ΤΟΥΡΚΙΑ Εγκλωβισμένη στην πολιτική της

■ Από την πολιτική των «μηδενικών προβλημάτων» στις... μηδενικές σχέσεις με τους γείτονες. 

■ Κανένας από τους δυτικούς συμμάχους της Τουρκίας δεν επιθυμεί μια σύγκρουση η οποία θα άναβε φωτιές στην περιοχή και θα οδηγούσε σε πλήρη αποσταθεροποίηση ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. 

Αντιμέτωπη με τον κίνδυνο να εγκλωβιστεί σε μια πολεμική σύρραξη με απρόβλεπτες συνέπειες τόσο για την ίδια όσο και για ολόκληρη την περιοχή βρίσκεται η Τουρκία η οποία υποχρεώνεται πλέον να υφίσταται καθημερινά τις προκλήσεις της Δαμασκού, που πλήττουν το κύρος της και δοκιμάζουν τις αντοχές της. Τρεις μήνες μετά την κατάρριψη του τουρκικού F-16 από τις συριακές δυνάμεις, η Τουρκία βρέθηκε αντιμέτωπη με την καλά σχεδιασμένη …τουλάχιστον σε επίπεδο ψυχολογικών επιχειρήσεων… προσπάθεια του προέδρου Ασαντ να εκβιάσει την αντίδρασή της με τη ρίψη πυρών του πυροβολικού σε παραμεθόρια τουρκική πόλη, προκαλώντας μάλιστα, νεκρούς μεταξύ των αμάχων. 

Η εξέλιξη αυτή, ακόμη κι αν προς το παρόν η Άγκυρα έχει περιοριστεί σε άνευ πρακτικού αποτελέσματος ανταπόδοση πυρών, έχει σηματοδοτήσει μια σημαντικότατη καμπή στην τουρκική εξωτερική πολιτική. Η Τουρκία εγκαταλείπει τη λεγόμενη «soft diplomacy», την οποία χαρακτήριζε ως βάση του δόγματός του ο Αχμέτ Νταβούτογλου και είναι αντιμέτωπη με προκλήσεις που δεν πλήττουν μόνο το κύρος της αλλά απειλούν την ίδια την ασφάλεια της. Έτσι η Τουρκία εγκαταλείπει σταδιακά το ρόλο του «ήρεμου και αντικειμενικού μεσολαβητή», στον οποίο επένδυε τα τελευταία χρόνια και είναι υποχρεωμένη να αντιμετωπίσει πια τόσο το καθεστώς Ασαντ όσο και την όλο και πιο επικίνδυνη ριζοσπαστικοποίηση του κουρδικού στοιχείου δίπλα στα σύνορά της. 

Ο πρόεδρος Ασαντ παίζει καλά το παιχνίδι που διδάχθηκε από τον πατέρα του, ο οποίος επί δεκαετίες κατόρθωσε να έχει ρυθμιστικό ρόλο στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, με μεθόδους συνήθως ανορθόδοξες - δολοφονίες πολιτικών στο Λίβανο, προβοκάτσιες στο Λίβανο και στις παλαιστινιακές περιοχές κ.ά. Έτσι, προκαλεί άμεσα την Τουρκία και την κυβέρνηση Ερντογάν, που από στενός σύμμαχος αναδείχτηκε στον πιο φανατικό εχθρό του. Μια τουρκική στρατιωτική εμπλοκή θα βοηθούσε το καθεστώς Ασαντ ώστε να ενοχοποιήσει τους αντάρτες ως όργανα ξένου κράτους που επιβουλεύεται τη συριακή κυριαρχία και η «εξωτερική επίθεση» θα έδινε άλλη διάσταση στο συριακό εμφύλιο. 

Στην προσπάθεια αυτή, μάλιστα, να προκληθεί η τουρκική ηγεσία πέραν των κατεξοχήν στρατιωτικών επιχειρήσεων, εντάσσεται και η διαρροή την προηγούμενη εβδομάδα από τον τηλεοπτικό σταθμό Αλ Αραμπίγια της πληροφορίας ότι οι δυο Τούρκοι πιλότοι, των οποίων το αεροσκάφος καταρρίφθηκε τον Ιούνιο, είχαν συλληφθεί αλλά εκτελέστηκαν εν ψυχρώ από το συριακό στρατό. 

Απειλές χωρίς... δράση 

Παρά τις απειλές τους λεονταρισμούς και την απόφαση της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης που δίνει την άδεια για ανάληψη δράσης του τουρκικού στρατού και εκτός των συνόρων, η επιλογή της στρατιωτικής εμπλοκής κάθε άλλο παρά εύκολη υπόθεση είναι για την Άγκυρα. 

Κανένας από τους δυτικούς συμμάχους της Τουρκίας δεν επιθυμεί μια τέτοια σύγκρουση  η οποία θα άναβε φωτιές στην περιοχή και θα οδηγούσε σε πλήρη αποσταθεροποίηση ολόκληρη τη Μέση Ανατολή  Πολύ περισσότερο, δεν υπάρχει καμία απολύτως διάθεση από τις χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ για στρατιωτική εμπλοκή στη Συρία και στη συνεδρίαση του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου που συγκλήθηκε εκτάκτως με αίτημα της Τουρκίας εκφράστηκε η « συμπαράσταση » στην Άγκυρα χωρίς βεβαίως να τεθεί ούτε καν προς συζήτηση η ενεργοποίηση του Άρθρου 5, που προβλέπει τη συνδρομή των συμμάχων σε περίπτωση επίθεσης που δέχεται άλλο κράτος-μέλος. Η Άγκυρα όμως πρέπει να συνυπολογίσει κι άλλους παράγοντες πριν αποτολμήσει την ανάληψη δράσης εναντίον της Συρίας. Η «συμμαχία» της Τουρκίας με τις σουνιτικές Σαουδική Αραβία και Κατάρ για τον εξοπλισμό των ανταρτών αυξάνει την καχυποψία με τις μεγάλες σιϊτικές χώρες το Ιράν και το Ιράκ, το οποίο ήδη σε μια εντυπωσιακή κίνηση αποφάσισε να δώσει τέλος στην παρουσία «ξένων στρατιωτικών δυνάμεων στο έδαφος του», αναφερόμενο πρακτικά στις τουρκικές δυνάμεις, που εδρεύουν στο Βόρειο Ιράκ. Το Ιράν έχει έναν ακόμη λόγο να είναι αντίθετο σε κάθε ιδέα στρατιωτικής εμπλοκής της Τουρκίας καθώς το καθεστώς Ασαντ αποτελεί τον τελευταίο σύμμαχό του στην περιοχή -εκτός της Χεζμπολάχ- και δεν έχει καμία διάθεση να επιτρέψει τη μετατροπή της Τουρκίας σε απόλυτο κυρίαρχο της περιοχής. 

Αλλά και η Ρωσία έσπευσε λίγες ώρες μετά την απόφαση της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης να δηλώσει την αντίθεσή της σε κάθε προσπάθεια στρατιωτικής λύσης στο συριακό πρόβλημα και να συστήσει αυτοσυγκράτηση στην Τουρκία. 

Με δεδομένο ότι το ΝΑΤΟ δεν προτίθεται να αποφασίσει στρατιωτική εμπλοκή αλλά ούτε και ο ΟΗΕ. λόγω του ρωσικού βέτο, πρόκειται να λάβει απόφαση που θα έδινε νομική κάλυψη σε ομάδα «προθύμων» να παρέμβουν στη συριακή κρίση, η Άγκυρα βρίσκεται εγκλωβισμένη σ΄ ένα πολύ επικίνδυνο αδιέξοδο. 

Κίνημα εντός των συνόρων 

Στο εσωτερικό της χώρας υπάρχει ένα πολύ ισχυρό κίνημα εναντίον κάθε ιδέας πολεμικής εμπλοκής με τη Συρία, όπως καταγράφεται από τις δημοσκοπήσεις αλλά και από τις διαδηλώσεις που έγιναν στην Κωνσταντινούπολη. Τα εκατομμύρια των Αλεσ­τών στην Τουρκία βλέπουν με συμπάθεια το καθεστώς Ασαντ, ενώ ένα σημαντικό κομ­μάτι της κοινής γνώμης που υποστηρίζει το κοσμικό σύστημα είναι αντίθετο σε μια πολεμική περιπέτεια. Μια πολεμική σύγκρουση με τη Συρία θα πλήξει όμως και την τουρκική οικονομία η οποία αποτελεί ένα από τα μεγάλα ατού της κυβέρνησης Ερντογάν και ήδη πλήττεται από την ευρωπαϊκή κρίση. 

Η πιο σημαντική απειλή όμως είναι το Κουρδικό. Ήδη στη Βόρεια Συρία υπάρχουν πληροφορίες για συγκρότηση οπλισμένων ομάδων από τους Κούρδους της περιοχής οι οποίοι ιδεολογικά και πολιτικά βρίσκονται δίπλα στο ΡΚΚ. Η αναβάθμιση των επιθέσεων του ΡΚΚ το τελευταίο τρίμηνο έχει αποδοθεί στη βοήθεια που προσφέρει τόσο σε επίπεδο πληροφοριών όσο και σε υποδομή η Mukhabarat, η Μυστική Υπηρεσία της Συρίας. Μια χαοτική κατάσταση στη Συρία ευνοεί και την ανεξέλεγκτη δράση των Κούρδων της περιοχής και φυσικά τα 600 χιλιόμετρα χερσαίων συνόρων της Τουρκίας με τη Συρία, που είναι δύσκολο να « σφραγιστούν », παρέχουν τη δυνατότητα στους Κούρδους να κινούνται με άνεση και να επιχειρούν δολιοφθορές και επιθέσεις εναντίον απομονωμένων τουρκικών φυλακίων. 

Δεν πρέπει επίσης να παραβλέπεται το γεγονός ότι στη Συρία σύμφωνα με δημοσιεύματα ξένων ΜΜΕ που έχουν απεσταλμένους στη χώρα έχουν σπεύσει για να ενισχύσουν τους αντάρτες κάθε λογής μαχητές -μέλη της Αλ Κάιντα, τζιχαντιστές και Σαλαφιστές-, που δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα και κάποια στιγμή θα αναζητήσουν καταφύγιο ή θα επιδιώξουν να συνεχίσουν τον αγώνα τους σε άλλη χώρα της περιοχής γιατί όχι και στο εσωτερικό της Τουρκίας… 

Έτσι το δόγμα «zero problems» έχει μετατραπεί σε «only problems» και, όπως σωστά παρατήρησε ξένος διπλωμάτης υπάρχει πλέον και η διάσταση «zero friends». 

Με αγωνιώδεις δηλώσεις ο πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ και ο Αχμέτ Νταβούτογλου επιζητούν τη διεθνή παρέμβαση. Μέχρι να συμβεί κάτι τέτοιο όμως ο κ. Ερ­ντογάν θα συνεχίσει να μετρά τις- οβίδες που προσγειώνονται στο τουρκικό έδαφος καθημερινά, πλήττοντας το κύρος της Τουρκίας και αμφισβητώντας τον πρωταγωνιστικό περιφερειακό ρόλο που διεκδικεί η χώρα του. 

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ 

(Π.ΕΠΙΚΑΙΡΑ,11-18/10/2012)