ΤΟΥΡΚΙΑ: Επιστροφή στις ρίζες του Ισλάμ

■ Από τον Κεμάλ Ατατούρκ στο «φιλόδοξο» Ταγίπ Ερντογάν.

■ O Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν έκρυψε την προσωπική του φιλοδοξία, εάν «παραμείνει ζωντανός», όπως ο ίδιος δήλωσε, να ηγηθεί της χώρας του τουλάχιστον μέχρι το 2023. 

Δέσμια της επιθυμίας της για συγκερασμό της πηγάζουσας από τον ισλαμισμό ιδεολογίας με τη δημοκρατική λειτουργία του «κοσμικού» της κράτους εξακολουθεί να είναι σήμερα η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν....
 

Μία δεκαετία αφότου το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (Adalet ve Kalkinma Partisi -AKP) ανάλαβε την ηγεσία της χώρας η Άγκυρα ακόμη αναζητά την κοινή αυτή συνισταμένη που θα της επιτρέψει να « παντρέψει» το Ισλάμ με τη Δημοκρατία, αν και η ίδια δηλώνει, προβάλλοντας το ελκυστικό δόλω­μα του «μετριοπαθούς» Ισλάμ, πως έχει κερδίσει το στοίχημα και συνεπώς διεκδικεί έναν καινούριο ρόλο στην -υπό διαμόρφωση- νέα πραγματικότητα της Μέσης Ανατολής. 

Εντούτοις, ο ίδιος ο ιδεολογικός εμπνευστής του νέο-οθωμανικού δόγματος, ο υπουργός Εξωτερικών της Γείτονος Αχμέτ Νταβούτογλου, παραδέχεται πως «στην πολύπλευρη κρίση που βιώνει η Τουρκία διακρίνονται τα σημάδια της διαφοροποίησης μεταξύ της εσωτερικής προσωπικότητας και της προσωπικότητας που αντανακλάται προς τα έξω». 

Ερντογάν - Ατατούρκ σημειώσατε «1» 

Παρά το γεγονός ότι το σουνιτικό Ισλάμ ανέκαθεν αποτέλεσε το θεμελιώδες στοι­χείο συνοχής του τουρκικού έθνους, από την εποχή του Κεμάλ Ατατούρκ μέχρι σήμερα, η αναντιστοιχία αυτή ανάμεσα στα δύο πρόσωπα της Τουρκίας λαμβάνει επί του παρόντος άλλη διάσταση και αποτυπώνεται πλέον στην καθημερινή ζωή, αλλάζοντας τη μορφή ακόμη και της άλλοτε γνώριμης σε ορισμένους «ευρωπαϊκής» Κωνσταντι­νούπολης - ενδεχομένως επειδή η αλλαγή αυτή στην εικόνα της έχει ξεκινήσει από την περιφέρεια της πόλης και να μην είναι ορατή στον επισκέπτη. Ωστόσο, είναι ουσιαστική και μαρτυρά τη «μετάλλαξη» της τουρκικής κοινωνίας. 

Η «μαγική» συνταγή που απεδείχθη πως κρατούσε το ΑΚΡ για να ανέλθει στην εξουσία προϋπέθετε τη «συγχώνευση» τριών διαφορετικών στοιχείων: της μουσουλμανικής πίστης, της Δημοκρατίας -όπως την όριζε και εξακολουθεί να την ορίζει- και της οικονομικής άνθησης. 

Λόγω της φιλελεύθερης πολιτικής που εφαρμόστηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 κι έπειτα αλλά ιδίως χάρη στην οικονομική στήριξη που προσέφερε ο ίδιος ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από το 1994 και μετά, όταν ανέλαβε τα ηνία της περιφερείας της Κωνσταντινούπολης οι μέχρι τότε μη προνομιούχες οικογένειες των «πιστών» μουσουλμάνων που βρίσκονταν στο περιθώριο «ανέβηκαν κατηγορία» και εντάχθηκαν στη λεγόμενη μεσαία - συντηρητική, ωστόσο- οικονομική τάξη, η οποία τους επέτρεψε ταυτόχρονα να εγκαταλείψουν την αγροτική ζωή για να γίνουν μέλη της αστικής κοινωνίας. 

Συνέπεια της ανέλιξης αυτής ήταν να αλλάξει όχι μόνο η εικόνα των συνοικιών που βρίσκονται, για παράδειγμα, στα περίχωρα της Κωνσταντινούπολης όπως συνέβη στην περίπτωση του Basaksehir, κι αυτό «χάρη» στα έξι νέο-ανεγερθέντα τεμένη, των οποίων πλέον οι μιναρέδες ανάμεσα στα σιντριβάνια και στα εμπορικά καταστήματα του προαστίου  «κοσμούν» τις γειτονιές του, αλλά και η σύνθεσή τους. Στα «ρετιρέ των πλούσιων ισλαμιστών», όπως ορισμένα εχθρικά προς το ΑΚΡ τουρκικά μέσα χαρακτηρίζουν τις «νεοσυσταθείσες αυτές συνοικίες της Κωνσταντινούπολης οι οποίες γνώρισαν κιόλας μια απότομη και άναρχη ανάπτυξη, η μαντίλα αποτελεί πλέον σήμερα τoν κανόνα. 

Η «σκοτεινή» πλευρά 

Και μπορεί η Τουρκία βάσει της εικόνας της όπως αυτή αποτυπώνεται σε μια σειρά από τηλεοπτικές «δημιουργίες», τις οποίες κατά κόρον απολαμβάνουν όλες οι γειτονικές της και όχι μόνο χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα να κερδίζει πόντους στο ευρύτερο κοινό χάρη στην εξωστρέφεια και στον πλούτο της η πραγματικότητα όμως είναι τελείως διαφορετική. Κι αυτό διότι την ώρα που μια τηλεοπτική ιστορία προσδίδει στην Τουρκία διαφορετική αίγλη, η οποία συμπληρώνεται από έναν αέρα Ανατολής με τους αγάδες, τα ποσοστά αύξησης των λεγόμενων «εγκλημάτων τιμής», σύμφωνα με επίσημα στοιχεία μη κυβερνητικών οργανισμών διεθνούς εμβέλειας την καθιστούν σήμερα πιο επικίνδυνη ακόμη και από το Πακιστάν. Σύμφωνα δε με έρευνα αμερικανικών μέσων ενημέρωσης τα καταγεγραμμένα «εγκλήματα τιμής» το 2002, όταν δηλαδή  ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης ήταν μόλις εξήντα έξι, ενώ μόνο κατά τους πρώτους εφτά μήνες του 2009 ξεπέρασαν τα εννιακόσια πενήντα τρία όταν στο Πακιστάν το 2011 κατεγράφησαν εννιακόσιες σαράντα τρεις ανάλογες περιπτώσεις. 

Η οικονομική ευμάρεια της οποίας χαίρει αυτή την περίοδο η τουρκική κοινωνία έχει αναμφίβολα αποτελέσει και το πιο ισχυρό «χαρτί» του ΑΚΡ. Η Τουρκία καλείται σήμερα ωστόσο να αντιμετωπίσει μια σημαντική κρίση χρέους ένα γεγονός που έχει λίγο πολύ αποσιωπηθεί, καθώς επείγει η «Διάσωση» της Ελλάδας αλλά και των υπόλοιπων «προβληματικών» ευρωπαϊκών χωρών. Η αφειδής δανειοδότηση όμως των τουρκικών νοικοκυριών μπορεί πρόσκαιρα να χαρίζει ευδαιμονία το αποτέλεσμα ωστόσο, αυτής της λογικής είναι δυστυχώς κοινό μυστικό. Οι δε πελατειακές σχέσεις που έχει αναπτύξει με το εκλογικό σώμα και εξακολουθεί να καλλιεργεί το ΑΚΡ μπορεί να «δίνουν» έδρες σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, « φουσκώνουν» όμως και το λογαριασμό. 

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν έκρυψε την προσωπική του φιλοδοξία, εάν «παραμείνει ζωντανός», όπως ο ίδιος δήλωσε, να ηγηθεί της χώρας του τουλάχιστον μέχρι το 2023, όταν θα συμπληρωθούν εκατό χρόνια από την ίδρυση του μοντέρνου κοσμικού -πόσο οξύμωρο!- τουρκικού κράτους από τον Κε­μάλ Ατατούρκ. Η μάχη για την επιστροφή στις ρίζες του Ισλάμ που έχει αναλάβει να δώσει το ΑΚΡ σχετίζεται περισσότερο, όπως επισημαίνουν Γάλλοι ερευνητές του Παρατηρητηρίου του Τουρκικού Κόσμου και των Ευρω-Τουρκικών Σχέσεων, με την «πάλη των τάξεων», παρά με έναν «πόλεμο δύο πολιτισμών». Ο Αχμέτ Νταβούτογλου από την πλευρά του υποστηρίζει πως «η απόκτηση της συναίσθησης της κοινής μοίρας από τις μουσουλμανικές κοινότητες καθιστά την ισλαμική ταυτότητα μέρος μιας κοινής μειο­νοτικής αίσθησης». 

Σε κάθε περίπτωση, το ζήτημα είναι εάν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα ηγηθεί ενός κρά­τους που θα βασίζεται στην αρχή του «δημοκρατικού συντηρητισμού», όπως ο ίδιος επιθυμεί, ή στην αρχή του «ισλαμικού φασισμού», όπως τον κατηγορούν οι πολιτικοί του αντίπαλοι… 

ΤΗΣ ΝΕΦΕΛΗΣ ΤΖΑΝΕΤΑΚΟΥ 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ/18-25/10/2012)