ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟ πόκερ

■ ΟΙ ΠΑΓΙΔΕΣ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΣΑΜΑΡΑ- ΕΡΝΤΟΓΑΝ. 

■ Γιατί «φορτώνει» την ατζέντα της συνάντησης η τουρκική πλευρά.

■ Με τον τρόπο που κινείται η Άγκυρα δείχνει αποφασισμένη να «εγκλωβίσει» την ελληνική πλευρά στο πεδίο των θεμάτων που η ίδια επιθυμεί, εκβιάζοντας ουσιαστικά την Αθήνα. 

Σε μια ιδιαίτερα δύσκολη και κρίσιμη δοκιμασία για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις μετατρέπεται -με επιλογή της Άγκυρας- η προγραμματισμένη για τις 4-5 Μαρτίου συνάντηση των πρωθυπουργών των δύο χωρών, Αντώνη Σαμαρά και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στην τουρκική πρωτεύουσα, στο πλαίσιο της σύγκλησης του Συμβουλίου Ανώτατης Συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας...

 

Έπειτα από ένα πολύμηνο «διάλειμμα», χωρίς σοβαρές εντάσεις μεν, αλλά με παγωμένες σχεδόν τις διμερείς πολιτικές σχέσεις η Αθήνα, παρά τις επιφυλάξεις που υπήρχαν ακόμη και στο Μέγαρο Μαξίμου, έδωσε το «πράσινο φως» για τη συνάντηση αυτή, την οποία, ωστόσο, η Άγκυρα με τη γνωστή της τακτική σπεύδει να υπονομεύσει. Δεν είναι τυχαίο ότι την ίδια ημέρα που οριστικοποιήθηκε η ημερομηνία της συνάντησης βγήκαν αυτομάτως στην επικαιρότητα δύο ευαίσθητα ζητήματα με τα οποία η τουρκική πλευρά επιχειρεί να φορτώσει την ατζέντα: το μειονοτικό στη Θρά­κη και το θέμα της τρομοκρατίας με αφορμή την επίθεση αυτοκτονίας στην αμερικανική πρεσβεία στην Άγκυρα. Η έγερση των ζητη­μάτων αυτών λίγες εβδομάδες πριν από τη συνάντηση αυξάνει την καχυποψία, δημιουρ­γεί αρνητικό κλίμα και επιπλέον δεν αφήνει πολλά περιθώρια για εποικοδομητική συζή­τηση των θεμάτων οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών, εάν κάτι τέτοιο θα επεδίωκε με την επίσκεψή του στην Άγκυρα ο κ. Σαμαράς. 

Η σύγκληση του Συμβουλίου εκκρεμεί από το φθινόπωρο του 2010, όταν ο τότε πρωθυ­πουργός, Γ. Παπανδρέου, επρόκειτο να ανταποδώσει την επίσκεψη που είχε πραγματοποιήσει στην Αθήνα ο κ. Ερντογάν, αλλά, λόγω των εξελίξεων στην οικονομία και κυρίως εξαιτίας της αδυναμίας κατάληξης των συνομιλιών με­ταξύ των υπουργείων των δύο χωρών σε κοι­νά προγράμματα ή συμφωνίες συνεργασίας, επιβάλλονταν συνεχείς αναβολές της. 

Προβληματισμός 

Η ελληνική πλευρά, βεβαίως, δεν θα ήταν επί μακρόν σε θέση να επικαλείται προσκόμματα για να αναβάλει την επίσκεψη, αλλά με τα σημερινά δεδομένα υπάρχει και πάλι προβληματισμός για το κατά πόσον η επίσκεψη αυτή θα μπορεί να συμβάλει σε διατήρηση του ήπιου κλίματος μεταξύ των δύο χωρών και δεν θα οδηγήσει σε νέες παρεξηγήσεις και εντάσεις. Με τον τρόπο, πάντως που κινείται η Άγκυρα δείχνει αποφασισμένη να «εγκλωβίσει» την ελληνική πλευρά στο πεδίο των θεμάτων που η ίδια επιθυμεί, εκβιάζοντας ουσιαστικά την Αθήνα καθώς μια απόφαση για νέα αναβολή της επίσκεψης δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. 

Η ελληνική πλευρά όπως φάνηκε και στη συνάντηση Σαμαρά - Ερντογάν στο Κατάρ, δεν έχει ξεκαθαρίσει ποια ζητήματα βρίσκο­νται στην κορυφή της ατζέντας της και ποια θέματα προτίθεται να θέσει στη συνάντηση του Μαρτίου. Γιατί, φυσικά, η Θεολογική Σχολή της Χάλκης είναι ένα κρίσιμο ζήτημα για το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τις θρη­σκευτικές ελευθερίες στην Τουρκία, αλλά δεν εντάσσεται στη διμερή ατζέντα. Πολύ περισσότερο, δεν μπορεί να μπει στο τραπέζι υπό τον όρο της αμοιβαιότητας με τη Θράκη, όπως απαιτεί ο κ. Ερντογάν. 

Το κρίσιμο ζήτημα για την Ελλάδα παρα­μένει η αποκήρυξη των εδαφικών διεκδική­σεων εις βάρος της, η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, η εξασφάλιση ενός modus vivendi για την έρευνα και την εκμετάλλευ­ση φυσικών πόρων σε Αιγαίο και Ανατολι­κή Μεσόγειο (περιλαμβανόμενης και tης Κύπρου) και η μείωση των εντάσεων στο Αιγαίο, ειδικά κατά την τουριστική περίοδο. Στην ατζέντα βεβαίως διατηρούνται ψηλά ο τουρισμός και το εμπόριο, ενώ προσφάτως προστέθηκαν και οι τουρκικές επενδύσεις στο πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων. 

Εφόσον οι διερευνητικές επαφές δεν έχουν κατορθώσει, όπως όλα δείχνουν, να καταλήξουν σε μια καταρχήν κοινή προ­σέγγιση για το θέμα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας είναι δύσκολο να ανοίξει οποιαδήποτε συζήτηση ουσίας μεταξύ των κ.κ. Σαμαρά και Ερντογάν για θέματα υφαλοκρηπίδας ή ΑΟΖ. Ειδικά, μάλιστα για την ΑΟΖ, ακόμη κι αν υπήρχε πρόθεση από ελ­ληνικής πλευράς για ανακήρυξη της δεν θα μπορούσε να υπάρξει τέτοια συζήτηση, καθώς θα έδινε λανθασμένες εντυπώσεις μια και η ανακήρυξη της είναι δικαίωμα που ασκείται μονομερώς -η οριοθέτηση είναι αυτή που απαιτεί συμφωνία και των άλλων μερών. Εξάλλου, τόσο σημαντικά ζητήματα σε τέτοιες συναντήσεις τίθενται εφόσον έχει προηγηθεί καλή προετοιμασία και υπάρχουν πιθανότητες στοιχειώδους συνεννόησης. 

Στα θέματα οριοθετήσεων θαλάσσιων ζω­νών, η διαρροή προ μερικών εβδομάδων «σκέψεων» κατάθεσης συντεταγμένων των εξωτερικών ορίων της υφαλοκρηπίδας στον ΟΗΕ αποδείχτηκε «χρήσιμη», καθώς διευ­κόλυνε την επικαιροποίηση και τη δημόσια καταγραφή της τουρκικής θέσης όπως εκ­φράστηκε και από τον Αχμέτ Νταβούτογλου και από το τουρκικό ΥΠΕΞ, που έκαναν λόγο για «μονομερείς ενέργειες» οι οποίες θα απαντηθούν από την Τουρκία. 

Εκτός της πίεσης που δέχεται ο κ. Σαμαράς από συνεργάτες του αλλά και από μέρος της κοινής γνώμης για το θέμα της ΑΟΖ, είναι σα­φές ότι η σκέψη περί κατάθεσης συντεταγ­μένων στη συγκεκριμένη επιτροπή του ΟΗΕ (Commission of the Limits of Continental Shelf-CLCS) είναι μάλλον πρόχειρη και ανεδαφική, αφού η συγκεκριμένη επιτροπή αποδέχεται την καταγραφή μονομερών ορι­οθετήσεων στις περιπτώσεις που υπάρχει μεγαλύτερο εύρος των 200 ν.μ. που προβλέ­πει η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. 

Εάν η Ελλάδα καταθέσει συντεταγμένες ως εθνικό έγγραφο στη Γενική Γραμματεία του ΟΗΕ, όπως δικαιούται, αυτό δεν παράγει κανένα νόμιμο αποτέλεσμα και δεν εμποδίζει να καταθέσουν και η Τουρκία, η Αίγυπτος και η Λιβύη αντίστοιχα έγγραφα με συντεταγμένες που θα επικαλύπτουν τις ελληνικές -με ό,τι αυτό σημαίνει για την επόμενη ημέρα... Αλλά ακόμη και η μονομερής ανακήρυξη ΑΟΖ και η κατάθεση της απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου στην Υπηρεσία του Δικαίου της Θάλασσας (LOS) του ΟΗΕ. «Maritime Zones and Maritime Delimitation», δεν θα έχει κανένα αποτέλεσμα επί του πεδίου, καθώς η άσκηση των δικαιωμάτων που προβλέπει η Σύμβαση του Δίκαιου της Θάλασσας για την ΑΟΖ απαιτεί να προηγηθεί η συμφωνία οριοθέτησης με τα παράκτια κράτη. 

Η συμφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ είναι απολύτως ταυτόσημη με αυτή της υφαλοκρη­πίδας -αν και η Συμφωνία για την ΑΟΖ μπορεί να καταστεί πιο δύσκολη στο Αιγαίο λόγω των δικαιωμάτων της αλιείας και των εγκαταστάσεων για Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας- και επομένως τα εμπόδια που υπάρχουν εδώ και έντεκα χρόνια στις διερευνητικές επαφές θα παραμένουν, με κεντρικό ζήτημα τα δικαιώμα­τα των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες τις «γκρί­ζες ζώνες» και το δικαίωμα της χώρας μας για επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. 

Το Δίκαιο της θάλασσας 

Η Ελλάδα, πάντως σιωπηρά και χωρίς τυ­μπανοκρουσίες έχει κάνει ένα σημαντικό βήμα και στην κατοχύρωση δικαιωμάτων που απορρέουν από το Δίκαιο της Θάλασ­σας με την κατάθεση την περασμένη άνοιξη στην αρμόδια επιτροπή του ΟΗΕ του γνωστού «νόμου Μανιάτη», που εκτός των άλλων προβλέπει ότι σε περίπτωση που δεν υπάρξει συμφωνία οριοθέτησης με τους γείτονες και τα άλλα παράκτια κράτη, η Ελλάδα θεωρεί ως τέτοιο όριο τη μέση γραμμή και μέχρι αυτού του σημείου θα ασκήσει τα κυριαρχικά της δι­καιώματα. Βάσει του νόμου αυτού ξεκίνησαν και οι έρευνες σε Ιόνιο και νότια της Κρήτης, οι οποίες φαίνεται να είναι αποδοτικές και μάλι­στα γίνονται σε μια περιοχή η οποία δεν μπο­ρεί να αμφισβητηθεί από κανέναν, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί και νομικά τετελεσμένα. 

Ο κ. Ερντογάν, ο οποίος δεν έχει κρύψει την «αδυναμία» του για τη Θράκη, καθώς ταιριάζει και στην ισλαμική κουλτούρα του αλλά και στη νεοοθωμανική κοσμοθεωρία του, φρόντισε να βάλει στο τραπέζι του Κατάρ, όπου συναντήθηκε με τον κ. Σαμαρά, όλο το πακέτο των διεκδικήσεων των ακραίων της μειονότητας, με πρώτο το θέμα των 240 ιμάμηδων, και προκλητικά ζήτησε την ακύρωση του νόμου που ψήφισε η Βουλή. Στο πλαίσιο της συζήτησης έθεσε θέμα ψευδομουφτήδων, βακουφικών περιουσιών, λειτουργίας των «τουρκοσυλλόγων», εκπαίδευσης και λειτουργίας δίγλωσσων νηπιαγωγείων. 

Ο κ. Σαμαράς καλός γνώστης των θεμάτων της Θράκης -παρά το γεγονός ότι η θητεία του ως υπουργού Εξωτερικών διέρρηξε τις σχέσεις του με την πολιτική ηγεσία της μειο­νότητας-, γνωρίζει ότι στα ζητήματα αυτά η ελληνική Πολιτεία δεν μπορεί να κάνει ούτε βήμα πίσω, αποδεχόμενη τις τουρκικές απαιτήσεις. Έτσι, η επιμονή που δείχνει ο κ. Ερ­ντογάν το πιθανότερο είναι να δημιουργήσει εντάσεις και να εμποδίσει μια ειλικρινή και ουσιαστική συζήτηση. Εξάλλου, τη Δεύτερα ο κ. Νταβούτογλου επανήλθε και, μιλώντας στην Ισλαμική Διάσκεψη που συνήλθε στο Κάιρο, δεν περιορίστηκε μόνο στο να παρουσιάσει την παραβίαση των δικαιωμάτων της τουρκικής μουσουλμανικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη», αλλά ουσιαστικά απαίτησε και την αναγνώριση «τουρκικής μουσουλ­μανικής μειονότητας στη Δωδεκάνησο»! 

Ήρθε, όμως, η επίθεση αυτοκτονίας στην αμερικανική πρεσβεία στην Άγκυρα για να δώσει και πάλι την ευκαιρία στην τουρκική πλευ­ρά να στραφεί εναντίον της Ελλάδας και μάλιστα με καθόλου διπλωματικό τρόπο. Μετά τις πληροφορίες ότι ο βομβιστής καμικάζι ανήκε στην ακροαριστερή εκτός νόμου οργάνωση DHKP/C και ότι πέρασε στην Τουρκία από κάποιο ελληνικό νησί άρχισαν και πάλι τα γνωστά σενάρια περί στρατοπέδου εκπαίδευσης τρο­μοκρατών στο Λαύριο κ.λ.π. Δυστυχώς όμως το σενάρια αυτά φάνηκε να υιοθετεί και ο ίδιος ο Τούρκος πρωθυπουργός δηλώνοντας ότι είχε θέσει το θέμα στον κ. Σαμαρά στο Κατάρ και πως θα το θέσει και σης 4-5 Μαρτίου, στη συνάντηση τους στην Άγκυρα. Η ελληνική πλευρά διέψευσε κατηγορηματικά ότι τέθηκε τέτοιο ζήτημα στο Κατάρ και, αφού απέρριψε τις πληροφορίες περί ύπαρξης στρατοπέδων εκπαίδευσης τρομοκρατών στην Ελλάδα προειδοποίησε ότι τέτοιες δηλώσεις δηλητηριά­ζουν το κλίμα και υπονομεύουν τις σχέσεις των δύο χωρών. Μέσα σε αυτό το κλίμα πράγματι υπάρχει προβληματισμός για το τι μπορεί να πετύχει η πρώτη επίσκεψη του Αντώνη Σαμα­ρά στην Άγκυρα. Γιατί οι επιδιώξεις του Ταγίπ Ερντογάν είναι προφανείς… 

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-07/2-13/2/2013)