ΣΚΟΠΙΑΝΟ: ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟ ΘΡΙΛΕΡ. ΧΟΝΤΡΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΓΙΑ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙ Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ

Πως οι σχέσεις στοργής έγιναν σχέσεις οργής στη συγκυβέρνηση με αιχμή το Σκοπιανό - Οι βόμβες Καμμένου, το παιχνίδι των ΗΠΑ και τα δημοσιεύματα με τον τιμοκατάλογο των 2,5 εκατ. δολ. για την ψήφο κάθε βουλευτή.

Η αντίθεση στα μνημόνια και στο λεγόμενο παλιό κομμα­τικό σύστημα ηταν ο κοινός παρονομαστής που έφερε δύο τόσο διαφορετικά κόμματα, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ και οι ΑΝ.ΕΛ., στην ίδια κυβέρνηση. Παρότι η συμμαχία ήταν με συμβατικούς όρους ετερόκλητη, αποδείχθηκε ιδιαιτέ­ρως ανθεκτική. Τσίπρας και Καμμένος διήνυσαν μαζί την περίοδο της διαπραγμάτευσης-αναμέτρησης με το ευρω-ιερατείο, μαζί πραγματοποίησαν τη μεγάλη κυβίστηση το καλοκαίρι του 2015 και μαζί βρέθηκαν, αμφότεροι νικητές, στην εξέδρα τη νύχτα των εκλογών εκείνου του Σεπτεμβρίου. 

Οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ γνωρίζουν ότι η σχέση του υπουρ­γού Άμυνας με τον πρωθυπουργό και τους στενούς συνεργάτες του εξελίχθηκε γρήγορα από σχέση αμοιβαίου πολιτικού συμφέροντος σε σχέση πολιτικής εμπιστοσύνης. Παρά την αλλεργία του κομματικού ΣΥΡΙΖΑ για το ιδεολογικό στίγμα των ΑΝ.ΕΛ., το μικρό αυτό κόμμα και ο αρχηγός του αποδείχθηκαν όχι μόνο φερέγγυοι, αλλά και πολύ βολικοί κυβερνητικοί εταίροι. 

Τα σύννεφα άρχισαν να συσσωρεύονται όταν στην κυβερνητική ατζέντα προωθήθηκαν θέματα τα οποία χωρίζουν τους δύο εταίρους. Με τα νομοσχέδια που είχαν αντικείμενο κοινωνικά δικαιώματα βρέθηκε συμβιβασμός: οι ΑΝ.ΕΛ καταψήφιζαν όπου διαφωνούσαν και η κοινοβουλευτική πλειοψηφία διαμορφωνόταν από τον ΣΥΡΙΖΑ με προσθήκες από το φιλελεύθερο Κέντρο (Ποτάμι και ΚΙΝΑΛ). 

Τα πράγματα ζόρισαν όταν στην ατζέντα ενεγράφη το Μακε­δονικό. Είναι αληθές ότι και ο Αλέξης Τσίπρας και ο Νίκος Κοτζιάς προσπάθησαν να βρουν έναν τρόπο ρυμούλκησης των ΑΝ.ΕΛ στην πολιτική ενός συμβιβασμού με τα Σκόπια. 0 Πάνος Καμμένος ήταν στη γραμμή «ούτε Μακεδονία, ούτε παράγωγα», αλλά κάποια στιγμή διαφάνηκε ότι ενδεχομένως να έδειχνε κάποια ανοχή αν ο συμβιβασμός ήταν ικανοποιητικός. Όσο, όμως, διαμορφωνόταν το πλαίσιο της διαπραγμάτευσης που οδήγησε στη Συμφωνία των Πρεσπών, το ενδεχόμενο αυτό εξαερώθηκε. Δεν θα μπορούσε να συμβεί και διαφορετικά. Οι ΑΝ.ΕΛ. θα έχαναν τον ιδεολο­γικό - πολιτικό λόγο ύπαρξής τους αν έδειχναν έστω ανοχή στην πολιτική Κοτζιά. Ο Καμμένος, λοιπόν, όχι μόνο εξέφρασε με δυνατή φωνή τη διαφωνία του, αλλά και υπογράμμισε πως αν η Συμφωνία των Πρεσπών σταλεί στη Βουλή προς κύρωση, το κόμμα του θα αποχωρήσει από τα υπουργεία που σήμερα κατέ­χει και θα περάσει στην αντιπολίτευση, μετατρέποντας την κυ­βέρνηση Τσίπρα σε κυβέρνηση μειοψηφίας. 

Το βαλκανικό ΝΑΤΟ και οι βάσεις 

Έτσι, οι Κοτζιάς και Καμμένος, από συνοδοιπόροι εντός της κυβέρνησης, βρέθηκαν να ανταλλάσσουν δημοσίως πυρά. Προ­σπαθώντας να διασώσει την κυβέρνησή του, ο Τσίπρας παρενέβη πυροσβεστικά. Το επιχείρημά του απλό και καταλυτικό: ας περιμένουμε να δούμε εάν θα περάσει η Συμφωνία των Πρεσπών από τα Σκόπια και μετά βλέπουμε πώς θα κινηθούμε. Έτσι, προέκυψε το ενδοκυβερνητικό μορατόριουμ μέχρι τον ερχόμενο Μάρτιο, οπότε και στο Μαξίμου υπολόγιζαν πως, αν πάνε όλα κανονικά, θα σταλεί η Συμφωνία των Πρεσπών προς κύρωση στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Κάπως έτσι είχαν τα πράγματα όταν ο Καμμένος έριξε τις βόμβες του από την Ουάσινγκτον προκαλώντας έντονες αναταράξεις στην Αθήνα. Η πρώτη αφορά την πρότασή του για ένα αμυντικό σύμφωνο μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας, Αλβανίας και ΠΓΔΜ, στο οποίο μελλοντικά θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να προσχωρήσει και η Σερβία. Η δεύτερη είναι η προσφορά στους συνομιλητές του για αμερικανικές βάσεις στη Λάρισα, στον Βόλο και την Αλεξανδρούπολη. 

Το γεγονός ότι ο υπουργός Άμυνας ανέλαβε τέτοια πρωτοβουλία συνδέεται με την ανάγκη του να υπογραμμίζει και να ενισχύει την αυτόνομη πολιτική ύπαρξη και παρου­σία του. Επεδίωξε, λοιπόν, ταυτοχρόνως τρία πράγματα: 

Πρώτον, να στείλει το μήνυμα στους Τσίπρα και Κοτζιά ότι μιλάει ως κυβερνητικός εταίρος με τους Αμερικανούς. Δεύτερον, να δείξει στους ψηφοφόρους του ότι είναι αυτόνομο κόμμα με προτάσεις τις οποίες καταθέτει σε διακρατικό επίπεδο. Τρίτον, να ξεκαθαρίσει στους Αμερικανούς πως όχι μόνο λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντά τους, αλλά και προσφέρει διεξόδους. Όπως ο ίδιος υπογράμμισε, η λογική του μικρού βαλκανικού ΝΑΤΟ είναι να εξυπηρετηθεί η γεωπολιτική σκοπιμότητα του περιορισμού της ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια. Αυτός είναι, άλλωστε, ο λόγος που οι Δυτικοί πίεσαν την Αθήνα και τα Σκόπια να φτάσουν στη Συμφωνία των Πρεσπών. Ο ίδιος πούλησε την πρότασή του στην ελληνική κοινή γνώμη ως διαζευκτική ως προς τη Συμφωνία των Πρεσπών. Δηλαδή, αφού υπάρχουν αντιδράσεις και στις δύο άμεσα ενδιαφερόμενες χώρες για τη συμφωνία, ας πεταχτεί στα σκουπίδια και ας λυθεί το γεωπολιτικό πρόβλημα της Δύσης με το αμυντικό σύμφωνο. 

Το plan Β 

Στην πραγματικότητα, η πρόταση Καμμένου έπεσε στο τραπέζι των συνομιλιών του με τους Αμερικανούς ως Σχέδιο Β΄. Για την ακρίβεια, εάν ο Ζόραν Ζάεφ δεν μπορέσει να πραγματοποιήσει την προβλεπόμενη συνταγματική αναθεώρηση, όπως εδώ και καιρό προεξοφλεί ο Έλληνας υπουργός Άμυνας, τότε να προωθηθεί το αμυντικό σύμφωνο. Αυτός είναι και ο λόγος που στην Ουάσινγκτον άκουσαν χωρίς να του κόψουν τον βήχα. Προφανώς, το Σχέδιο Α’ γι' αυτούς, όπως και για την Αθήνα, είναι να εφαρμοστεί η Συμφωνία των Πρεσπών και η ΠΓΔΜ να ενταχθεί στο ΝΑΤΌ. Εξ' ου και δήλωσαν την υποστήριξή τους στη διαδικασία εφαρμογής της συμφωνίας Και όχι μόνο αυτό. 

Κάνουν ό,τι μπορούν για να το επιτύχουν. Όπως είναι γνωστό, η πρόταση Καμμένου προκάλεσε σε πρώτο χρόνο την ήπια αντίδραση του Μαξίμου, το οποίο δή­λωσε ότι παραμένει προσηλωμένο στη Συμφωνία των Πρεσπών. Δεν θα μπορούσε να πει κάτι διαφορετικό, δεδομένου ότι η διαδικασία στα Σκόπια βρίσκεται σε εξέλιξη. Σύμφωνα με πληροφορίες, πάντως, ο Τσίπρας ήταν εν γνώσει της ιδέας Καμμένου και δεν θα είχε αντίρρηση να την εξετάσει αν προ­κύψει ναυάγιο στην ΠΓΔΜ και οι Αμερικανοί αποδεχθούν ως Σχέδιο Β’ το τετραμερές αμυντικό σύμφωνο. 

Θεώρησε, ωστόσο, πως η δημόσια δήλωση του υπουργού Άμυνας ήταν άκαιρη και έδινε την εντύπωση πω; προσπαθεί να τορπιλίσει τις προσπάθειες του Ζάεφ. Δεν έχει άδικο. Αυτή την εικόνα, άλλωστε, ήθελε να περάσει στην ελληνική κοινή γνώμη και ο αρχηγός των ΑΝ.ΕΛ, παρότι, όπως προαναφέραμε, η πρότασή του είναι στην πραγματικότητα Σχέδιο Β’ και όχι διαζευκτική ως προς τη συμφωνία. 

Ο Τσίπρας είχε και έναν πρόσθετο λόγο να είναι δυσαρεστημένος. Δεν είναι ό,τι καλύτερο ο υπουργός Άμυνας να κα­ταθέτει πρόταση η οποία δημοσίως αποσκοπεί στον εκτόπισμά της ρωσικής επιρροής από τα Βαλκάνια. Κι αυτό την ώρα που το Μαξίμου προσπαθεί με κάθε τρόπο να οριστικοποιήσει την επίσκεψη του πρωθυπουργού στη Μόσχα με σκοπό να εξομα­λύνει τις τραυματισμένες από τον Κοτζιά ελληνορωσικές σχέσεις. 

Η ενδοκυβερνητική κρίση 

Ας σημειωθεί ότι, σύμφωνα με κυβερνητική πηγή, το Μαξίμου ζήτησε από τον υπουργό Εξωτερικών να αποφύγει οποιοδήποτε σχόλιο για τις δηλώσεις του υπουργού Άμυνας και να αφήσει τον χειρισμό στον ίδιο τον πρωθυπουργό. Έτσι κι έγινε. Το μόνο που είπε ο Κοτζιάς ήταν παρουσία του Νίκου Παππά. Δήλωσε ότι ο υπουργός Εξωτερικών πρέπει να μιλάει λίγο για να ακούγεται όποτε μιλάει. Και ο υπουργός Ψηφιακής Πολιτι­κής έσπευσε να πάρει την πάσα και να πει ότι αυτό ισχύει για όλους τους υπουργούς. Και για να μην αφήσει καμία αμφιβολία, πρόσθεσε ότι η πολιτική στο Μακεδονικό βρίσκεται στην καρδιά της φιλοσοφίας της κυβέρνησης. 

Αν και διαψεύδεται πως μετά τα όσα είπε ο Καμμένος στην Ουάσινγκτον υπήρξε επικοινωνία του με τον Τσίπρα, σύμφω­να με πληροφορίες, υπήρξε και συμφωνήθηκε αυτό που έγραψε ο αρχηγός των ΑΝ.ΕΛ στο Twitter του: Πρώτον, ότι την πρόταση την έκανε ως κυβερνητικός εταίρος και όχι ως υπουργός Άμυνας και άρα δεσμεύει αυτόν και όχι την κυ­βέρνηση. Δεύτερον, ότι δεν την είχε συζητήσει με τον πρωθυπουργό, προσθέτοντας με σημασία ότι δεν έχουν αλλάξει τα μεταξύ τους συμφωνηθέντα (για το μορατόριουμ). Τρίτον, ότι οι αμερικανικές βάσεις ήδη λειτουργούν. Η νέα διευθέτηση μεταξύ Τσίπρα και Καμμένου έγινε αφού μετά την αρχική αμηχανία και την ήπια αντίδραση του Μαξίμου στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ άνοιξαν πυρ εναντίον του υπουργού Άμυνας. Την αρχή έκανε ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτε­ρικών Γιώργος Κατρούγκαλος, ο οποίος δήλωσε πως δεν υπάρχει Σχέδιο Β’. Στην ίδια γραμμή κινήθηκαν και άλλα κυβερνητικά στελέχη, χωρίς να λείπουν και δηλώσεις που έριξαν λάδι στη φωτιά. 

Ο Καμμένος δεν επιδιώκει να προκαλέσει ρήξη με το Μαξίμου, αλλά από την άλλη θέλει να δείξει ότι εννοεί όσα έχει πει για το Μακεδονικό. Έχει συνειδητοποιήσει ότι από αυτό το ζήτημα θα εξαρτηθεί η κοινοβουλευτική επιβίωση του κόμματός του. Με άλλα λόγια, δεν μπορεί να υποταχθεί στις σκοπιμότητες της κυβέρνησης έτσι όπως τις ορίζει ο Τσίπρας. H προ ημερών δήλωση του εκπροσώπου των ΑΝ.ΕΛ Θόδωρου Τοσουνίδη όπ αν η ΝΔ δεσμευτεί πως δεν θα παραχωρήσει το όνομα «Μακεδονία» οι ΑΝ.ΕΛ. μπορούν να υπερψηφίσουν μια πρόταση δυσπιστίας ενα­ντίον της κυβέρνησης Τσίπρα το επιβεβαιώνει. Ο Τοσουνίδης αναφερόταν, βεβαίως, στην περίπτωση που η Συμφω­νία των Πρεσπών περάσει από τα Σκόπια και σταλεί προς κύρωση στην Ελληνική Βουλή. Σύμφωνα με πληροφορίες, η δήλωση εκείνη δεν ήταν τυχαία. Ήταν μια έμμεση προ­ειδοποίηση του Καμμένου προς το Μαξίμου για το μέχρι πού μπορεί να φτάσει. Από θεσμικής απόψεως, όταν δη­λώνει κάτι ο εκπρόσωπος ενός κόμματος αυτή είναι η θέση του αρχηγού, εκτός κι αν ο αρχηγός τον διορθώσει. Ο Καμμένος, όμως, δεν τον διόρθωσε. Υπό το βάρος και των εσωτερικών αναδράσεων, ο Τοσουνίδης έδωσε κάποιες εξηγήσεις για να κλείσει το θέμα. Το μήνυμα, πάντως, είχε σταλεί χωρίς να είναι σαφές αν σε μια τέτοια περίπτωση οι βουλευτές των ΑΝ.ΕΛ θα παραμείνουν σε κοινή γραμμή. 

Το ζήτημα θα αποκτήσει πραγματική πολιτική υπόστα­ση αν ο Ζάεφ βρει τους 80 βουλευτές και μέσα στον Νοέμ­βριο περάσει τη συνταγματική αναθεώρηση. Τότε, το μπαλάκι θα περάσει στο ελληνικό γήπεδο. Ο Τσίπρας δεν μπορεί να καθυστερήσει την αποστολή της Συμφωνίας των Πρεσπών προς κύρωση στη Βουλή μέχρι τον Μάρτιο. Αυτό σημαίνει ότι η ώρα της αλήθειας για τους δύο κυβερνητικούς εταίρους θα έρθει πολύ πιο νωρίς απ’ όσο υπολόγιζαν. 

Θα ήταν πολιτικά αυτοκτονικό αν ο Καμμένος δεν απέ­συρε το κόμμα του από τη συμπολίτευση, όπως έχει δε­σμευτεί δημοσίως. Αν, όμως, οι ΑΝ.ΕΛ περάσουν στην αντιπολίτευση, η κυβέρνηση Τσίπρα θα μετατραπεί σε κυβέρνηση μειοψηφίας. Ο Μητσοτάκης δεν θα έχει πολι­τικά άλλη επιλογή από το να καταθέσει πρόταση δυσπιστίας. Για να ανατραπεί η κυβέρνηση, όμως, η πρόταση δυσπι­στίας πρέπει να συγκεντρώσει 151 βουλευτικές ψήφους. Αν, π.χ, οι ΑΝ.ΕΛ δεν εμφανιστούν ή επιλέξουν το λευκό, η κυβέρνηση θα εξασφαλίσει παράταση ζωής μέχρι τον Μάιο, οπότε και σχεδιάζει να κάνει τριπλές εκλογές. 

Αν επιλέξει αυτή τη στάση, ο Καμμένος θα εδραιωθεί ως συμπλήρωμα του ΣΥΡΙΖΑ και μάλιστα σε μια εποχή που τον ανέχονται ολοένα λιγότερο. Επιπροσθέτως θα είναι ασυνεπής προς τους ψηφοφόρους του, οι οποίοι είναι πλήρως αντίθετοι με την προωθούμενη λύση του Μακεδο­νικού. Με άλλα λόγια, αν οι εξελίξεις λάβουν αυτή την τροπή, ο αρχηγός των ΑΝ.ΕΛ. και οι βουλευτές του θα βρεθούν σε δίλημμα: ή να συμπράξουν στην ανατροπή της κυβέρνησης Τσίπρα ή να βάλουν νερό στη δέσμευσή τους πως θα κάνουν ό,τι μπορούν για να μην περάσει και τεθεί σε ισχύ η Συμφωνία των Πρεσπών. 

Του Σταύρου Λυγερού 

(ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ-14/10/2018)