στοιχείο που καθιστούσε το τουρκικό ΓΕΕΘΑ βασικό παράγοντα διαμόρφωσης της πολιτικής της Τουρκίας απέναντι στο Ισραήλ. 

Η ανάληψη της εξουσίας από το ΑΚΡ και τον Ερντογάν σήμανε ριζική αλλαγή στην πολιτική που ασκούσε η Τουρκία στη Μέση Ανατολή. Αντί της ασφάλειας, σταδιακά η Άγκυρα άρχισε να θέτει ως πρόταγμα της πολιτικής της την ανάπτυξη των οικονομικών και των πολιτικών σχέσεων, με στόχο να καταστεί η Τουρκία ένας σημαντικός οικονομικός και πολιτικός παράγοντας στη Μέση Ανατολή. 

Όμως, για να εξυπηρετηθεί και να αποφέρει τους προσδοκώμενους καρπούς η πολιτική αλλαγή της Άγκυρας, θα έπρεπε να αλλάξουν η άποψη και η στάση που είχε ο αραβικός κόσμος απέναντι στην έως τότε φιλόίσραηλινή Τουρκία. Έτσι ο πρωθυπουργός Ερντογάν και ο τότε σύμβουλος επί θεμάτων εξωτερικής πολιτικής Νταβούτογλου, με ανατολίτικη πονηριά, σχεδίασαν τη νέα πολιτική της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή. Η πολιτική αυτή προέβλεπε σε πρώτη φάση την ισχυροποίηση της θέσης της Τουρκίας-με την κατ' αρχάς συναίνεση του Ισραήλ- στην περιοχή, με την ενεργό ανάμειξη της στο Παλαιστινιακό και στη Συρία. Στη συνέ­χεια, την ανάδειξη της Τουρκίας σε διαμεσολαβητικό παράγοντα μεταξύ Ισραήλ, Παλαιστινίων και Σύρων, για την εξεύρεση μιας Made in Turkey ειρηνευτικής λύσης στη Μέση Ανατολή. 

Το Ισραήλ αντιλήφθηκε την ανατο­λίτικη πονηριά και χάλασε τα σχέδια της Τουρκίας, αφού την πρώτη φορά που η Άγκυρα επιχείρησε «να χτίσει τη γέφυρα» μεταξύ Τελ Αβίβ και Δαμασκού απάντη­σε με την επίθεση εναντίον του Λιβάνου, και τη δεύτερη, όταν η «γέφυρα» αφο­ρούσε τους Παλαιστινίους, ακολούθησε η απροειδοποίητη επίθεση εναντίον της Λωρίδας της Γάζας, που προκάλεσε την οργή του Ερντογάν στο Νταβός εναντί­ον του Πέρες. 

Όσο διαρκούν οι προσπάθειες των κυ­βερνήσεων Ερντογάν να εδραιώσει τη θέ­ση της χώρας του και να καταστήσει την Τουρκία σημαντικό οικονομικό και πο­λιτικό εταίρο των μουσουλμανικών χω­ρών της Μέσης Ανατολής -ένας ρόλος που σύμφωνα με τις υφιστάμενες πληρο­φορίες και ενδείξεις εξυπηρετεί -αν δεν ανατέθηκε στην Τουρκία από- την Ουάσινγκτον-, το Ισραήλ, που νιώθει να περικυκλώνεται από την Τουρκία, ακολουθεί μια άντιπαράλληλη πορεία. Συνάπτει στενές σχέσεις που φτάνουν σε στρατηγικό επίπεδο με το αυτόνομο Κουρδιστάν (στο Βόρειο Ιράκ),το Αζερμπαϊτζάν, την Αρμενία, τη Γεωργία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, τα Σκόπια, τη Σερβία, το Μαυροβούνιο και εσχάτως την Ελλάδα και την Κύπρο. Η διαδικασία αυτή εκλαμβάνεται από την Τουρκία ως απειλή και ως γεωπολιτική περικύκλωση της από το Ισραήλ, ενώ υπάρχουν απόψεις που θεωρούν ότι η κίνηση αυτή εντάσσεται σε ένα ευρύτερο ηγεμονικό σχέδιο του Ισραήλ και του εβραϊκού παράγοντα. 

Όσο προχωρούν οι δυο αυτές αντιπαράλληλες διαδικασίες, ξεσπά η κρίση του Μαβί Μαρμαρά, όπου το Ισραήλ, για να προλάβει το σπάσιμο του θαλάσσιου αποκλεισμού που έχει εφαρμόσει, επικαλούμενο σοβαρούς λόγους ασφαλείας, χρησιμοποιεί ένοπλη βία, για να δείξει την αποφασιστικότητα του να υπερασπιστεί την πολιτική θαλάσσιου αποκλεισμού της Λωρίδας της Γάζας. Αποτέλεσμα, εννέα Τούρκοι πολίτες νεκροί και μια ανοιχτή χαίνουσα πληγή στις τουρκοϊσραηλινές σχέσεις. 

Ενώ οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ δοκιμάζονται όσο ποτέ άλλοτε, έρχεται στο προσκήνιο η αναγκαστική συνεργασία του Ισραήλ με την Κύπρο, για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων Ταμάρ, Λεβιάθαν και Αφροδίτη, και στο βάθος η Ελλάδα αναμένει οικονομικά, πολιτικά και γεωπολιτικά κέρδη από τον αγωγό που πρέπει να διέλθει από την ελληνική ΑΟΖ που δεν έχει ανακηρυχθεί ακόμα. Η Τουρκία θεωρεί ότι αποκλείεται από τη ΝΑ Μεσόγειο και ενώ έως τώρα για να σταθεροποιήσει τη θέση της στην περιοχή, διαφοροποιούμενη από το Ισραήλ, ακολουθεί την πολιτική της ήπιας ισχύος, μετά το Μαβί Μαρμαρά και μετά την έναρξη των γεωτρήσεων στην Αφροδίτη, νιώθει την ανάγκη να υποκύψει στα βάρβαρα ένστικτά της και να καταφύγει και πάλι στη γνωστή και προσφιλή τακτική της σκληρής ισχύ­ος, γι'αυτό και οι φρεγάτες νότια της Κύ­πρου και στη ΝΑ Μεσόγειο. 

Κλείνοντας να σημειώσουμε ότι ενώ οι σχέσεις Τουρκίας -Ισραήλ είναι σε κακό σημείο, οι σχέσεις και των δύο χωρών με τις ΗΠΑ παραμένουν άριστες, γεγονός που μας επιτρέπει να πούμε ότι η επιδείνωση των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων παραμένει σε επιφανειακό επίπεδο, ότι οι δύο χώρες είναι ανταγωνίστριες, ίσως αντίπαλοι, αλλά όχι εχθροί, και ότι οι στρατηγικές σχέσεις τους παραμένουν σχεδόν ανεπηρέαστες. Άλλωστε, η απόφαση της Άγκυρας να αποδεχτεί την εγκατάσταση στο έδαφος της του ραντάρ που προστατεύει το Ισραήλ από το Ιράν αποτελεί τη μεγαλύτερη απόδειξη γι'αυτό. 

Η διαπίστωση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία για τον Ελληνισμό, αφού η συμμαχία με το Ισραήλ, που επιβάλλεται από τη συγκυρία, εκλαμβάνεται από πολλούς σε Αθήνα και Κύπρο ως πανάκεια, που θα βοηθήσει την επίλυση όλων των προβλημάτων τα οποία αντιμετωπίζουν η Κύπρος και η Ελλάδα, ενώ θα πρέπει να πρυτανεύει η άποψη ότι οι συμμαχίες είναι πρόσκαιρες και μόνο τα συμφέροντα είναι μόνιμα, όπως άλλωστε αποδείχτηκε εν μέρει στην περίπτωση της Τουρκίας με το Ισραήλ. 

Από τον Σάββα Καλεντερίδη 

(Εφ.Δημοκρατία-14/10/2011)