Χρυσές «μίζες» για τα ραντάρ

■ Το ύψος της συμβάσεως με το οποίο η Πολεμική Αεροπορία απέκτησε τέσσερα ιπτάμενα ραντάρ Erieye (παραδόθηκαν οριστικά το 2008) ανήλθε στα 531,6 εκατ. ευρώ. 

■ Οι τέσσερις προμηθευτές, οι παράνομες προμήθειες ύφους 26,7 εκατ. ευρώ και το ύποπτο πόρισμα. 

■ Γιατί επιλέχθηκε ένα οπλικό σύστημα σε τόσο υψηλή τιμή και με τόσο μεγάλο τεχνολογικό ρίσκο. 

του Μάνου Ηλιάδη 

Το θέμα της καταβολής παράνομης προμήθειας (μίζας) και στην περίπτωση των Αερομεταφερόμενων Συστημάτων Εγκαίρου Προειδοποιήσεως και Ελέγχου (ΑΣΕΠΕ) κατέκλυσε προσφάτως τον έντυπο και τον ηλεκτρονικό Τύπο, με στοιχεία τόσο λεπτομερή και αδιαμφισβήτητα, που οδηγούν μετά βεβαιότητας σε ακόμη μία καταδίκη των εμπλεκομένων. 

Υπενθυμίζεται ότι το συγκεκριμένο πρόγραμμα της Πολε­μικής Αεροπορίας αφορούσε την προμήθεια... τεσσάρων συστημάτων, με βασικούς προμηθευτές τη σουηδική εταιρία Ericsson, η οποία προσέφερε το ραντάρ ηλεκτρονικής σαρώσεως (AESA) «Erieye», τη βραζιλιανή εταιρία EMBAER, η οποία παρείχε το αεροσκάφος ΕΜΒ-145Η ως φορέα του συστήματος, και την εταιρία Thomson-CSF (νυν Thales), που προσέφερε τα ηλεκτρονικά συστήματα του ΑΣΕΠΕ. 

Το ύψος της συμβάσεως 022Α/99, που ανατέθηκε στην κοινοπραξία των εν λόγω εταιριών, ήταν 531,6 εκατ. ευρώ, ένα ποσό που χαρακτηρίστηκε από την αρχή ιδιαίτερα υ­ψηλό. Το ύψος των παράνομων προμηθειών αναφέρεται ότι ανήλθε σε περίπου 26,7 εκατ. ευρώ, ήτοι περίπου 5% της αξίας του συμβολαίου. Κατά την άποψή μας, το ποσό αυτό δεν μπορεί να καταβλήθηκε μόνο από την Ericcson, διότι η πρακτική στις πωλήσεις αυτού του είδους (με... λιπαντικά) είναι το σχετικό κόστος να επιμερίζεται σε όλα τα μέλη της κοινοπραξίας, κατά την αναλογία συμμετοχής τους. Η έναρξη παράδοσης των συστημάτων έγινε με μεγά­λη καθυστέρηση (από το 2008 και μετά). 

Προϊόν αυθαίρετης αξιολόγησης η αγορά του οπλικού συστήματος Erieye 

Η ΥΠΟΕΠΙΤΡΟΠΗ, στην οποία είχε ανατεθεί η αξιολόγηση του συστήματος, παρέβη σε ουσιαστικά σημεία τις οδηγίες της τότε ΓΔΕ (πρόδρομο της σημερινής ΓΔΑΕΕ), θέσπισε δι­κά της επιχειρησιακά κριτήρια που ήταν αποκλειστική αρμοδιότητα του Ανώτατου Αεροπορικού Συμβουλίου (ΑΑΣ), έκρινε ότι τα κριτήρια του ΑΑΣ δεν κάλυπταν τις επιχειρησια­κές απαιτήσεις της Π.Α.(!), αγνόησε τουλάχιστον ένα βασικό κριτήριο του ΑΑΣ και σε πλείστες περιπτώ­σεις βαθμολόγησε τουλάχιστον αυ­θαίρετα τα υποψήφια συστήματα πριν φθάσει στο επιθυμητό «διά ταύτα». 

Συγκεκριμένως, ενώ η ΓΔΕ είχε δώσει σαφείς εντολές για τη μεθο­δολογία της υποεπιτροπής, α) να αποφευχθεί η βαθμολογία άλματος (να μην απέχουν πολύ μεταξύ τους οι βαθμολογίες των υποψήφιων συστημάτων) και β) να μην απορριφθεί κανένα από τα τρία υποψήφια συ­στήματα (για να υπάρξουν συνθήκες ανταγωνισμού έως την τελική από­φαση), η υποεπιτροπή έκανε ακρι­βώς το αντίθετο. 

Βαθμολογήσεις 

Πρώτον, βαθμολόγησε τα τρία υπο­ψήφια συστήματα ως εξής: Erieye 80,98%, C-130J 70,98% και Hawkeye 48,1%. Δεύτερον, προέβη αυθαίρετα στην εισήγηση απόρρι­ψης του τρίτου συστήματος, παραβιάζοντας έτσι τον απαράβατο όρο της ΓΔΕ ότι «κανένα σύστημα δεν απορρίπτεται». Τρίτον, χωρίς να έχει καμία εξουσιοδότηση να θεσπίσει άλλες επιχειρησιακές απαιτήσεις πέραν αυτών που είχε εγκρίνει το ΑΑΣ, αποφασίζει (στην υποπαράγραφο 10γ των Πρακτικών) ότι «η επιτροπή έκρινε σκόπιμο να καθο­ρίσει τις επιχειρησιακές απαιτήσεις, τις οποίες καλείται να καλύψει το ΑΣΕΠΕ», αν και η αρμοδιότητα της ήταν να αξιολογήσει τις προσφορές με βάση μόνο τα κριτήρια του ΑΑΣ. 

Η επιτροπή προκάλεσε ακόμη σύγχυση ως προς τον χρόνο παρά­δοσης του Hawkeye, με αποτέλεσμα ο χρόνος αυτός να μπορεί να ερμηνευθεί ως μεγαλύτερος του πραγμα­τικού, με πιθανή αντανάκλαση στην βαθμολογία του. Εξίσου χαρακτηρι­στική της μεθοδολογίας της επιτρο­πής ήταν η βαθμολόγηση του ίδιου συστήματος (ραντάρ και λοιπά ηλεκτρονικά συστήματα), κοινού και στα δύο αμερικανικά αεροσκάφη (C-130J και Hawkeye), με διαφορετική βαθμο­λογία! Συγκεκριμένα, όλως περιέργως, το C-­130J παίρνει μεγαλύτε­ρη βαθμολογία από το Hawkeye, με προφανή σκοπό τη μείωση της βαθμολογίας του δεύτε­ρου, που θεωρούνταν επικίνδυνος διεκδικη­τής του συμβολαίου. 

Επιπλέον, το Erieye πήρε αρκετά μεγάλη βαθμολογία στο επιθυ­μητό κριτήριο που απαι­τούσε το σύστημα να ήταν πιστοποιημένο α­πό επίσημο φορέα της χώρας κατασκευής του και να χρη­σιμοποιείται τουλάχιστον από τις Ε.Δ της χώρας του, πράγμα που δεν ίσχυε για το σύστημα που προσφέρ­θηκε στην Π.Α. Γιατί τα προηγούμε­να δύο συστήματα που επικαλέστη­κε η κοινοπραξία (της Σουηδίας επί ελικοφόρου αεροσκάφους Saab-340 και της Βραζιλίας επί αεροσκάφους EMBRAER) είχαν απλώς ένα ραντάρ της Ericsson, χωρίς links και τα λοι­πά ηλεκτρονικά συστή­ματα (π.χ., ESSM κλπ.) ενός ΑΣΕΠΕ. 

Ακόμη ένα λίαν ση­μαντικό στοιχείο ήταν ότι (με δεδομένο ότι το προσφερθέν από την Ericsson σύστημα δεν υπήρχε) υπήρχε μεγά­λο τεχνολογικό ρίσκο, το οποίο όμως υποβαθ­μίστηκε, ενώ στην πε­ρίπτωση του C-130J (που και αυτό δεν ήταν ακόμη σε υπηρεσία) το κριτήριο αυτό λαμβάνεται σοβαρά υπόψη. 

Ακόμη ένα ουσιαστι­κό σημείο ήταν η επι­χειρησιακή απαίτηση για κάλυψη τομέα σε 360 μοίρες, το οποίο πλη­ρούσαν τα δύο αμερικανικά συστή­ματα. Στο πρακτικό της επιτροπής, στις πρώτες σελίδες με check list, για το Erieye αναφέρεται ότι το κρι­τήριο αυτό (κάλυψη 360 μοιρών) καλύπτεται, ενώ έπειτα από δεκάδες άλλες σελίδες που ακολουθούν αναφέρεται ότι υπάρχει νεκρός κώνος 30 μοιρών μπροστά και άλλων 30 μοιρών πίσω! 

Όλα αυτά τα στοιχεία και αρκετά άλλα οι εισαγγελείς που ερευνούν την υπόθεση μπορούν να τα βρουν με μία προσεκτική μελέτη του πορίσματος. 

Αν το συγκεκριμένο πρόγραμμα ολοκληρώθηκε, αυτό οφείλεται στη σημαντικότατη εμπλοκή του έμπει­ρου προσωπικού της Π.Α. (οι περισσότεροι με εμπειρία στα AWACS του ΝΑΤΟ). Υπήρξε, δηλαδή, σε σημα­ντικό βαθμό συνανάπτυξη του συ­στήματος χωρίς η συμμετοχή αυτή της Π.Α. να εκτιμηθεί και να αιτηθεί μείωση του ύψους της συμβάσεως, μέσω επιστροφών από πωλήσεις σε άλλους χρήστες (σ.σ.: η Ταϊλάνδη αγόρασε πρόσφατα ένα τέτοιο σύ­στημα). 

Επιμύθιον, τουλάχιστον για τη γραφική περίοδο 1996-2004: Αν ικανοποιούσες τους αρμόδιους, μπο­ρούσες να περάσεις ακόμη και αεροσκάφος που... δεν πετάει. 

Αγορά «από τα χαρτιά» 

»»Μία ουσιώδης παράμετρος πάντως είναι ότι, κάθε φορά που ανακύπτει ένα παρόμοιο σκάνδα­λο, το ενδιαφέρον όλων επικεντρώ­νεται στο ύψος της σχετικής παράνομης προμήθειας και το ποιοι επωφελήθηκαν, χωρίς ποτέ να εξεταστεί αν το αντάλλαγμα για τον δωροδοκούντα ήταν μόνο η από­κτηση του σχετικού συμβολαίου ή εάν η εκάστοτε επιλογή ήταν εις βάρος των Ενόπλων Δυνάμεων από απόψεως της ορθότερης επιλογής, η κάλυψη, δηλαδή, των αναγκών τους με το καλύτερο σύστημα, ή η αγορά ενός συστήματος στην καλύτερη τιμή ή ήταν τεχνολογικώς ώριμο και πράγματι διαθέσιμο κ.ά. 

Στην περίπτωση του ΑΣΕΠΕ αυτό που έγινε ήταν η επιλογή ενός συστήματος σε υψηλή τιμή και μά­λιστα χωρίς να είναι στην ουσία έτοιμο, ενείχε δηλαδή το στοιχείο του μεγά­λου τεχνολογικού ρίσκου, όπως είθισται να λέγεται στον χώρο της αγοράς οπλικών συστημά­των. Η Π.Α., δηλα­δή, αγόρασε ένα σύστημα «από τα χαρτιά», γιατί απλά» δεν υπήρχε ακόμη στη μορφή που της προσφέρθηκε. 

(ΕΠΕΝΔΥΣΗ-29/11/2014)