Αυτοκρατορικά σχέδια Ερντογάν για την Τουρκία

■ Γυρνάει την πλάτη στην Ε.Ε και θέτει ορόσημο το 2023 και το... 2071! 

■ Στην ομιλία του κατά το 4ο Συνέδριο του ΑΚΡ, ο Ερντογάν δεν έκανε καμία αναφορά στην Ε.Ε ούτε και στις μεταρρυθμίσεις για το «ξεπάγωμα» των ευρωτουρκικών σχέσεων.

■ Ο Τούρκος πρωθυπουργός σχεδιάζει τη μεταπήδηση του στη θέση του προέδρου της Δημοκρατίας, αλλά «σκοντάφτει» στο Σύνταγμα και στον... Αμπντουλάχ Γκιουλ. 

■ Στις δημοσκοπήσεις, ο Αμπντουλάχ Γκιουλ προηγείται με διαφορά από τον Ταγίπ Ερντογάν για τη θέση του προέδρου της Δημοκρατίας. 

Την επισημοποίηση μιας σημαντικής στροφής προσανατολισμού της Τουρκίας αλλά και προσωπικά του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σηματοδοτεί το 4ο Συνέδριο του κόμματος του ΑΚΡ, που ξεκίνησε την Κυριακή με μια εντυπωσιακή φιέστα στην Ankara Arena και ολοκληρώθηκε με την επανεκλογή του Τούρκου πρωθυπουργού στην ηγεσία του... 

Το Συνέδριο του ΑΚΡ είναι κομβικής σημασίας γιατί επανακαθορίζει τους εσωτερικούς συσχετισμούς στο κόμμα, που αποκτά ηγεμονική θέση στο πολιτικό σύστημα της Τουρκίας, αλλά διαμορφώνει και το πλαίσιο με το οποίο θα επιχειρήσει να διατηρήσει και να διευρύνει το ρόλο του τα τρία επόμενα χρόνια, περίοδο κρίσιμων εκλογικών αναμετρήσεων. 

Ο κ. Ερντογάν όμως με την ομιλία του επιχείρησε να δώσει το στίγμα όχι της επόμενης τετραετίας, αλλά της … δεκαετίας  καθώς το ορόσημο για τον ίδιο και το κόμμα του είναι να μπει η δική τους ισλαμική σφραγίδα στην εκατοστή επέτειο της ίδρυσης της Τουρκικής Δημοκρατίας από τον Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος έθεσε και τα θεμέλια του κοσμικού κράτους, με το οποίο ο κ. Ερντογάν θέλει να κόψει τους περισσότερους δεσμούς. 

Το 2023, όπως το περιέγραψε ο κ. Ερντογάν, αφού πρώτα πρόβαλε αναλυτικά τα επιτεύγματα του ΑΚΡ -ακόμη και ειδικό ντοκιμαντέρ γυρίστηκε για να προβληθεί στο Συνέδριο- , θα πρέπει να βρει την Τουρκία ισχυρή ως έθνος που θα αποτελεί το υπόδειγμα Δημοκρατίας για ολόκληρο το μουσουλμανικό κόσμο. 

Ακόμη πιο σαφές των προθέσεων και του ιδεολογικού προσανατολισμού της νέας πολιτικής τάξης της Τουρκίας είναι ότι το επόμενο χρονικό ορόσημο που έθεσε ο κ. Ερντογάν δεν ήταν άλλο από τα.. 2071! Τότε θα συμπληρώνονται χίλια χρόνια από τη συντριβή των βυζαντινών από τους Σελτζούκους στη μάχη του Ματζικέρτ… 

Οι «εκλεκτοί» φίλοι του 

Όμως η ομιλία του κ. Ερντογάν στην έναρξη του Συνεδρίου δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη σε ό,τι αφορά στο γενικότερο προσανατολισμό και στις προτεραιότητες της πολιτικής σχετικά με το ρόλο της χώρας στην ευρύτερη περιοχή, και τις σχέσεις με τις άλλες περιφερειακές δυνάμεις. 

Εξάλλου, σε ό,τι άφορα στον προσανατολισμό του κ. Ερντογάν και του ΑΚΡ είναι ενδεικτικός ο κατάλογος των επίσημων ξένων προσκεκλημένων που παρέστησαν στο Συνέδριο. Πιο σημαντικές συμμετοχές ο Αιγύπτιος πρόεδρος Μ. Μούρσι, ο οποίος όμως μάλλον συγκαταλέγεται στους αντιπάλους της Τουρκίας στη διεκδίκηση περιφερικού ρόλου, ο Μ. Μπαρζανί, ηγέτης των Κούρδων του Βόρειου Ιράκ, ο Χ. Μασάαλ, ηγέτης της Χαμάς ο πρόεδρος της Κιργιζίας, Α. Αταμπάεφ, και ο πρώην Γερμανός καγκελάριος Γκ. Σρέντερ, δίπλα σε εκπροσώπους κομμάτων από τα κατεχόμενα, τη Βουλγαρία, τη Σερβία, τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη κ.ά, με πλήρη απουσία υψηλόβαθμων αντιπροσωπειών από κόμματα και κυβερνήσεις της Ευρώπης. 

Η ομιλία του κ. Ερντογάν, πάντως, ήταν απολύτως προσαρμοσμένη σε αυτό το κλίμα και σε αυτή την κατεύθυνση. Σε ολόκληρη την ομιλία του δεν έκανε την οποιαδήποτε αναφορά στην Ε.Ε και στον ενδεχόμενο σχεδιασμό του κόμματός του να προχωρήσει στις μεταρρυθμίσεις που αποτελούν το κλειδί για το «ξεπάγωμα» των ευρωτουρκικών σχέσεων - κάτι που φρόντισε να κάνει με έμφαση την επόμενη ακριβώς ημέρα ο Α. Γκιουλ, μιλώντας όμως στην Εθνοσυνέλευση και όχι στο κομματικό ακροατήριο. 

Αντίθετα, ο κ. Ερντογάν βρήκε την ευκαιρία να επιτεθεί σε χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία για τη στάση τους στο θέμα της Συρίας, επέκρινε τις χώρες που δεν αντιμετωπίζουν, κατά τη γνώμη του, την ισλαμοφοβία, με ειδική αναφορά στη Γερμανία -για την καμπάνια εναντίον της μαντίλας- και στη Γαλλία -για τη δημοσίευση των σκίτσων του Μωάμεθ-, και επανέλαβε τελικά ότι οι όροι που έχει θέσει η Τουρκία για την αποκατάσταση των σχέσεών της με το Ισραήλ και την Αρμενία παραμένουν αναλλοίωτοι. 

Εκλογές-στοίχημα 

Τον Οκτώβριο του 2013 θα γίνουν οι αυτοδιοικητικές εκλογές, το 2014 οι προεδρικές, όπου για πρώτη φορά θα εκλεγεί ο πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας από το λαό, και οι βουλευτικές το 2015. 

Οι δημοτικές εκλογές έχουν ιδιαίτερη σημασία για το ΑΚΡ, που στήριξε την άνοδό του στην εξουσία κυρίως στη δράση δικών του δημάρχων -με πρώτο τον Τ. Ερντογάν, που είχε εκλεγεί δήμαρχος Κωνσταντινούπολης-, αναπτύσσοντας ευρύ δίκτυο κοινωνικής αλληλεγγύης και βοήθειας στηριγμένο στα ισλαμικά πρότυπα που σταδιακά διαμόρφωσε το ευρύ θρησκευτικό ρεύμα στην τουρκική κοινωνία και οδήγησε στην ανάδειξη του ΑΚΡ. 

Το μεγάλο στοίχημα όμως είναι οι προεδρικές εκλογές του 2014, καθώς ο Τ. Ερντο­γάν πρακτικά και βάσει του καταστατικού του κόμματος -το οποίο υποστηρίζει ότι δεν έχει πρόθεση να τροποποιήσει- δεν μπορεί να θέσει και νέα υποψηφιότητα για την προεδρία του ΑΚΡ, καθώς υποχρεωτικά μετά από τρεις θητείες πρέπει να υπάρξει τουλάχιστον μια διακοπή προτού ένας υποψήφιος διεκδικήσει και πάλι την ηγεσία του. Με τα δεδομένα αυτά, ο κ. Ερντογάν σχεδιάζει τη μεταπήδησή του στη θέση του προέδρου της Δημοκρατίας, αλλά το πλάνο αυτό έχει κάποια προβλήματα. Η αναθεώρηση του Συντάγματος που μετέτρεπε το σύστημα σχεδόν σε προεδρικό έχει καθυστερήσει και το άλλο μεγάλο εμπόδιο δεν είναι άλλο από τον πιο στενό πολιτικό συνοδοιπόρο του, τον νυν πρόεδρο της Δημοκρατίας. Α. Γκιουλ. 

Ο Αμπντουλάχ Γκιουλ, με το «λούστρο» των σπουδών στις ΗΠΑ αλλά και του διεθνούς προφίλ που του προσέφερε η άσκηση των καθηκόντων του υπουργού Εξωτερικών και του προέδρου της Δημοκρατίας εμφανίζεται πολύ πιο ήπιος στο εσωτερικό και μετριοπαθής στο εξωτερικό, προσελκύοντας με τον τρόπο αυτό ολοένα και περισσότερους ψηφοφόρους. Έτσι στις πρόσφατες δημοσκοπήσεις ο Α. Γκιουλ προηγείται με καθαρή διαφορά από τον Τ. Ερντογάν στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων για τη θέση του προέδρου της Δημοκρατίας.  Εάν ο κ. Ερντογάν επιμείνει στον προγραμματισμό του, σημαίνει ότι θα πρέπει να πείσει τον κ. Γκιουλ να υποχωρήσει και συγχρόνως να βρει κάποιον απόλυτα έμπιστο ο οποίος θα αναλάβει τη θέση του πρωθυπουργού. 

Συμμαχίες 

Ο κ. Ερντογάν, πάντως φροντίζει να χτίζει νέες συμμαχίες στο εσωτερικό του ΑΚΡ, στο οποίο, σημειωτέον, δεν επιτρέπει την ύπαρξη οργανωμένων ομάδων ή «συνιστωσών», όπως συνέβαινε παλαιοτέρα σε κοσμικά και μη κόμματα όπου κυριαρχούσαν οι ομάδες των «εθνικιστών – κοσμικών» και των «θρησκευόμενων» - με την παραλλαγή των «θρησκευόμενων-εθνικιστών» που εκφράζουν την «Εθνική Άποψη» και εκφραστήκαν κυρίως από τον Ν. Ερμπακάν. Έτσι, στο Συνέδριο επισημοποιήθηκε η προσχώρηση στο ΑΚΡ του Νουμάν Κουρτουλμούς, στενού φίλου και συνεργάτη του Ερντογάν (από την εποχή του Ερμπακάν), ο οποίος διέλυσε το κόμμα του, Φωνή του Λαού, και έγινε πανηγυρικά δεκτός στο ΑΚΡ όπως και ο Σουλεϊμάν Σοϊλού, που επίσης διέλυσε το Δημοκρατικό Κόμμα που είχε ιδρύσει, προσφέροντας έτσι μια πολύ ισχυρή κομματική εφεδρεία στον κ. Ερντογάν. Οι εξελίξεις θα δρομολογηθούν σ΄ ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο περιβάλλον, όπου ομάδες όπως αυτή του Φετουλάχ Γκιουλέν και άλλων θρησκευτικών ταγμάτων και τα νέα επιχειρηματικά «τζάκια» που στηρίζονται στην ισλαμική κυβέρνηση διαγκωνίζονται για να ενισχύσουν τη θέση τους στη διακυβέρνηση της χώρας. Αλλά όλοι αυτοί οι χειρισμοί ίσως αποδειχτούν παιχνιδάκι για τον κ. Ερντογάν μπροστά στο Κουρδικό. 

Ο Τούρκος ηγέτης και από το βήμα του Συνεδρίου του ΑΚΡ, κλείνοντας το μάτι και προς το Ιμραλί όπου κρατείται ο Α. Οτσαλάν, στράφηκε προς τους Κούρδους ζητώντας τους να καταθέσουν τα όπλα και να αναζητήσουν πολιτική λύση - πρόταση που δεν είναι εύκολο να ευοδωθεί χωρίς μεγάλες παραχωρήσεις από την Άγκυρα. Τέτοιες παραχωρήσεις όμως απαιτούν μια σύγχρονη Δημοκρατία κάτι που όλο και λιγότερο θυμίζει η σημερινή Τουρκία, η οποία όπως παρατηρούν έγκυροι αναλυτές του φαινομένου Ερντογάν, τείνει περισσότερο προς την αναβίωση καθεστώτων τύπου Μουμπάρακ… 

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ, 04-11/10/2012)