Σε στραγγαλισμό οδηγεί το Κυπριακό η Άγκυρα

■O Ερντογάν «φλερτάρει» με τους Ευρωπαίους για να πετύχει ανταλλάγματα στο θέμα της Κύπρου. 

■Το δέλεαρ για την Ευρώπη είναι η συνεργασία και η πρόσβαση που μπορεί να προσφέρει η Τουρκία στο χώρο της Μέσης Ανατολής, της Κεντρικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής, κυρίως σε μουσουλμανικούς πληθυσμούς. 

Σε κλιμάκωση της αντιπα­ράθεσης με την Ε.Ε, με στόχο τουλάχιστον την απόσπαση ανταλλαγμάτων στο Κυπριακό αλλά και την κατοχύρωση «ειδικής σχέ­σης», όπως η ίδια την επιθυμεί, προχωρά η Τουρκία καθώς γίνεται όλο και πιο σοφές ότι ξεφτίζει η προοπτική μελλοντικής ένταξης της στην Ε.Ε. 

Έχοντος υποκύψει στον πειρασμό της αναζήτησης ρόλου περιφερεια­κής δύναμης και «ατμομηχανής» των...
χωρών που βιώνουν την αραβική -ή, ακριβέστερα, ισλαμική- «άνοιξη», η Τουρκία αισθάνεται ακόμη πιο δυνα­τή, ώστε να παίζει σκληρό πόκερ με τις Βρυξέλλες με αιχμή το Κυπριακό. Εξάλλου, η Άγκυρα όλο και περισ­σότερο συνειδητοποιεί ότι ακόμη κι αν εξαφανιζόταν ως διά μαγείας το Κυπριακό, μάλλον θα ήταν απίθα­νη η άρση των εμποδίων για πλήρη ένταξή της στην ΕΕ. 

Δεν πέρασε απαρατήρητο από την τουρκική πλευρά ότι, ενώ στα Συ­μπεράσματα της Συνόδου Κορυφής σε ότι αφορά στην Κροατία υπήρχαν έντεκα αναφορές στη λέξη «έντα­ξη», πέντε για την Ισλανδία και δυο για το Μαυροβούνιο -που ακόμη δεν έχουν ξεκινήσει καν ενταξιακές διαπραγματεύσεις , η λέξη «ένταξη» δεν αναφέρθηκε ούτε μια φορά για την Τουρκία, η οποία έχει ξεκινήσει από το 2005 ενταξιακές διαπραγματεύσεις αλλά εδώ και δεκαοχτώ μήνες δεν έχει ανοίξει κανένα νέο Κεφάλαιο λόγω του Κυπριακού. 

Ειδική σχέση Τουρκίας-Ευρώπης 

Το δέλεαρ για την Ευρώπη είναι η συνεργασία και η πρόσβαση που μπορεί να προσφέρει η Τουρκία στο χώρο της Μέσης Ανατολής της Κεντρικής Ασίας και της Βόρειας Αφρι­κής, κυρίως σε μουσουλμανικούς πληθυσμούς που βρίσκονται στην ευ­ρωπαϊκή γειτονιά οι οποίοι αφυπνί­ζονται και ριζοσπαστικοποιούνται. 

Εξάλλου, και τα Συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής που τόσο εκνεύρισαν την Άγκυρα περιείχαν ιδιαίτερη αναφορά σε αυτή ακριβώς τη συνεργασία, με τη δέσμευση για «περαιτέρω ενίσχυση του πολιτικού διάλογου με την Τουρκία σε θέματα εξωτερικής πολιτικής αμοιβαίου ενδιαφέροντος». 

Αυτή ακριβώς όμως είναι και η βάση της ειδικής σχέσης της Ε.Ε με την Τουρκία, την οποία ισχυρές χώ­ρες υποστηρίζουν και με την οποία όλο και περισσότερο «φλερτάρει» η τουρκική ηγεσία. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η Γαλλία του κ. Σαρκοζί, φανατικού πολέμιου της τουρκικής ένταξης στην Ε.Ε. ήταν αυτή που προ­σκάλεσε την Τουρκία να παραστεί στη συνάντηση των υπουργών Εξωτερι­κών της Ε.Ε με θέμα τη Συρία, επίσκε­ψη η οποία δεν πραγματοποιήθηκε τελικά λόγω ενστάσεων που υπήρξαν όχι μόνο από την Αθήνα και τη Λευκω­σία αλλά κι από άλλες χώρες.

Με ιδιαίτερα σκληρές σε τόνο και περιεχόμενο ανακοινώσεις και δη­λώσεις αντέδρασε η Άγκυρα στην αναμενόμενη αναφορά της Συνό­δου Κορυφής της ΕΕ σε δύο θέματα που η ίδια έχει θέσει στο τραπέζι: την κυπριακή προεδρία της Ε.Ε το β' εξά­μηνο του 2012 και τη συνέχιση των ερευνών για φυσικό αέριο στην κυπριακή ΑΟΖ.

Τα Συμπεράσματα της Συνόδου εκφράζουν «απογοήτευση» για τη στάση της Τουρκίας σχετικά με την κυπριακή προεδρία, η οποία επι­σημαίνεται ότι «είναι δικαίωμα που προβλέπεται από τις Συνθήκες», αλλά, συγχρόνως, καλεί την Τουρκία να τηρεί πολιτική σχέσεων καλής γειτονίας, να υποστηρίζει την ειρη­νική επίλυση των διαφορών και να αποφεύγει απειλές και κινήσεις που βλάπτουν τις σχέσεις καλής γειτο­νίας. Συγχρόνως, η Ε.Ε εκφράζει τη στήριξη της στο δικαίωμα των κρατών μελών να συνάπτουν διμερείς συμφωνίες στη βάση του κοινοτι­κού κεκτημένου και του διεθνούς δικαίου, περιλαμβανόμενης και της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασ­σας (Σ.Σ: στην οποία η Τουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέλος).

Παρά το γεγονός ότι η ΕΕ έμεινε μακριά από το να ικανοποιήσει το κυπρι­ακό αίτημα και να καταδικάσει ευθέως τις απειλές που εκτοξεύει η Άγκυρα για το θέμα του φυσικού αερίου, η τουρκική κυβέρνηση αντέδρασε οργισμένα, θέλοντας προφανώς όχι μόνο να καταγραφεί η διαφωνία, αλλά και να δημιουργήσει «κλίμα» ενόψει εξελίξεων στο Κυπριακό.

Στην ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ για τη Σύνοδο Κορυφής, αφού γίνεται αναφορά σε «πολιτικά λάθη και λανθασμένους υπολογισμούς, με τη διεύρυνση του 2004 -και τη μη άρση του «εμπάργκο» εις βάρος των Τουρκοκυπρίων-, η Τουρκία αιτιο­λογεί τη στάση της δηλώνοντας ότι δεν πρόκειται περί απειλής, αλλά για «μήνυμα ενθάρρυνσης για επίτευξη συνολικής λύσης στο Κυπριακό μέχρι την 30ή Ιουνίου 2012» και προσθέτει: «Η ερμηνεία αυτής της έκκλησης ως απειλής δεν δείχνει καλή θέληση. Εάν η Ε.Ε έχει τη βούληση και εύχεται μια διαρκή λύση, θα πρέπει να ασκήσει μεγαλύτερη πίεση προς τους Ελληνοκύπριους…». 

Πιέζει η Άγκυρα για το Κυπριακό 

Η Τουρκία, μη έχοντας πλέον να χάσει και πολλά από την πρόκληση μιας κρίσης στις σχέσεις της με την Ε.Ε και με δεδομένη τη στήριξη που της προσφέρουν χώρες όπως η Σουηδία και η Βρετανία -η οποία παίζει καθοριστικό ρόλο και στο χειρισμό του Κυπριακού από τον ΟΗΕ-, δείχνει αποφασισμένη να πιέσει ώστε να επαναληφθεί, έστω και σε κάποια παραλλαγή, το σενά­ριο του Ιανουαρίου - Φεβρουαρίου του 2004. Ήταν τότε που η κυπριακή πλευρά εγκλωβίστηκε στη συμφωνία της Νέας Υόρκης, που οδήγησε στο Μπούργκενστοκ και σε αποδοχή της επιδιαιτησίας, καταλήγοντας στη διεξαγωγή των δημοψηφισμάτων. 

Στο πλαίσιο αυτό. δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί και από κυπριακής πλευράς η επισήμανση που φέρεται να έγινε από το Ρώσο υπουργό Εξωτερι­κών, Σ. Λαβρόφ, στη συνάντηση που είχε με τον Στ. Δήμα στη Βίλνα πως η Ρωσία τόνιζε με κάθε τρόπο ότι η Κύπρος δεν πρέπει να δεχτεί την επι- διαιτησία, αλλά δεν εισακούστηκε τότε από τον πρόεδρο Παπαδόπου­λο, με αποτέλεσμα να υποχρεώνεται κατόπιν η Μόσχα να θέτει βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας. 

Η Τουρκία έτσι έχει θέσει ένα άτυπο χρονοδιάγραμμα για τη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού, το οποίο λήγει την 30ή Ιουνίου. 

Αυτό προϋποθέτει ότι στη νέα τριμερή συνάντηση που θα γίνει στο αγρόκτημα του ΟΗΕ Greentree έξω από τη Νέα Υόρκη, ο κ. Μπαν Κι Μουν θα περιμένει να δει πρόοδο και συ­γκλίσεις και πιθανότατα θα ορίσει μια ακόμη συνάντηση, ώστε είτε να δρομολογηθεί πολυμερής διάσκεψη -στο πρότυπο του Μπούργκενστοκ- είτε να στραφεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας, καταθέτοντας την εντο­λή και κηρύσσοντας την ολοκλήρω­ση της διαδικασίας. 

Με δεδομένο άτι η Τουρκία επιδιώ­κει είτε την επίλυση του Κυπριακού στη βάση ακόμη πιο διχοτομικών μο­ντέλων από αυτό του Σχεδίου Ανάν είτε τη διατήρηση του σημερινού status με αναβάθμιση του ψευδόκράτους δεν έχει κανένα λόγο να δώ­σει εντολή στον κ. Έρογλου να φάνει πιο διαλλακτικός στις συνομιλίες. 

Είναι ενδεικτικό ότι ακόμη και ο πρόεδρος Χριστόφιας, ο οποίος αντιμετωπίζει τη διαδικασία περισσότε­ρο ιδεολογικά παρά ρεαλιστικά, υποχρεώθηκε την Κυριακή να δηλώσει ότι όχι μόνο ορισμένες προτάσεις του κ. Έρογλου συνιστούν υπαναχώρηση από τα ήδη συμφωνηθέντα αλλά, υπάρχουν και  «προτάσεις που πλέον εκφεύγουν και αυτής της συμφωνη­μένης βάσης των συνομιλιών».

Η δήλωση του κ Χριστόφια για «αποτυχία» μετά τη συνάντηση του με τον κ. Έρογλου την Τρίτη αναφορικά με το κρίσιμο θέμα των περιουσιών και του εδαφικού αποτυπώνει το απόλυτα αρνητικό περιβάλλον που διαμορφώνεται. 

Η κυπριακή πλευρά διαισθάνεται πλέον ότι η «θηλιά» σφίγγει όλο και περισσότερο και μια σοφής ένδειξη είναι η στάση των Βρετανών στον ΟΗΕ - παραδοσιακά οι Βρετανοί δι­πλωμάτες συντάσσουν το ψήφισμα για την ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στο νησί. Μέχρι και την Τρίτη δεν είχε υπάρξει συμφωνία καθώς το Λονδίνο επέμενε να υπάρχει σαφής αναφορά στην προοπτική σύγκλησης πολυμερούς διάσκεψης, μετά την Τριμερή, ανεξάρτητα της προόδου που θα έχει επιτευχθεί. Κάτι που επιζητεί και η Τουρκία.  

ΝΙΚΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 

(Π.ΕΠΙΚΑΙΡΑ-15/12/2011)