Το κλειδί για λύση στη Θράκη

✓ Γυναίκες στο χωριό Φιλύρα της Κομοτηνής.

✓ Η Ελλάδα δεν χρειάζεται να αναγνωρίσει νομικά καμία εθνική ή τουρκική μειονότητα, και για τον λόγο αυτόν δεν τίθεται κανένα ζήτημα αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάννης. 

Του Δημήτρη Χριστόπουλου 

Τις τελευταίες μέρες, με αφορμή το ευρωψηφοδέλτιο του ΣΥΡΙΖΑ, εκτυλίσσεται (ή, ορθότερα, μαίνεται) στα media μια συζήτηση για τη μειο­νότητα της Θράκης. Δυστυχώς η συζήτηση αυτή, από πλευράς όσων την υποκινούν, πρωτοστατούσης της ΝΔ, διεξάγεται με όρους επικίνδυνους και βλάπτει όλους: τη μειονότητα, τα δι­καιώματα, τον δημόσιο διάλογο, τη δημοκρατία. 

Η άποψή μου, την οποία έχω δια­μορφώσει και εκφράσει εδώ και χρό­νια, μπορεί να συνοψιστεί, επί του... πρακτέου, στο εξής: Αν γίνουν μερικές διορθωτικές κινήσεις σχετικά με τα μειονοτικά στη Θράκη, η Ελλάδα θα μπορέσει να αφήσει πίσω της πολλά από τα προβλήματα για τα οποία είναι συνυπεύθυνη μαζί με την Τουρκία και το μέλλον να είναι καλύτερο, σε καιρούς χαλεπούς για όλους τους πολίτες της, μειονοτικούς και μη. 

Για να συμβεί όμως αυτό, πρέπει το ελληνικό κράτος να πάψει να αντιλαμ­βάνεται τη μειονότητα ως πεδίο άσκη­σης πολιτικών «εκτάκτου ανάγκης» ή ειδικού χειρισμού και να την εντάξει σταδιακά στις κανονικές δημόσιες πολιτικές ενός ευνομούμενου κράτους. 

Τα βασικά πεδία στα οποία χρειάζο­νται επιτακτικά αλλαγές είναι τα εξής: 

1. Η μειονοτική εκπαίδευση, η οποία, παρά τα κεκτημένα του Προγράμματος Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων, συνεχίζει να βρίθει αναχρονισμών. Ουσιαστικά πρέπει να την ξαναστήσουμε σχεδόν από την αρχή με ένα νέο, σύγχρονο νομικό πλαίσιο* η κε­κτημένη εμπειρία, μέχρι σήμερα, δίνει αυτή τη δυνατότητα. 

2. 0 θρησκευτικός αρχηγός της μειο­νότητας, ο μουφτής, ο οποίος διορί­ζεται με δεκαετή θητεία από την κυ­βέρνηση. Την ίδια στιγμή, λειτουργούν οι δύο εκλεγμένοι από τη μειονότητα μουφτήδες, φορείς ακραίων τουρκι­κών εθνικιστικών και συντηρητικών θέσεων. Μοναδική διέξοδος, εδώ, είναι η διάκριση των λειτουργιών με­ταξύ ιερωμένου και δικαστή με νόμο του κράτους. Δεν γίνεται και τα δύο σε ένα πρόσωπο, για ένα σύγχρονο κρά­τος. Καθαρές κουβέντες... Η διάκριση αυτή θα δώσει τη δυνατότητα στην κοινότητα να εκλέγει τον θρησκευτικό της αρχηγό, ο οποίος δεν θα μπορεί να είναι δικαστής. Οι δικαστές δεν εκλέγονται στα σύγχρονα πολιτεύματα. 

3. Τρίτο ζήτημα, παρεπόμενο του προη­γουμένου. Στη Θράκη πρέπει να βρούμε τον πιο πρόσφορο τρόπο να καταργηθεί ο ισλαμικός νόμος, η Σαρία. Σήμερα, ο (διορισμένος) μουφτής -ως ιεροδίκης - δικάζει υποθέσεις οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου, σύμφωνα με διατάξεις του ισλαμικού δικαίου, με αποκρουστικά αποτελέσματα σε βάρος της αρχής της ισότητας των φύλων και των δικαιωμάτων του παιδιού. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί. 

4. Τα μειονοτικά βακούφια. Τα κοι­νοτικά ιδρύματα -η περιουσία της μουσουλμανικής κοινότητας- διέπο­νται από το απόλυτο θεσμικό χάος με μόνο στόχο να μην ελέγχονται από τη μειονότητα. Το αποτέλεσμα είναι απο­λύτως αδιαφανείς διαδικασίες και ακροβασίες σε ό,τι αφορά τη διαχεί­ριση τους. Το καθεστώς αυτό πρέπει να αλλάξει άμεσα. 

5. Τέλος, υπάρχει το ζήτημα των μει­ονοτικών σωματείων: την ίδια στιγμή που τα ελληνικά δικαστήρια απαγορεύουν την εγγραφή του καταστατικού τους εξαιτίας του επιθέτου «τουρκικός-ή» στον τίτλο τους, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώ­που έχει αποφανθεί ότι τα σωματεία πρέπει να εγγραφούν ως έχουν. Η κα­τάσταση αυτή οξύνει τα πνεύματα στη Θράκη. 

Ας εφαρμοστούν επιτέλους οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστη­ρίου. Έτσι δεν μπορεί να συνεχίζουμε. 

Το βασικό συνολικό πρόβλημα στη Θράκη, η επίλυση του οποίου θα απελευθερώσει δυναμικές χειραφέτησης στα παραπάνω επιμέρους, είναι η αλ­λεργία που προκαλεί στο ελληνικό κράτος η χρήση του όρου «τουρκι­κός» από τους μειονοτικούς που το επιθυμούν και είναι η πολύ μεγάλη πλειοψηφία της μειονότητας. Αυτή αποδίδεται στο ότι η Ελλάδα νιώθει την απειλή πως τυχόν αναγνώριση της δυνατότητας των ανθρώπων να αυτό-προσδιορίζονται όπως θέλουν ανοίγει τον ασκό του Αιόλου για την αναγνώρι­ση «εθνικής μειονότητας». Για τον λόγο αυτόν υπάρχει χαρά όταν κάποιος αυτο-αναγνωρίζεται ως «Πομάκος» ή «Τσιγγάνος» και κατήφεια όταν αυτο­-αναγνωρίζεται ως «Τούρκος». 

Ο φόβος αυτός, όταν έχεις απέναντί σου την Τουρκία, είναι σε έναν βαθμό κατανοητός. Όμως αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι η Ελλάδα δεν χρειάζεται να αναγνωρί­σει νομικά καμία εθνική ή τουρκική μειονότητα, και για τον λόγο αυτόν δεν τίθεται κανένα ζήτημα αναθεώ­ρησης της Συνθήκης της Λοζάννης. Άλλο είναι το κρίσιμο, το οποίο κα­μία Λωζάννη δεν απαγορεύει: κάθε άνθρωπος να προσδιορίζεται όπως θέλει, χωρίς φραγμούς, και να ονο­μάζει όπως θέλει τα σωματεία του, αρκεί φυσικά αυτά να σέβονται τους νόμους και το Σύνταγμα. 

Αυτό είναι και το κλειδί για τη λύ­ση του μειονοτικού στη Θράκη. Οι άνθρωποι να αυτό-προσδιορίζονται όπως νομίζουν -Τούρκοι, Τσιγγάνοι, Πομάκοι- και θα είναι ικανοποιημένοι για (το γεγονός ότι δεν στριμώχνονται για) αυτό. Να αυτό-προσδιορίζονται όμως, όχι επειδή έτσι χρηματοδοτεί το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής, το τοπικό γραφείο Πολιτικών Υποθέσε­ων του Υπ.Εξ ή διάφοροι μανδαρίνοι και τα δημιουργήματά τους ένθεν και ένθεν, αλλά επειδή έτσι το ζητάει η ψυχή τους. 

Έτερον εκάτερον… 

* Ο κ. Δημήτρης Χριστόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. 

(ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ-27/04/2014)