Ο ρόλος του Στρατού στη σημερινή Τουρκία

Η συνεχιζόμενη έντονη αμφισβήτηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων από τη γείτονα (παραβάσεις - παραβιάσεις εναέριου χώρου, παράνομες ενέργειες στον θαλάσσιο χώρο μας κ.λ.π.) που διενεργούνται από τις τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις και η συνεχώς επιδεικνυόμενη αδιαλλαξία της Άγκυρας, επιβαρύνουν υπέρμετρα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ο τουρκικός Στρατός αποτελεί τον δεύτερο Στρατό στο ΝΑΤΟ έπειτα από εκείνον των ΗΠΑ και τον έβδομο στον κόσμο. Ποιος είναι όμως ο ρόλος του στη σημερινή Τουρκία και πώς οριοθετείται η σχέση του με την πολιτική εξουσία της χώρας; 

Δύο σημαντικά γεγονότα -αφενός η συνταγματική τροποποίηση του 2010, σύμφωνα με την οποία οι ...
στρατιωτικοί λογοδοτούν πλέον για τα εγκλήματα κατά του πολιτεύματος στα πολιτικά δικαστήρια και όχι στα στρατοδικεία, αφετέρου η καταδίκη μεγάλου αριθμού ανωτάτων αξιωματικών το 2012 για τη γνωστή υπόθεση «Βαριοπούλα»- δεν οδήγησαν σε κρίσιμη ρήξη των σχέσεων πολιτικής εξουσίας και στρατεύματος. Παρά την επελθούσα, έπειτα από αργά αλλά σταθερά βήματα της κυβέρνησης Ερντογάν, συρρίκνωση του ρόλου του, το Στράτευμα εξακολουθεί να απολαύει σεβασμού και κύρους από την πλειοψηφία του τουρκικού λαού. 

Τα στελέχη του τουρκικού Στρατεύματος προέρχονται από τις λαϊκές τάξεις, από μικροαστούς και αγρότες. Οι μισθολογικές τους απολαβές δεν είναι ιδιαίτερα υψηλές, τα παρεχόμενα, όμως, προνόμια, -όπως αυτά της οίκησης και της επαγγελματικής ανέλιξης- δεν είναι ευκαταφρόνητα. Το αξίωμα του στρατιωτικού στη σύγχρονη Τουρκία εξακολουθεί να είναι τιμητικό. 

Ο Στρατός, που αποτελούσε, μαζί με το δικαστικό σώμα, το πανεπιστημιακό κατεστημένο, μεγάλο μέρος της τουρκικής γραφειοκρατίας, συμπεριλαμβανομένου, κατά κύριο λόγο, του υπουργείου Εξωτερικών, έναν από τους βασικούς πυλώνες του κεμαλισμού. Εθεωρείτο, δε, επί σειρά ετών θεματοφύλακας της ατατουρκικής παράδοσης. Λίγες μάλιστα ημέρες πριν από τον θάνατό του, στο τελευταίο μήνυμα που απηύθυνε στο Στράτευμα, επ' ευκαιρία της 15ης επετείου από την ανακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας, ο Ατατούρκ εξέφραζε την εμπιστοσύνη του ότι ο Στρατός θα προάσπιζε το έθνος από κάθε κίνδυνο, «εσωτερικό ή εξωτερικό». Έτσι, ο Στρατός, στη μετά τον Κεμάλ περίοδο, ανέλαβε «ρυθμιστικούς» ρόλους, αφού από τη δεκαετία του 1960 τέσσερα πραξικοπήματα έλαβαν χώρα στην Τουρκία: το 1960, το 1971, το 1980 και το 1997. 

Η ενεστώσα πολιτική εξουσία στην Τουρκία έχει ασφαλώς λόγους να περιορίσει κάθε ενδεχόμενο ανάληψης ρόλων από το Στράτευμα, που θα μπορούσαν να τοποθετηθούν εκτός του πλαισίου των κυρίως καθηκόντων του. Για τον λόγο αυτό προχώρησε στην παραπάνω αναφερθείσα τροποποίηση του Συντάγματος. Κατά τα άλλα, αφήνει το Στράτευμα να συνεχίζει να ασκεί όπως και πριν τα καθήκοντά του και φυσικά να ασκεί παραβατικές δραστηριότητες, που συνιστούν αμφισβητήσεις και παραβιάσεις της ελληνικής κυριαρχίας. 

Οι παραβιάσεις αυτές προκαλούν τις άμεσες διαμαρτυρίες της χώρας μας, οι οποίες διαβιβάζονται διά της διπλωματικής οδού στο υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας από την πρεσβεία μας στην Άγκυρα ή από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών στην εδώ τουρκική πρεσβεία. Οι διαμαρτυρίες αυτές, ως γνωστόν, απορρίπτονται από την τουρκική πλευρά στα πλαίσια της γνωστής και αδιάλλακτης πολιτικής που η Άγκυρα απαρέγκλιτα ακολουθεί και εφαρμόζει. 

Εύλογα προκύπτει το ερώτημα: Ποιος, βασικά, έχει το κύριο βάρος της ευθύνης για τη συνεχή παραβίαση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων; Με άλλα λόγια, δηλαδή, το τουρκικό Στράτευμα ενεργεί αυτόνομα και η πολιτική εξουσία αναγκάζεται εκ των πραγμάτων να το ακολουθεί π το Στράτευμα, εκτελώντας συγκεκριμένες εντολές της πολιτικής εξουσίας, υλοποιεί τις παραβατικές συμπεριφορές εις βάρος της χώρας μας; 

Η απάντηση είναι απλή. Ο Στρατός στη γείτονα διατηρεί τον αυτονομημένο ρόλο του. Η πολιτική ηγεσία ουδόλως τον αποτρέπει από την άσκηση παράνομων δραστηριοτήτων εις βάρος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων. Ανάλογα, δε, με τις περιστάσεις, είτε επικυρώνει τις ενέργειές του είτε δίνει τη ρητή συγκατάθεσή της και εκδίδει εντολές για περαιτέρω ανάληψη πρωτοβουλιών. Επιμερισμός της ευθύνης δεν υπάρχει. Τόσο το Στράτευμα όσο και η πολιτική εξουσία συμπλέουν απόλυτα. Τούτο σαφώς διαψεύδει τη θεώρηση εκείνη, στην οποία ορισμένοι πίστευαν, ότι δήθεν η πολιτική εξουσία στη γείτονα επιθυμούσε ομαλές σχέσεις με τη χώρα μας ενώ οι στρατιωτικοί αντιτίθεντο, ακολουθώντας αυτονομημένοι μια συγκεκριμένη τακτική. 

Αν και πέρασε η εποχή της παντοδυναμίας των Τούρκων στρατιωτικών, είναι γεγονός ότι ο ρόλος τους, ακόμη και σήμερα, δεν είναι αμελητέος στο μέτρο που ουδείς στη σημερινή Τουρκία αποτρέπει το Στράτευμα από τις συνήθεις δραστηριότητές του, στις οποίες ανήκουν και εκείνες που στρέφονται κατά της χώρας μας. Κάθε άλλο συμπέρασμα οδηγεί σε σφαλερές διαπιστώσεις και φυσικά σε παρακινδυνευμένες εκτιμήσεις. 

(ΤΟ ΠΑΡΟΝ-11/01/2015)