Η ΡΩΣΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΕΜΠΟΔΙΟ ΣΤΟΥΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥΣ ΤΩΝ ΗΠΑ

■ Ο πόλεμος αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου μετώπου γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ Αμερικανών και Ρώσων, που εκτείνεται προς τα βόρεια μέχρι τη Βαλτική, με επίκεντρο την Ουκρανία. 

του ΠΕΡΙΚΛΗ ΝΕΑΡΧΟΥ* 

Ο πόλεμος έχει φτάσει σε δύσκολη καμπή για το καθεστώς Άσαντ στη Συρία. Ο συνασπισμός των δυνάμε­ων που τον μάχεται διαθέτει ανεξάντλητους πόρους και μπορεί να ανανεώνει συνεχώς το πολύμορφο δυναμικό των ανταρτών, στο οποίο κυριαρχούν οι ακραίοι ισλαμιστές με κύριους εκπροσώπους το Ισλαμικό Κράτος στα ανατολικά και την Αλ Νούσρα στη Βο­ρειοδυτική Συρία. 

Υπήρχε η ελπίδα ότι η ανάδειξη του τερα­τώδους προσώπου του ισλαμικού Κράτους, με τα... πρωτοφανή μεσαιωνικά εγκλήματα θα ωθούσε και τις δυνάμεις που υπεκίνησαν τη σύγκρουση στη Συρία να αναθεωρήσουν την πολιτική τους και να παραδεχθούν ότι η διατήρηση του καθεστώτος Άσαντ είναι πολύ μικρότερο κακό από τον θρίαμβο και την επιβολή στη Συρία ενός ακραίου ισλαμικού καθεστώτος. Πόσω μάλλον όταν το τελευταίο παρουσιάζεται ως το κέντρο, η αφετηρία και η κινητήρια δύναμη ενός νέου ισλαμικού χαλιφάτου. 

Οι ελπίδες όμως αυτές διαψεύσθηκαν. Η Τουρκία το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία οι τρεις χώρες δηλαδή, που ενεπλάκησαν από την αρχή στη σύγκρουση της Συρίας με κοινές αλλά και με επιμέρους επιδιώξεις η καθεμία, άσκησαν ισχυρές πιέσεις στις ΗΠΑ να μην αποπροσανατολισθεί ο αγώνας κατά του καθεστώτος Άσαντ, με επικέντρωση του μόνο στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους. Θα έπρεπε, κατ’ αυτούς παραλλήλως προς τον πόλεμο κατά των ισλαμιστών να παραμείνει αμετάβλητος και ο στόχος της ανατροπής Άσαντ. 

0 καθένας αντιλαμβάνεται ότι οι δυο αυτοί στόχοι είναι αντιφατικοί και ανταγωνιστικοί μεταξύ τους. Η αναδοχή τους ως ενιαίας πολιτικής υποκρύπτει τις ανομολόγητες πλευρές της πολιτικής που ακολουθούν οι τρεις χώρες που αναφέρθηκαν αλλά και της πολιτικής των ΗΠΑ. Από τις πρώτες είναι γνωστές οι επιδιώξεις της Άγκυρας στη Συρία και η ισλαμική πολιτική Ερντογάν. Η ανατροπή Άσαντ θα σήμαινε για την Τουρκία τη δημιουργία ενός «αυτόνομου» κρατιδίου Τουρκομάνων στη γεωπολιτικά κρίσιμη περιοχή της Λαττάκειας. Υπενθυμίζεται ότι η περιοχή αυτή είναι ακρι­βώς απέναντι από την κατεχόμενη Βόρεια Κύπρο και ο έλεγχός της θα είχε πολύ μεγάλη στρατηγική σημασία για την Άγκυρα σχετικά με την παρουσία της στην Ανατολική Μεσό­γειο και τον Έλεγχο της ΑΟΖ της Βόρειας Συ­ρίας. Θα σήμαινε επίσης τη ματαίωση οποιοσ­δήποτε σχεδίου για τη δημιουργία ενιαίου ανεξάρτητου Κουρδιστάν, που θα προεκτεινόταν, μέσω της Αυτόνομης Κουρδικής Πε­ριοχής της Συρίας μέχρι σχεδόν τον Κόλπο της Αλεξανδρέττας. Θα σήμαινε, τέλος την αντικατάσταση του καθεστώτος Άσαντ μ' ένα φιλικό ισλαμικό καθεστώς το οποίο θα προήγε την τουρκική επιρροή και συμφέροντα στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο. 

Οι φιλοδοξίες του Κατάρ 

Το Κατάρ, στενός σύμμαχος των ΗΠΑ, έχει ως επίσημη κρατική ιδεολογία τον ισλαμικό ζηλωτισμό και αναμειγνύεται ενεργό σ' όλα τα μέτωπα ισλαμικού αγώνα, από τη Λιβύη μέχρι τη Συρία και το Ιράκ. Στην περίπτωση της Συρίας επιδιώκει μέσα από την αλλαγή καθεστώτος την ανατροπή ενός ψιλοσιιτικού και φιλοιρανικού καθεστώτος και την πραγμάτωση ενός φιλόδοξου σχεδίου με μεγάλες γεωπολιτικές συνέπειες την κατασκευή ενός αγωγού φυσικού αέριου, ο οποίος θα φέρνει το φυσικό αέριο του Κατάρ μέχρι τις ακτές της Συρίας και από εκεί στις ευρωπαϊκές αγο­ρές. Το έργο αυτό εντάσσεται στο μεγάλο παιχνίδι των ΗΠΑ για τη μεγαλύτερη δυνατή υποκατάσταση των ρωσικών εξαγωγών φυσικού αερίου στην Ευρώπη από άλλες εναλλακτικές πηγές. Το Κατάρ μαζί με το γειτονικό Ιράν είναι από τις χώρες που διαθέτουν τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου. 

0 ρόλος της Σαουδικής Αραβίας 

Η Σαουδική Αραβία είναι χώρα που έχει επισήμως ως καθεστώς τη Σαρία, το καθε­στώς δηλαδή, που υπαγορεύουν το Κοράνι και η ισλαμική προφορική παράδοση. Η επι­στράτευσή της για την ανατροπή του «δικτά­τορα» Άσαντ και την επιβολή στη Συρία ενός «μετριοπαθούς», «δημοκρατικού» καθεστώτος μοιάζει με ανέκδοτο. Στο Διαδίκτυο και στον Τύπο δημοσιεύθηκε προσφάτως η περίπτωση ενός 20χρονου Σαουδάραβα, του Αλί αλ Νιμρ. Όταν συνελήφθη για «εξύ­βριση του βασιλέως» ήταν μόλις 17 χρόνων. Κατεδικάσθη να εκτελεσθεί όχι μόνο με τον συνήθη δημόσιο αποκεφαλισμό, αλλά και με σταύρωση. Δεν χρειάζεται να ψάξει κα­νείς πολύ για να βρει την πηγή εμπνεύσεως των ισλαμιστών της Συρίας, που επιδίδονται σε φρικτά εγκλήματα αποκεφαλισμών και σταυρώσεων... 

Η Σαουδική Αραβία θεωρεί εαυτόν θέμα-την άποψη αυτή, είναι η Τουρκία. Επισήμως παρουσιάζεται ότι συμμετέχει στους βομ­βαρδισμούς κατά του ισλαμικού Κράτους, αλλά στην πραγματικότητα βομβαρδίζει μόνο τους Κούρδους και συμμετέχει ενεργά στην παροχή κάθε είδους βοήθειας στους αντάρτες κυρίως της Αλ Νούσρα. 

Η ρωσική αντίδραση στέλνει, κατά δεύ­τερο λόγο, το μήνυμα ότι η Ρωσία δεν θα επιτρέψει να επαναληφθεί στη Συρία το προηγούμενο της Λιβύης. Μεταφέρει γι' αυτό εσπευσμένα το στρατιωτικό δυναμι­κό που θα της επιτρέψει να υπερασπίσει τη Συρία από σχέδια για τη δημιουργία Ζώνης Απαγορεύσεως Πτήσεων και Ζώνης Ασφαλείας μέσα στο συριακό έδαφος. Το μήνυμα δεν απευθύνεται μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και στους τοπικούς της συμμάχους και κατά κύ­ριο λόγο στην Άγκυρα, που πίστεψε ότι θα μπορούσε να προωθήσει τα σχέδιά της υπό την αιγίδα της αμερικανικής αεροπορικής προστασίας. 

Η Ρωσία διαδηλώνει, κατά τρίτο λόγο, τη θέληση και την απόφαση της να μην παραμείνει απαθής απέναντι στην ανερχόμενη ισλαμική τρομοκρατία, αλλά να παρέμβει ενεργά για την καταπολέμησή της αντιμετωπίζοντας τον ακραίο Ισλαμισμό ως στρα­τηγική απειλή, που στρέφεται και ενάντια στην ίδια και στους συμμάχους της. Κατά τέταρτο δε λόγο, η Ρωσία στέλνει το μήνυ­μα ότι δεν θα επιτρέψει την ανατροπή του Άσαντ με ξένη ουσιαστικά επέμβαση κι ότι είναι έτοιμη να αναλάβει κινδύνους για να υπερασπίσει τα γεωπολιτικά και στρατηγι­κά της συμφέροντα στη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο. Η θεαματική κλιμάκωση της στρατιωτικής βοήθειας προς το συριακό κα­θεστώς και η αποστολή ρωσικών δυνάμεων αποκορυφώνουν τον ανταγωνισμό στη Συρία και γεννούν ερωτήματα για το πώς θα αντιδράσουν οι ΗΠΑ, χωρίς να διακινδυνεύ­σουν παγκόσμια σύγκρουση. 

Εάν ο στόχος ήταν πράγματι μόνο το Ισλαμικό Κράτος, η προσθήκη των ρωσικών δυ­νάμεων θα διευκόλυνε αφάνταστα το έργο και θα οδηγούσε σε τερματισμό του πολέμου στη Συρία με πολιτική συμφωνία. Η διέξοδος αυτή φαίνεται ως η μόνη λογική, που μπορεί να προλάβει ανεξέλεγκτη κλιμάκωση των ανταγωνισμών και των αντιπαραθέσεων. Ο πόλεμος όμως στη Συρία αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου μετώπου γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρω­σίας που εκτείνεται προς τα βόρεια μέχρι τη Βαλτική, με επίκεντρο την Ουκρανία. Υπάρ­χει επομένως σκεπτικισμός για το αν θα επικρατήσουν οι μετριοπαθείς σκέψεις και το πνεύμα του συμβιβασμού και της διεθνούς συνεργασίας. 

Σε κάθε περίπτωση, η αποφασιστική στρατιωτική παρέμβαση της Ρωσίας στη Συρία, με δυναμικό που της επιτρέπει να υπερασπίσει τους στόχους που έθεσε, δημιουργεί μια νέα κατάστα­ση στην περιοχή. Η ρωσική παρουσία στη Συρία γίνεται βαθύτερη και πιο αξιόπιστη, εφόσον αποδεικνύει στην πράξη την ικανότητα και την απόφαση της Μόσχας να υπερασπισθεί τις θέσεις της και ν' αποκρούσει οποιαδήποτε αντίπαλη στρατηγική, που επιδιώκει να την εκδιώξει από τη Μεσόγειο και να την εγκλωβίσει στη Μαύρη Θάλασσα. Η στρατηγική σχέση που έχει επίσης αναπτυχθεί με την Αίγυπτο του στρατάρχη Αλ Σίσι επεκτείνει τα στρατηγικά ερείσματα της Ρωσίας στη Μεσόγειο και τον αραβικό κόσμο. 

Τα ενεργειακά αποθέματα της Ανατολικής Μεσογείου 

Μια άλλη παράμετρος των συνεπειών της ενισχυμένης ρωσικής παρουσίας στη Συρία είναι ο ρόλος που ενδεχομένως θα επιδιώξει η Μόσχα στην αξιοποίηση του ενεργειακού πλούτου της Ανατολικής Μεσογείου. Ελέγχοντας για παράδειγμα την ΑΟΖ της Συρίας και του Λιβάνου, μπορεί να αναλάβει την αξιοποίηση των ενεργειακών αποθεμάτων στην ΑΟΖ των χωρών αυτών. Μπορεί επίσης να παίξει ρόλο μεσολαβητή και εγγυητή μεταξύ ιδίως του Λιβάνου και του Ισραήλ. Υπενθυμίζεται ότι το μεγάλο ισραηλινό κοίτασμα «Λεβιάθαν» βρίσκεται κοντά στην οριοθετική γραμμή της ΑΟΖ με­ταξύ Λιβάνου και Ισραήλ, την οποία ο Λίβανος αμφισβητεί. 

Η επίσκεψη του Ισραηλινού πρωθυπουργού, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, στη Μόσχα στις 21 Σεπτεμβρίου είναι ενδεικτική της αυ­ξημένης σημασίας που αποδίδεται και από το Ισραήλ στον ρωσικό παράγοντα ειδικότερα σε σχέση με τη Συρία αλλά και γενικότερα σε σχέση με την Ανατολική Μεσόγειο και τα ενεργειακά της αποθέματα. Πληροφορίες από τη Μόσχα αναφέρουν σημαντικά απο­τελέσματα στις ρωσοΐσραηλινές συζητήσεις. Ένα από αυτά είναι η απόσυρση από τη Συρία της λιβανικής σιιτικής πολιτοφυλακής Χεζμπολάχ. Δεν χρειάζεται τώρα στη Συρία, είπαν οι Ρώσοι μετά τη ρωσική στρατιωτική παρέμβαση. Η Τουρκία βρέθηκε μπρο­στά στο «κόκκινο φως» που άναψε η Μόσχα στα σχέδιά της για επέμβαση στη Συρία με αμερικανική αεροπορι­κή προστασία. Θα αναλάβει κύριο ρόλο σ' έναν πόλεμο κατά της ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας στη Συρία ενισχύοντας με κάθε τρόπο τους αντικαθεστωτικούς αντάρτες; Θα διακινδυνεύ­σει, σε μια τέτοια περίπτωση, την ενίσχυση των Κούρδων της Συρίας και της Τουρκίας μέσω Συρίας και Ιράν. 

Όπως και να 'χει, η δυναμική ρωσική εμπλοκή στη Συρία στο μέτρο που θα παγιωθεί και θ' αποδειχθεί νικηφόρα στη συριακή σύγκρουση, θ΄ αλλάξει καταλυτικά τις γεωπολιτικές και στρατηγικές ισορρο­πίες στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο. Είναι μια αλλαγή που η ελληνική εξωτερική πολιτική πρέπει να παρακολου­θήσει προσεκτικά και να λάβει σοβαρά υπ΄όψιν, γιατί συνδέεται στενά με μεγάλα ελλη­νικά συμφέροντα. Υπό το πρίσμα αυτό, εί­ναι τραγικό να βλέπει κανείς την άκριτη και άκρως επικίνδυνη σπουδή της ηγεσίας της Κύπρου, στα πρόσωπα του προέδρου Αναστασιάδη αλλά και της ηγεσίας του ΑΚΕΛ, να καταλήξουν σε δήθεν «λύση» του Κυ­πριακού, με καταστροφικές και απίστευτες παραχωρήσεις και κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι απίστευτο, ενώ αλλά­ζουν οι ισορροπίες στην περιοχή και τα σχέ­δια της Άγκυρας για τη Συρία αλλά εν μέρει και στην Ανατολική Μεσόγειο οχυρώνονται από τη ρωσική αντίδραση στη Συρία η ελληνική πλευρά να σπεύδει να δώσει στρα­τηγική νίκη στην Άγκυρα στην Κύπρο, με αυταπάτες περί δήθεν «επανένωσης». 

* Πρέσβεως ε.τ. 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-25/09-01/10/2015)