Το νέο δόγμα Εθνικής Άμυνας

■ «Η πορεία των Ενόπλων Δυνάμεων σε μια εποχή προκλήσεων» κι άλλες όχι και τόσο... στρατιωτικές ιστορίες 

■ «Οι Κατευθυντήριες Οδηγίες Α/ΓΕΕΘΑ» κατά βάση αποτελούν καταγραφή της γενικής φιλοσοφίας του αρχηγού ΓΈΕΘΑ, και όχι κείμενο αρχών και συγκεκριμένων κατευθύνσεων...

■ Ο «στόχος» του Α/ΓΕΕΘΑ για στρατιωτική θητεία δώδεκα μηνών είναι μια πρόταση θετική, ωστόσο η υλοποίηση της δεν εξαρτάται από τη στρατιωτική ηγεσία. 

Το εντός εισαγωγικών τμήμα του τίτ­λου του θέματος αποτελεί τον υπότιτλο του θεσμικού κειμένου «Κατευθυντήριες Οδηγίες Α/ΓΈΕΘΑ», το οποίο εξεδόθη στις 29 Φεβρουαρίου από τον αρχηγό ΓΕΕθΑ, στρατηγό Μιχάλη Κωσταράκο. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα σημαντικό κείμενο, καθώς, όπως τονίζεται από τον ίδιο τον Α/ΓΕΕΘΑ, οι οδηγίες αυτές...«προσδιορίζουν το κατευθυντήριο πλαίσιο των ενεργειών των Ενόπλων Δυνάμεων, με απώτερο στρατηγικό στόχο τη διατήρηση της μαχητικής ισχύος μας μέσα από τη βελτίωση, κατά βάση ποιοτική, των συντε­λεστών που τη συνθέτουν, ώστε να αποτραπεί ή να αντιμετωπισθεί εάν απαιτηθεί κάθε προσπάθεια αμφισβήτησης της εδαφικής ακεραιότητας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας». 

Η δημοσιοποίηση του κειμένου αυτού στους στρατιωτικούς συντάκτες και η ανάρτησή του στη σχετική ιστοσελίδα του ΓΕΕΘΑ προκάλεσε εντύπωση τόσο γιο το περιεχόμενό του όσο και -κυρίως- για το γεγονός ότι οι κατευθυντήριες οδηγίες κάθε αρχηγού αποτελούσαν ανέκαθεν –και, προφανώς πρέπει να αποτελούν ακόμη κείμενο υψηλής διαβαθμίσεως ασφαλείας («Άκρως Απόρρητο»). Τον άκρως απόρρητο χαρακτήρα του εν λόγω κειμένου είχαν τηρήσει όλοι οι προηγούμε­νοι αρχηγοί με τελευταίους -αν θυμάστε καλά - το στρατηγό Γ. Αντωνακόπουλο, ο οποίος με τη βοήθεια λαμπρών επιτελών, όπως οι αντιστράτηγοι ε.α. σήμερα Π. Καράμπελας και Στ. Παναγόπουλος, συνέταξε τις πλέον πλήρεις κατευθυντήριες οδηγίες των τελευταίων ετών, και το ναύαρχο Π. Χηνοφώτη, ο οποίος είχε συντάξει αντίστοιχες οδηγίες για το νεοεισαχθέν τότε δόγμα της διακλαδικότητας. Οι δύο επόμενοι Α/ΓΕΕΘΑ, αν δεν μας απατά η μνήμη μας δεν εξέδωσαν κατευθυντήριες οδηγίες. 

Ενόψει των ανωτέρω, αυτό που θα μπορούσε να υποθέσει κανείς είναι ότι το εν λόγω κείμενο εδόθη στη δημοσιότητα γιο λόγους επικοινωνιακής υποστηρίξεως του όλου εγχειρήματος και πως υπάρχει μια απόρρητη εκδοχή, με λεπτομερειακή αναφορά στους στόχους και στις επιδιώξεις σε στρατηγικό επίπεδο, οδηγίες προς τους Κλάδους σε σχέση με τη συγκρότηση των δυνάμεων κλπ. με βάση τη θεσμοθετημέ­νη από το κείμενο της Πολιτικής Εθνικής Άμυνας (ΠΕΑ) αποστολή των Ενόπλων Δυ­νάμεων και την Εθνική Στρατιωτική Στρα­τηγική. 

Επικοινωνιακή διαχείριση 

Την άποψη αυτή, ότι πρόκειται περί κειμέ­νου επικοινωνιακής διαχειρίσεως, το οποίο κατά βάση περιγράφει τη γενική φιλοσοφία του Α/ΓΕΕΘΑ, ενισχύει και το ίδιο το περιε­χόμενο του δημοσιοποιηθέντος κειμένου, το οποίο θυμίζει μάλλον «paper» μαθητού στρατιωτικών σχολών επιμορφώσεως παρά κείμενο αρχών και συγκεκριμένων κατευθύνσεων, το οποίο θα είναι απόρ­ροια των προαναφερθέντων θεσμικών κειμένων. Εάν τούτο δεν συμβαίνει, τότε το δημοσιοποιηθέν κείμενο σίγουρα δεν είναι κατευθυντήριες οδηγίες των Α/ΓΕΕΘΑ, αλλά ένα απλό κείμενο, το οποίο κάλλιστα θα μπορούσε να αναγνωσθεί ως ημερησία διαταγή του επικεφαλής των Ενόπλων Δυ­νάμεων επί τη αναλήψει των καθηκόντων του ή σε παρόμοια εκδήλωση. 

Σε σχέση με τα προαναφερθέντα κείμενα, 0α πρέπει να σημειωθούν ιδώ δύο ουσιώδεις παρεκκλίσεις από τις καθιερωμένες θεσμικές διαδικασίες, οι οποίες προκαλούν εντύπωση, πέρασαν, εντούτοις απαρατή­ρητες. Η πρώτη είναι ότι η ΠΕΑ του 2005, την οποία αναθεώρησε με δικές του «και­νοτόμες» κατευθύνσεις ο Ευάγγελος Βενιζέλος το Μάιο του 2011, δεν έχει ακόμη εγκριθεί από το ΚΥΣΕΑ και, κατά συνεπεία, δεν ισχύει. Η δεύτερη είναι ότι μετά την ΠΕΑ έπεται η σύνταξη του κειμένου της Εθνικής Στρατιωτικής Στρατηγικής, η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει την περιγραφή των αποστολών των Ενόπλων Δυνάμεων και, εξ όσων γνωρίζουμε, ούτε κάτι τέτοιο έγινε. 

Υπό το πνεύμα των παραπάνω, ο συντά­κτης του παρόντος δεν θα αναφερθεί λε­πτομερώς στο εν λόγω κείμενο, παρά μόνο σε ελάχιστα στοιχεία ως προς τη δομή του και σε ορισμένες βασικές έννοιες που παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Ως προς τη δομή του κειμένου, αυτό χωρίζεται στα εξής μέρη: 

α) Περιβάλλον Πλαίσιο, 

β) Όραμα, 

γ) Στόχοι και 

δ) Πρόκληση, με το ενδιαφέ­ρον να εντοπίζεται, από πλευράς ουσίας στο Όραμα και στους Στόχους 

Το Όραμα περιγράφεται όπως διδάσκεται στους φοιτητές των σχολών που χορηγούν πτυχία ΜΒΑ: «-Είναι θεμελιώδες στοιχείο κάθε σοβαρού οργανισμού, καθόσον αποτελεί την προβολή στο μέλλον του κοινού σημείου σύγκλισης αλλά και τον απώτερο στόχο όλων των ενεργειών του. Απαιτεί κατανόηση, αποδοχή και συμμέτοχη από το προσωπικό που θα κληθεί να το υλοποιήσει» 

Αμέσως μετά έπεται το «προσωπικό όραμα» του Α/ΓΕΕΘΑ, το οποίο, όπως ο ίδιος αναφέρει, συνοψίζεται σε μία φράση «Κυ­ριαρχία της διακλαδικής δύναμης στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον, μέσω της αποφασιστικής υπεροχής έναντι κάθε ενδεχόμενης απειλής». [ΣΧ: Το πόσο χρήσιμο είναι τούτο για τους αποδέκτες των οδηγιών είναι άλλο θέμα) 

Ακολούθως, αναφέρεται ότι η υλοποίη­ση του Οράματος θα επιτευχθεί μέσο από την ανάπτυξη θεμελιωδών επιχειρησιακών ιδεών, τη μετατροπή αυτών σε διακλαδικές επιχειρησιακές δυνατότητες και τη μετα­τροπή των διακλαδικών επιχειρησιακών δυνατοτήτων σε επιλογές στρατιωτική δράσης, οι οποίες θα τίθενται στη διάθεση της πολιτικής ηγεσίας για αντιμετώπι­ση κινδύνων ή απειλών κατά της εθνικής ασφάλειας. Στη συνέχεια αναφέρει ότι οι θεμελιώδεις επιχειρησιακές ιδέες οι οποίες αποτελούν συνιστώσες της αποφασιστικής υπεροχής είναι το πλεονέκτημα ελιγμού, η αποτελεσματική εμπλοκή, η εστιασμένη διοικητική μέριμνα και η ολοκληρωμένη προστασία δύναμης. 

Στο κείμενο δεν παραλείπεται και η απαραίτητη αναφορά στη διακλαδικότητα καθώς τονίζεται ότι η ανάπτυξη των επιχειρησιακών δυνατοτήτων πρέπει να ικανοποιεί τα κριτήρια της διακλαδικότητας και διαλειτουργικότητας ενώ παρακάτω τονίζεται ότι «μετά την τροποποίηση του σχετικού νόμου, ο Α/ΓΕΕΘΑ ασκεί την πλήρη διοί­κηση των Ενόπλων Δυνάμεων και είναι ο κύριος σύμβουλος του υπουργού Εθνικής Άμυνας για στρατιωτικά θέματα, καθώς και ο στρατιωτικός σύμβουλος του ΚΥΣΕΑ. Η επιτυχής εφαρμογή της πλήρους διοίκησης αποτελεί αδιαπραγμάτευτο στόχο και όλοι πρέπει να συμβάλουν στην υλοποίησή του. Παρεκκλίσεις από τις επιταγές του νόμου και αμφισβητήσεις των θεσμικών ρόλων δεν θα γίνουν ανεκτές». 

Επιχειρησιακές δυνατότητες 

Παρακάτω αναφέρεται η διαδικασία ανα­πτύξεως των επιχειρησιακών δυνατοτήτων, η οποία προϋποθέτει ορισμένα στοιχεία, μεταξύ των οποίων και η απαίτηση για «σύγχρονο στρατιωτικό υλικό» [Σ.Σ: Πού θα βρεθεί αυτό, όταν δεν υπάρχουν χρή­ματα για καύσιμα και λιπαντικά;] και η εν συνεχεία μετάβαση στην απόκτηση συγκε­κριμένων επιχειρησιακών δυνατοτήτων, όπως: προβολή ισχύος στο γεωπολιτικό περιβάλλον ενδιαφέροντός μας, αξιόπιστο σύστημα διοίκησης και ελέγχου των επιχειρήσεων, ενημερωμένη και αξιόπιστη επιχειρησιακή εικόνα, υψηλή διαθεσιμότητα·επιχειρησιακή ετοιμότητα, επιβιωσιμότητα κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες άμεση και αποφασιστική αντίδραση, προσανατολισμένη στην επίλυση και όχι στην κλιμάκωση μιας ενδεχόμενης κρίσεως και ισχυρή δυνατότητα απόκρουσης με συνδυασμό αμυντικών και επιθετικών επι­χειρήσεων. 

Αν αφήσουμε κατά μέρος το πόσα από το παραπάνω είναι εφικτά με τον υπάρχοντα προϋπολογισμό του ΥΠΕΘΑ και τις προβλεπόμενες και για τα επόμενα δύο έτη πε­ρικοπές του, αυτό που προξενεί εντύπωση είναι η αναφορά στην άμεση αντίδραση των Ενόπλων Δυνάμεων, η οποία θα είναι προσανατολισμένη στην επίλυση και όχι στην κλιμάκωση μιας κρίσεως. 

Η αντίρρηση εν προκειμένω είναι ότι η δια­τύπωση αυτή μπορεί κάλλιστα να παρερμη­νευθεί, διότι οι Ένοπλες Δυνάμεις έχουν μεν την ευθύνη χειρισμού των κρίσεων, αλλά τούτο σήμαινει ότι με το ρητό προσανα­τολισμό στην επίλυση της κρίσεως και όχι στη λήψη των κατάλληλων μέτρων για την αντιμετώπιση κάθε πιθανού ενδεχομένου καταργείται επί της ουσίας η έννοια της αποτροπής. Στη διατύπωση αυτή, η οποία για πρώτη φορά εμφανίζεται σε θεσμικό κείμενο των Ενόπλων Δυνάμεων, βλέπει κανείς την αντανάκλαση των απόψεων περί στρατηγικής του σύγχρονου Έλληνα «ειδικού» στο συγκεκριμένο αντικείμενο Ευάγγελου Βενιζέλου, ο οποίος μετά την οικτρή κατάσταση στην οποία οδήγησε τις Ένοπλες Δυ­νάμεις της χώρας κατάφερε να βάλει χέρι και σε αντικείμενα που μάλλον δεν άπτονται του Συνταγματικού Δικαίου και για τα οποία δεν έχει την παραμικρή ιδέα. 

Για να γίνει αντιληπτή η παραμόρφωση βασικών εννοιών της στρατηγικής αρκεί να δοθεί ένα υποθετικό παράδειγμα. Ας υπο­θέσουμε ότι οι Τούρκοι αποκλείουν κάποιο ελληνικό νησί, με πρόσχημα μια άσκηση και απαγορεύουν, και δη επί μακρόν, την προσέγγιση σε αυτό κάθε ελληνικού πλοίου πολεμικού ή και εμπορικού. Και ας υπο­θέσουμε ακόμη ότι οι Τούρκοι, βέβαιοι ότι εμείς φροντίζουμε να αποφύγουμε την κλι­μάκωση της κρίσεως κλιμακώνουν εκ του ασφαλούς την κρίση έτι περαιτέρω, κάνοντας νηοψίες σε κάθε ελληνικό πλοίο στην περιοχή ή ρίχνοντας και μερικές βαλές σε κάποιο έρημο σημείο ενός κατοικημένου νησιού. Εμείς τι κάνουμε; Στέλνουμε στην περιοχή κάποιο φουσκωτό του Λιμενικού; Διαμαρτυρόμεθα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στον ΟΗΕ; Τους επιδίδουμε κάποια έντονη διαμαρτυρία ή κανένα... εξώδικο; Ή έχουμε φροντίσει εξαρχής να λάβουμε όλα τα ευνόητα στρατιωτικά μέτρα, στο πλαίσιο της διεθνώς παγιωμένης αντιλήψεως περί αντιμετωπίσεως μιας απειλής πραγματικής ή δυνητικής στο χαμηλότερο σημείο από της εκδηλώσεως της. 

Οι στόχοι του Α/ΓΕΕΘΑ 

Στο τελευταίο μέρος των «κατευθυντήριων οδηγιών» του Α/ΓΕΕΘΑ περιλαμβά­νονται ορισμένοι στόχοι, «διαρκείς και μό­νιμοι», καθώς και «τρέχοντες». Μεταξύ αυ­τών περιλαμβάνονται ορισμένοι που προκαλούν εντύπωση. Για παράδειγμα, στους πρώτους περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων, και η «βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και της ποιότητας ζωής των εν ενεργεία και αποστράτων στελεχών» Ερώτηση: Αυτό το τελευταίο, για τους απόστρατους πώς θα το κάνει; Και είναι κάτι τέτοιο ευθύνη ή αρμοδιότητα του Α/ΓΕΕΘΑ; 

Στους «τρέχοντες» στόχους αναφέρονται και ορισμένοι που επίσης προκαλούν εντύ­πωση. Ο πρώτοι από αυτούς είναι η από­κτηση πυρομαχικών των 120 χιλιοστών των αρμάτων μάχης και η συντήρηση των μέσων της Πολεμικής Αεροπορίας και του Πολεμικού Ναυτικού. Είναι, δηλαδή, δυνατόν τα αυτονόητα να καταστούν «στόχοι» και «αντικείμενο ενδιαφέροντος και αναφοράς» στις οδηγίες του Α/ΓΕΕΘΑ; 

Πιο κάτω αναφέρεται ως στόχος η στρατιωτική θητεία δώδεκα μηνών, μια πρόταση οπωσδήποτε θετική, η υλοποίηση της οποίας δεν εξαρτάται, όμως από τη στρατιωτική ηγεσία ούτε και μπορεί να περιληφθεί σε ένα κείμενο όπως αυτό που υποδηλοί ο τίτλος του. Εξίσου αξιοσημείωτη είναι η περίληψη στους ίδιους στόχους της ρυθμίσεως των χρεών του Μετοχικού Ταμείου Στρατού (!), η οποία είναι παντελώς άσχετη με το αντικείμενο ενός κειμένου με τίτλο «Κατευθυντήριες Οδηγίες Α/ΓΕΕΘΑ». 

Για να μην στενοχωρήσουμε ορισμένους περισσότερο, θα κλείσουμε με μια πολύ γενική παρατήρηση: Επειδή τα πράγματα τείνουν να απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο από την και μέχρι προ ολίγων ετών πραγματικότητα μήπως ήλθε η ώρα για επαναφορά σε αυτή με βάση τα όσα διδάχθηκαν οι στρατιωτικοί στις σχολές από τις οποίες προέρχονται; ■ 

ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΗΛΙΑΔΗ

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ, 08-15/3/2012)