ΓΕΩΤΡΗΣΗ για κρίση ή λύση στο Κυπριακό

■ ΑΓΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ. 

■ Από τα αποτελέσματα των ερευνών της Exxon Mobil στο οικόπεδο 10 της Κυπριακής ΑΟΖ θα εξαρτηθούν η κατασκευή των μεγάλων αγωγών και οι γεωπολιτικές ισορροπίες στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. 

■ Ατύπως έχει ανοίξει με πρωτοβουλία του προέδρου Αναστασιάδη μια συζήτηση για αλλαγή πλαισίου στις διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού. Πριν από λίγο καιρό, ο υπουργός Εξωτερικών του ψευδοκράτους Οζερσάι είχε αναφερθεί σε παρασκηνιακές συζητήσεις «έξω από το κουτί». 

Διάχυτη είναι η αγωνία και στο επιτελείο της Exxon Mobil και στους κυβερνητικούς κύκλους στη Λευκωσία για τα αποτελέσματα της γεώτρησης που πραγματοποιεί ο αμερικανικός κολοσσός στο οικόπεδο 10 της κυπριακής ΑΟΖ. Είχα την ευκαιρία να το διαπιστώσω κατά τη διάρκεια σύντομης επίσκεψης μου στη Μεγαλόνησο τις προηγούμενες ημέρες. Οι εκτιμήσεις, πάντως, είναι κάτι περισσότερο από θετικές. 

Οι ειδικοί αναμένουν ο στόχος που έχει εστιάσει το γεωτρύ­πανο να αποκαλύψει υπερ-γιγαντιαίο κοίτασμα φυσικού αερίου. Τίποτα, ωστόσο, δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομέ­νο μέχρι να έχουμε το απο­τέλεσμα. Αν, όμως οι εκτιμήσεις επιβεβαιωθούν, θα αυξηθούν κατακόρυφα και οι πιθανότητες να ανακαλυφθούν αντίστοιχα κοιτάσματα και σε άλλα οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ, αλλά και νοτίως της Κρήτης. Από το αποτέλεσμα θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό και το αν θα προχωρήσει το σχέδιο για την κατα­σκευή του αγωγού East Med. 

Στη Λευκωσία δικαιολογημένα θεωρούν ότι στον άτυπο πόλεμο με την Τουρκία έχουν κερδίσει μία κρίσιμη μάχη. Παρά τους λεονταρισμούς του Ρετζέπ Τάγίπ Ερντογάν και άλλων αξιωματούχων του, το μήνυμα της Ουάσινγκτον ήταν πολύ σαφές και έμπρακτο για να το αγνοήσουν οι Τούρκοι. Τον περασμένο Φεβρουάριο τουρκικά πολεμικά σκάφη είχαν εμποδίσει το πλοίο-γεωτρύπανο της ιταλικής Eni να πραγματοποιήσει τη γεώ­τρηση στο οικόπεδο 3, κάνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο ένα βήμα για το «γκριζάρισμα» της κυπριακής ΑΟΖ. Το γεγονός ότι οι Τούρκοι δεν τόλμησαν να επαναλάβουν τα ίδια με το γεωτρύπανο της Exxon Mobil εκ των πραγ­μάτων ακυρώνει στο πολιτικό-διπλωματικό επίπεδο εκείνη την τουρκική νίκη. Σύμφωνα με αξιόπιστες πλη­ροφορίες την ίδια στάση με την Ουάσινγκτον θα τηρήσει και το Παρίσι για να αποτρέψει παρεμπόδιση της γεώτρησης που έχει προγραμματίσει τους επόμενους μήνες η γαλλική Total. Μπορεί η Γαλλία να μην είναι ΗΠΑ, αλλά δεν είναι χώρα που μπορεί ο Ερντογάν να αγνοήσει. Πολύ περισσότερο από τη στιγμή που το Παρίσι είναι αποφασισμένο. 

Ενημερωμένες πηγές υποστηρίζουν ότι από τη γαλλι­κή αποφασιστικότητα και την επιτυχή αποτροπή παρε­μπόδισης της γεώτρησης από τουρκικά πολεμικά σκάφη θα κριθεί και ένα άλλο ζήτημα. Η Eni, η οποία πόνταρε ότι στην Ανατολική Μεσόγειο υπάρχουν κοιτάσματα και επένδυσε, έχει περιέλθει σε δυσχερή θέση. Η Ρώμη απέδειξε πως είναι ανίκανη να προασπίσει νόμιμα δικαι­ώματα της ιταλικής πετρελαϊκής εταιρείας. 

Προστασία 

Το γεγονός αυτό εξωθεί την Eni ουσιαστικά να αγοράσει προστασία από τη Γαλλία ή τις ΗΠΑ, συμπράττοντας αντιστοίχως με την Total ή με την Exxon Mobil. Η ιταλική εταιρεία προτιμάει την Total, αλλά θα το πράξει μόνο αν διαπιστώσει πως το Παρίσι μπορεί να κρατήσει μακριά τον τουρκικό στόλο. Με άλλα λόγια, οι Γάλλοι έχουν πρό­σθετο συμφέρον να αποδείξουν στην πράξη ότι μπορούν και κατ’ αυτόν τον τρόπο να αποκτήσουν δεσπόζουσα θέση στον εκτιμώμενο ενεργειακό πλούτο που βρίσκεται στην κυπριακή ΑΟΖ. 

Σύμφωνα με πηγές στη Λευκωσία, οι πετρελαϊκές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ έχουν εκφράσει την επιθυμία τους να επισπευστεί η λύση του Κυπριακού. Ποτέ, όμως, ούτε εμμέσως έθεσαν ως όρο τη λύση για να προχωρήσουν το ερευνητικό πρόγραμμά τους. Από την πλευρά της Γραμματείας του ΟΗΕ, πάντως έχει εκδηλωθεί έντονη κινητικότητα. Η Τζέιν Χολ Λουτ, ειδική αντιπρόσωπος του γενικού γραμματέα, έχει επανειλημμένως επισκεφθεί όχι μόνο τη Λευκωσία, αλλά και την Άγκυρα και την Αθήνα για συνομιλίες 

«Όροι αναφοράς» 

Τελευταία, μάλιστα, στο πλούσιο και ευρηματικό διπλωμα­τικό λεξιλόγιο έχουν προστεθεί και οι «όροι αναφοράς». Αν και κανείς δεν μπορεί να πει με ακρίβεια τι σημαίνει αυτό, υψηλά ιστάμενες κυπριακές πηγές υποστηρίζουν ότι αυτό που γίνεται όλο το τελευταίο διάστημα είναι να συγκεντρώ­νονται σε ένα έγγραφο τα ζητήματα στα οποία οι δύο κοινότητες έχουν συμφωνήσει ή συγκλίνει επαρκώς, οι διαφορετικές θέσεις για τα ζητήματα επί των οποίων υπάρχει διαφωνία και οι θέσεις για τον καθορισμό χρονοδιαγράμματος. 

Αυτό θα ήταν χρήσιμο και θα διευκόλυνε τιε συνομιλίες, αλλά στη Λευκωσία θεωρούν ότι η Γραμματεία του ΟΗΕ, που καθοδηγείται από υπηρεσιακούς παράγοντες της Ουάσινγκτον και του Λονδίνου, ετοιμάζει κάποιου είδους δι­πλωματικό εκβιασμό. Για την ακρίβεια, εκφράζουν τον φόβο πως μετά το ναυάγιο των δύο πενταμερών διασκέψε­ων στην Ελβετία το 2016 και το 2017, ο γενικός γραμματέας απευθείας ή μέσω της Λουτ θα θέσει στις δύο κοινότητες το εξής δίλημμα: μετά τη λήξη του χρονοδιαγράμματος είτε θα κηρυχθεί άγονη, η διαδικασία, είτε οι δύο πλευρές θα αποδεχθούν επιδιαιτησία, δηλαδή η Γραμματεία του ΟΗΕ από μεσολαβητής να αναλάβει ουσιαστικά να διαμορ­φώσει σχέδιο λύσης. 

Το ενδιαφέρον είναι ότι αυτές οι διεργασίες λαμβάνουν χώρα ενώ ατύπως έχει ανοίξει με πρω­τοβουλία του προέδρου Αναστασιάδη μια συζήτηση για αλλαγή πλαισίου στις διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού. Πριν από λίγο καιρό, μάλιστα, ο υπουργός Εξωτερικών του ψευδοκράτους Κουντρέτ Οζερσάι, είχε αναφερθεί σε παρασκηνιακές συζητήσεις «έξω από το κουτί». 

Οι παροικούντες την Ιερουσα­λήμ γνωρίζουν πως ο πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης έχει οδη­γηθεί στο συμπέρασμα πως το πλαίσιο της λεγόμενης Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας δεν οδηγεί σε βιώσιμη λύση. Δεν έχει και άδικο. Κάτω από αυτό τον τίτλο έχει συσσωρευτεί ένα διαπραγματευτικό κεκτημένο, από το οποίο το μόνο που μπορεί να προκύψει είναι μια παραλλαγή του Σχεδίου Ανάν που είχαν απορρίψει με 76% οι Ελληνοκύπριοι στο δημοψήφισμα του 2004. 

Αναζητώντας διέξοδο, ο Αναστασιάδης, σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, έχει πει στον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, αλλά και έχει στείλει σχετικά μηνύματα στην Ουάσινγκτον, στην Κομισιόν, στο Λονδίνο, στο Παρίσι και στο Βερολίνο, ότι προβληματίζεται για λύση συνομοσπονδίας ή και δύο κρατών εντός της Ε.Ε. Επειδή, όμως, μια τέτοια συζήτηση είναι σχεδόν απαγορευ­μένη στο ελληνοκυπριακό πολιτικό σύστημα, άρχισε ένα επικοινωνιακό παιχνίδι που ακόμα βρίσκεται σε εξέλιξη και το οποίο προκαλεί σύγχυση. 

Στις 23 Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη, στη συνομιλία του πάλι με τον Τσαβούσογλου, ο Κύπριος πρόεδρος, κατά πληροφορίες, μίλησε για «χαλαρή ομοσπονδία». Διπλωματικές πηγές που έχουν εικόνα υποστηρίζουν ότι το περιεχόμενο του όρου «χαλαρή ομοσπονδία» είναι στην πραγματι­κότητα συνομοσπονδία. Όπως πάντα, σημασία έχουν οι αρμοδιότητες των κρατιδίων και όχι ο τίτλος που θα επιλεγεί. 

Κατά τιε ίδιες πηγές, η Άγκυρα ήδη συνομιλεί ατύπως με τη Λευκωσία για μια συνομοσπονδιακή λύση έξω από τη διαδικασία που εξελίσσεται στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Σύμφω­να με πληροφορίες, ο Ερντογάν έχει αναθέσει στον Τσαβούσογλου τη σχετική ευθύνη, ο οποίος επικουρείται από τον Τουρκοκύπριο «υπουργό Εξωτερικών) Οζερσάι. Οι Τούρκοι, μάλιστα, προσθέτουν πάντα ότι αν στην πράξη δεν λειτουρ­γήσει η συνομοσπονδία, θα πρέπει τα πράγματα να οδηγη­θούν στη λύση δύο ανεξάρτητων κρατών. 

Ο Ερντογάν προωθεί ως πρώτη επιλογή τη συνομοσπον­δία επειδή θεωρεί ότι έτσι το τουρκοκυπριακό κρατίδιο θα ενταχθεί στην Ε.Ε. και μέσω αυτού ο ίδιος θα μπορεί να έχει όχι απλώς λόγο, αλλά ενδεχομένως και δικαίωμα βέτο στα ευρωπαϊκά πράγματα. Επίσης, την προτιμά επειδή μέσω αυτού θα μπορεί να βάλει χέρι στον ενεργειακό πλούτο. Θεωρείται δεδομένο(;) ότι αυτός ο ενεργειακός πλούτος θα είναι αρμοδιότητα της συνομοσπονδιακής δομής και όχι των δύο κρατιδίων. 

Τα σενάρια 

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος Αναστασιάδης ανοίγει την ατζέντα επειδή θέλει να διερευνήσει τις προθέσεις της Άγκυρας όσον αφορά τις υφιστάμενες εναλλακτικές λύσεις. Στόχος του είναι να εξασφαλίσει μεγαλύτερη επιστροφή εδάφους (έναντι της αναγνώρισης του τουρκοκυπριακού κρατιδίου), το ότι η νέα κρατική δομή θα λειτουργεί και να διασφαλίσει ότι ο ενεργειακός πλούτος νοτίως της Κύπρου θα παραμείνει σε ελληνοκυπριακά χέρια. Είναι ενδεικτικό των προθέσεων του το γεγονός ότι έχει ήδη ανακοινώσει πως θα γίνουν συγκριτικές μελέτες για όλα τα σενάρια λύσης. 

Ο σχετικός προβληματισμό$ δεν είναι νέος. Στις 5 Νοεμβρίου2017, είχε δηλώσει: «Θα πρέπει με τις πολιτικές δυνάμεις να υπάρξει μια ειλι­κρινής διαβούλευση για να δούμε τι είναι το σχέδιο Β που θα δημιουργεί συνθήκες ειρήνης, θα προστατεύει τον Ελληνισμό και θα διαφυλάσσει τη λειτουργικότητα του κράτους. Αλλά αυτό δεν είναι της παρούσης». Είχε προσθέσει, μάλιστα, ότι «μετά από την εμπειρία της τελευταίας πενταε­τίας, του διαλόγου και με τον κ Ντερβίς Ερογλου και τον κ. Μουσταφά Ακιντζί, οφείλω να πω ότι έχω απο­κρυσταλλώσει το πόσο εφικτό ή το πόσο ανέφικτο ή ποιοι είναι οι παρά­γοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε μια πραγματική ειρήνη». 

Όλο αυτό το διάστημα ο πρόεδρος Αναστασιάδης διοχετεύει στην πο­λιτική αγορά όλα τα παραπάνω σε­νάρια, προφανώς για να σταθμίσει τις πολιτικές αντιδράσεις, προτού προβεί στην όποια επίσημη κίνηση. Για να προλειάνει, μάλιστα, το έδαφος ομολογεί δημοσίως πλέον ότι η πολιτική που ακολουθείται δεκαετίες στο Κυπριακό έχει περιέλθει σε αδιέξοδο, παρότι ο ίδιος ήταν φανατικός υποστηρικτής της. Δεν είναι τυχαίο, βεβαίως, ότι χρησιμοποιεί τους όρους «χαλαρή ομοσπονδία» και «αποκεντρωμένη ομοσπονδία». Και δεν έχει διαψεύσει πως έχει συζητήσει με τον Τσαβούσογλου στο Κραν Μοντάνα λύση δύο κρατών. 

Το κλίμα σύγχυσης που έχει δημιουργηθεί από όλο αυτό το κρυφτούλι του Κύπριου προέδρου είχε ως αποτέλεσμα να προκληθεί πρόβλημα εκεί που δεν το περίμενε: στο ίδιο του το κόμμα. Ο μετά τον Αναστασιάδη πρόεδρος του Δημοκρατικού Συναγερμού (ΔΗ.ΣΥ.) Αβέρωφ Νεοφύτου έχει αρχίσει να κάνει κινήσεις διαφοροποίησης από το Προεδρι­κό. Διοργάνωσε, μάλιστα, ημερίδα για τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία προφανώς για να στείλει μήνυμα ότι το κόμμα είναι αντίθετο στην αλλαγή του πλαισίου των δια­πραγματεύσεων. 

Του Σταύρου Λυγερού 

(ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ-18/11/2018)