«ΠΟΡΤΑ» από Ε.Ε στην Τουρκία

• Ο Ερντογάν όμως θέτει τελεσίγραφα στις Βρυξέλλες... 

Σε διπλό διπλωματικό ναυάγιο οδηγείται η απόπειρα του πρωθυπουργού της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, να αναθερμάνει το ενδιαφέρον της χώρας του και των Ευρωπαίων για την ενταξιακή προοπτική τόσο στο προσκήνιο, με την επίσκεψή του στο Βερολίνο, όσο και στο παρασκήνιο, καθώς αλλεπάλληλες κρούσεις για το άνοιγμα κάποιων κεφαλαίων δεν έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα... 

Ο κ. Ερντογάν, προφανώς από παρανόηση ή από αλαζονεία, έχει την αντίληψη ότι, επειδή έχει κυριαρχήσει στην εσωτερική πολιτική σκηνή της Τουρκίας είναι σε θέση να ρυθμίζει κατά το δοκούν και τη διεθνή πολιτική, πράγμα που οδηγεί σε αυταπάτες όπως έχουν καταδείξει τόσο η πολιτική στη Μέση Ανατολή όσο και οι σχέσεις με τις γειτονικές χώρες αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Η επίσκεψη του Τούρκου πρωθυπουργού την περασμένη εβδομάδα στη Γερμανία, ενώ ξεκίνησε με θετικούς οιωνούς και σε πανηγυρικούς τόνους καθώς εγκαινίασε το νέο κτίριο της τουρκικής πρεσβείας στο Βερολίνο, κατέληξε με χλευαστικά ή και επιθετικά σχόλια εκ μέρους του γερμανικού Τύπου. Ο κ. Ερντογάν θέλησε ουσιαστικά να εκβιάσει μια θετική θέση από το Βερολίνο και σε δήλωσή του ανέφερε ότι, αν η Τουρκία δεν ενταχθεί στην Ε.Ε μέχρι το 2023, οπότε θα γιορτάσει την εκατοστή επέτειο της Ίδρυσης του σύγχρονου κράτους της αυτός που θα χάσει θα είναι η Ευρώπη και όχι η χώρα του. 

Στο παρασκήνιο όμως η Τουρκία αποφεύγει τα φαραωνικά σχόλια του Ερντογάν και προσπαθεί να δημιουργήσει ένα πλαίσιο πιέσεων προς τις Βρυξέλλες ώστε να ανοίξουν ορισμένα κεφάλαια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, δεδομένου ότι εδώ και δύο χρόνια τουλάχιστον η ενταξιακή προοπτική είναι νεκρή. 

Πιέσεις και «συνέργειες» 

Σύμφωνα με κοινοτικές πηγές η Άγκυρα μέσω του επιτρόπου για τη Διεύρυνση, Στέφαν Φούλε, επιδιώκει να ανοίξουν τα «παγωμένα» κεφάλαια για τα «Θεμελιώδη Δικαιώματα»  και τη «Δικαιοσύνη», ενώ διαρκής είναι ο πόθος να ανοίξει το κεφάλαιο για την «Ενέργεια», κάτι που δεν πρόκειται να συμβεί όσο ισχύει το βέτο της Λευκωσίας και της Αθήνας. 

Η Τουρκία έχει βρει συμμάχους σε Λονδίνο,  Μαδρίτη, Στοκχόλμη και Ρώμη, ενώ ιδιαίτερα θετικές είναι οι πολιτικές ομάδες των Σοσιαλιστών, των Φιλελευθέρων και των Πρασίνων αλλά και αρκετοί άλλοι ευ­ρωβουλευτές από όλους τους πολιτικούς χώρους περιλαμβανομένης και της ομάδος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος. 

Ωστόσο, τα εμπόδια είναι περισσότερα από τους συμμάχους που έχει η Άγκυρα και είναι τόσο θεσμικά όσο και πολιτικά. Η Τουρκία -πεισματικά θα 'λεγε κανείς- πιστεύει εδώ και χρόνια ότι η ευρωπαϊκή της προοπτική είναι πολιτική και όχι θεσμική υπόθεση, δηλαδή ότι η εφαρμογή των κρι­τηρίων είναι δευτερεύον θέμα αν υπάρχει πολιτική βούληση να ενταχθεί στην Ε.Ε. Έτσι, η εφαρμογή των κριτηρίων έχει «πα­γώσει», φέρνοντας σε δύσκολη θέση ακόμη και τους υποστηρικτές της. Σύμφωνα με τις ίδιες κοινοτικές πηγές η τουρκική κυβέρ­νηση, αντί να επιδιώκει να «ξεπαγώσουν» ορισμένα δύσκολα κεφάλαια θα ήταν προτιμότερο να προωθήσει μεταρρυθμίσεις σε ενεργά κεφάλαια όπως αυτά για τον «Ανταγωνισμό» και την «Κοινωνική Πολιτική και Απασχόληση». 

Η δυσκολία να ανοίξουν ακόμη κι αυτά έγκειται στο γεγονός ότι η Άγκυρα προτάσ­σει την άποψη να ανοίξουν με πολιτικά κρι­τήρια και όχι με θεσμικά. Για παράδειγμα επισημαίνεται ότι η κυβέρνηση Ερντογάν συνεχίζει να χρηματοδοτεί με καταιγιστικό ρυθμό κρατικές επιχειρήσεις κάτι που η κοινοτική Επιτροπή Ανταγωνισμού απαγορεύει ρητά αλλά αυτό δεν πτοεί την Άγκυρα και κατά συνέπεια το κεφάλαιο για τον «Ανταγωνισμό» δεν πρόκειται να ανοίξει ποτέ, αν η τουρκική κυβέρνηση δεν αλλάζει τακτική. 

Η «θετική ατζέντα» 

Στις 18 Μαΐου στην Άγκυρα, εν μέσω πανηγυρικών λόγων και έπαρσης, ανακοινώθηκε από τον επίτροπο Στέφαν Φούλε και την τουρκική κυβέρνηση η λεγόμενη «θε­τική ατζέντα», μια συμφωνία Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας που αποσκοπούσε στο να συντηρηθεί το ενδιαφέρον για την ένταξη της γείτονος στην Ε.Ε. Η «θετική ατζέντα» ήταν επί της ουσίας ένας μηχανισμός που θα εργαζόταν για το άνοιγμα κάποιων κεφαλαίων. Έχουν περάσει εφτά μήνες από τότε και η πρώτη μεγάλη απόπειρα του Ερντογάν να ενεργοποιήσει τη «θετική ατζέντα» έπεσε στο κενό. 

Τότε, τον περασμένο Μάιο, ο αρμόδιος για θέματα Ε.Ε υπουργός της Τουρκίας, Εγκεμέν Μπαγίς, είπε ότι «η θετική ατζέντα είναι ένα σχέδιο που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτρο­πή εναντίον των χωρών που προσπαθούν να εμποδίσουν τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων και το άνοιγμα κεφαλαίων, με σκοπό τη συνέχιση της διαδικασίας». Όμως οι χώρες που συνεχίζουν να τη στηρίζουν, όπως οι σκανδιναβικές, η Αγγλία, η Ιταλία, έχουν περισσότερα προβλήματα από την Τουρκία και εκεί θα επικεντρωθούν, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχουν αλλάξει θέση και δεν στηρίζουν την Άγκυρα. 

Όπως σημείωσαν οι Financial Times στη γερμανική έκδοσή τους σχολιάζοντας την επίσκεψη Ερντογάν στο Βερολίνο, «οι σχέ­σεις μεταξύ Ευρώπης και Τουρκίας έχουν αλλάξει. Η Ευρώπη έχει σήμερα άλλες προτεραιότητες. Ο κ. Ερντογάν ζήτησε να αρχίσουν και πάλι οι συνομιλίες με την Ευ­ρώπη, αλλά δεν αποκάλυψε πώς μπορεί να γίνει αυτό». Και εκτιμά: «Οι συνομιλίες θα παραμείνουν "παγωμένες" όσο η Τουρ­κία δεν σημειώνει πρόοδο στο χωρισμό των εξουσιών, στην αναθεώρηση της Δικαιοσύνης και στην προστασία των Κούρδων». Η εφημερίδα υπενθυμίζει ότι «η απόπειρα (της Τουρκίας) να γίνει ανεξάρτητη δύναμη μέσα στην αραβική περιοχή απέτυχε. Οι αψιμαχίες με τη Συρία και η διπλωματική διένεξη με τη Ρωσία έφεραν τον Ερντογάν στα όρια του να θεωρείται καλός γείτονας». Μπορεί οι Financial Times να μην αναφέρονται στο Κυπριακό ή σε άλλα κεφάλαια που είναι «παγωμένα» για δικούς τους λόγους, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι η ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας είναι νεκρή. 

Κινητικότητα 

Επειδή το θέμα της διεύρυνσης της Ε.Ε με την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων επανέρχεται με ιδιαίτερη ένταση μετά τις εκθέσεις προόδου του Οκτωβρίου από τον επίτροπο Φούλε και την αιφνίδια εμπλοκή των ΗΠΑ με την περιοδεία της Χίλαρι Κλί­ντον, είναι φανερό ότι θα υπάρξει νέα κινητικότητα.  Δεν θα είναι αγωνιώδης για τους Ευρωπαίους, που εκ των πραγμάτων έχουν μια άνεση στη διαχείριση της ευρωπαϊκής προοπτικής της Άγκυρας, αλλά για την Ελ­λάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία. 

Η Λευκωσία που δέχεται αρνητικά σχόλια στο παρασκήνιο, ότι δεν έχει πολιτικό περιεχόμενο η κυπριακή προεδρία και ότι ουσιαστικά δεν έχει ανταποκριθεί στην κρισιμότητα των στιγμών, θα είναι πολύ δύσκολο να αντισταθεί σε πιέσεις και να μην φέρει και το θέμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας μαζί με αυτό των Δυτικών Βαλκανίων. Η Αθήνα παράλληλα έχει ενώπιον της μια εφιαλτική Σύνοδο Κορυφής το Δεκέμβριο, καθώς η οικονομική κρίση στο εσωτερικό της χώρας εξελίσσεται και σε πολιτική, ενώ στο τραπέζι της Συνόδου θα βρεθούν θέματα υψηλής πολιτικής, όπως η πολιτική ένωση, η υποψηφιότητα της Αλβανίας, που δεν έχει κυρώσει τη συμφωνία για τις θαλάσσιες ζώνες, και της ΠΓΔΜ, που ζητά μια ημερομηνία έναρξης της ενταξιακής διαδικασίας. 

Ο πολιτικός χρόνος που έχει στη διάθεση της η κυβέρνηση για να ετοιμαστεί ώστε να αναζητήσει συμμαχίες και να δράσει πολιτικά είναι ελάχιστος. Αλλά το χειρότερο πρόβλημα δεν είναι ο χρόνος. Είναι η πολιτική αδυναμία των τριών συγκυβερνώντων κομμάτων να στρέψουν το ενδια­φέρον τους στο μεγάλο και κρίσιμο τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Η Ελλάδα δεν βρέθηκε τυχαία στο περιθώριο κι αυτό δεν οφείλεται στην κρίση. Οφείλεται και στην αδυναμία της να διαχειριστεί και να δια­πραγματευτεί την κρίση. 

ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΗ ΣΙΔΕΡΗ

(π.ΕΠΙΚΑΙΡΑ-09/11/2012)