Μα, έχει γάλα ο γαλαξίας;

Γράφει ο Γιώργος Δαμιανός

Άστοχη ερώτηση. Αλλά η λέξη γαλαξίας παράγεται από τη λ. γάλα και αυτό γιατί στην αρχαιότητα θεωρούσαν ότι είναι από γάλα (η μοιάζει με γάλα) ο νεφελώδης λευκάζων κύκλος που περιβάλλει τον ορίζοντα (σήμερα, γνωρίζουμε ότι είναι μία φωτεινή γαλακτώδης ζώνη, που αποτελείται από δισεκατομμύρια αστέρες και νεφελώδη αστρική ύλη).

Ο ίδιος ο Πλούταρχος (περί των αρεσκ. τοις φιλοσόφ. 892e) δίνει... την ετυμολογική ερμηνεία του γαλαξία: «δια δε τη λευκόχροιαν γαλαξίας ονομαζόμενος». Στα μάτια των αρχαίων φάνταζε ένας δρόμος που οδηγεί στο μυστήριο.Οι μύθοι θέλουν τη «φωτεινή οδό» να είναι δημιούργημα του Ηλίου, λόγω της αρχικής καθημερινής πορείας του («ηλιακόν δρόμον»). Άλλοι μύθοι θέλουν την «αστερόσκονη» του γαλαξία («την οδόν του Φαέθοντος») ως αποτέλεσμα της καταστροφικής αρματηλασίας του Φαέθοντος (Διόδωρος, Ε, 23). Ο μύθος που εξηγεί και την ετυμολογία του γαλαξία είναι αυτός της Ήρας, η οποία θήλαζε τον Ηρακλή για να γίνει αθάνατος. Όταν, όμως, ανακάλυψε την απάτη του Δία διέκοψε απότομα το θηλασμό και το γάλα της χύθηκε στο σύμπαν.

Οι Λατίνοι επηρεασμένοι από τον ελληνικό όρο θα αποκαλέσουν τον «γαλαξία κύκλο» ως via lactea (: γαλακτική οδό, αγγλ.: milky way). Ο Οβίδιος, Metamorfosi Ι, 168 , πιστεύει ότι η οδός αυτή οδηγεί στο ανάκτορο του Διός. Η γαλακτική οδός είναι κάτι που ερεθίζει τη φαντασία των αρχαίων. Τους φαντάζομαι να αναρωτιούνται: «που οδηγεί αυτός ο δρόμος;», «τί υπάρχει πίσω απ΄εκεί;» Βλέπετε είναι αδύνατον να μην είχαν και τότε τους «ουφολόγους» τους.

Η χριστιανική φαντασία θα οικειοποιηθεί τον Γαλαξία και αποφασίζει ότι είναι ο δρόμος των Αγίων: «το ζωνάρι της Παναγιάς», «ο Ιορδάνης ποταμός» και για τους ρωμαικαθολικούς ο δρόμος που περπατά ο San Giacomo. Στη λαϊκή παράδοση περιγράφονται ως «του παπά ή του κουμπάρου τα άχυρα»

Ο Γαλιλαίος θα ανατρέψει την απλοϊκή εκδοχή για το «γαλακτώδες νέφος» και θα καθορίσει ότι πρόκειται για μία φωτεινή λευκάζουσα ζώνη, η οποία αποτελείται από δισεκατομμύρια αστέρες (ανάμεσα τους και ο ήλιος μας) και νέφη αστρικής ύλης. Ανάλογα με τη θέση του ήλιου διακρίνεται μία φωτεινή γαλακτώδης ταινία από άκρη σε άκρη του ορίζοντα. Στο νυκτερινό ουρανό το φως των αστέρων φαίνεται ως μία αστερόσκονη.

Ο όρος πέρασε αυτούσιος η μεταφρασμένος σε όλες τις γλώσσες της Εσπερίας:

Αγγλικά : galaxy ή Milky way
Ιταλικά : galassia ή via lacteal
Γαλλικά Galaxie ή voie lactee
Γερμανικά :Galaxie ή Milchstrasse

(ΠΗΓΗ)