ΟΛΗ Η ΑΛΗΘΕΙΑ για τη ρηματική διακοίνωση στον ΟΗΕ

■ ΤΙ ΚΡΥΒΕΙ Η ΕΜΜΕΣΗ «ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ» ΑΘΗΝΑΣ – ΑΓΚΥΡΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑ. 

■ Η Ευρώπη θέλει απεγνωσμένα να έχει καθοριστικό ρόλο στην ενεργειακή στρατηγική της περιοχής, είναι αμφίβολο όμως αν είναι διατεθειμένη να εμπλακεί σε διενέξεις με την Τουρκία. 

Σε πρόωρη έμμεση «διαπραγμάτευ­ση» για την υφαλοκρηπίδα μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας εξελίσσεται η ανταλλαγή διαβημάτων και ανακοινώσεων ανάμεσα στις δύο χώρες, λίγα εικοσιτετράωρα πριν από την κρίσιμη για το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων συ­νάντηση των δύο πρωθυπουργών, Αντώνη Σαμαρά και Ταγίπ Ερντογάν, στην Κωνστα­ντινούπολη την Τρίτη 5 Μαρτίου... 

Ο Σαμαράς δεν είναι ούτε ο «κουμπάρος Κώστας» ούτε ο «φίλος Υοrgοs» του Ερντογάν, όμως η φήμη του άκαμπτου σε θέματα εξωτερικής πολιτικής που τον συνοδεύει του προ­σφέρει μεγαλύτερη άνεση κινήσεων και ελιγ­μών, κι έτσι δεν είναι αδικαιολόγητη η επιφυλα­κτικότητα με την οποία αναμένει η Άγκυρα τα δείγματα γραφής του Έλληνα πρωθυπουργού. Με σαφείς θέσεις σε ό,τι αφορά στους τουρκικούς ισχυρισμούς και διεκδικήσεις η ελληνική πλευρά έχοντας αποφύγει μονομερείς ενέργειες καθώς οι πολύ σημαντικές έρευνες σε Ιόνιο και νότια της Κρήτης δεν αφορούν στην Τουρκία και εξάλλου γίνονται εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας πετά το μπαλάκι των ευθυνών για ενδεχόμενη πρόκληση έντασης στην Άγκυρα, η οποία επιμένει να «παίζει» με φόβητρο το νέο ερευνητικό σκάφος που έχει αποκτήσει και απειλεί να το στείλει για έρευ­νες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. 

Η απόφαση του τουρκικού Υπουργικού Συμβουλίου ένα χρόνο πριν (δημοσιεύτηκε στις 27 Απριλίου 2012) είχε κυρίως συμβολική σημασία προκειμένου να δημιουργήσει τετε­λεσμένα. Η απόφαση που χορηγούσε άδειες ερευνών στην ΤΡΑΟ σε τρία Οικόπεδα νότια του Καστελόριζου και νοτιοανατολικά της Ρό­δου και σε δύο ακόμη Οικόπεδα ανατολικά της Κύπρου εντός της ελληνικής και της κυπριακής υφαλοκρηπίδας αντίστοιχα ελήφθη για να αμφισβητηθεί νια μια ακόμη φορά εμπράκτως το status quo που θα διαμόρφωνε η εφαρμογή της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας της οποίας η Τουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος. Η επιλογή αυτή ήταν η συνέχεια επανειλημμένων και επίμονων προσπαθειών να διεκδικήσει δικαιώματα και να επιβάλει τετελε­σμένα στην περιοχή μεταξύ Κρήτης –Κύπρου –Καστελόριζου -Ρόδου, που είχαν προκαλέσει εντάσεις και τα προηγούμενα χρόνια, με την αποστολή ερευνητικών σκάφων στη συγκεκριμένη περιοχή («Malene Ostervold»). 

Δεν είναι τυχαίο ότι η Τουρκία έχει επιλέξει τα τελευταία χρόνια να στραφεί στην περιο­χή αυτή, ενώ, αντιθέτως δεν έχει επιχειρήσει ανάλογες έρευνες στην κατεξοχήν περιοχή του Αιγαίου, που εκεί απλώς κρατά ζωντανές τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών» και την αμ­φισβήτηση του εναέριου χώρου. 

Οι κινήσεις της Τουρκίας 

Σε ό,τι αφορά μάλιστα, στο τουρκικό «Οι­κόπεδο 5033», αυτό ακουμπά το όριο των 6 ν.μ των χωρικών υδάτων του Καστελόρι­ζου και βρίσκεται σε απόσταση 11,2 ν.μ. από τη Ρόδο, με προφανή στόχο να αμφισβητηθεί εμπράκτως τόσο το δικαίωμα επέκτασης χωρικών υδάτων όσο κι αυτό ακόμη το δι­καίωμα για πλήρη χωρικά ύδατα σε νησιά. Η επιλογή αυτή πιθανότατα να συνδέεται με τις ενδείξεις -για ορισμένους επιστήμονες αποτελούν βεβαιότητα- της ύπαρξης αξιόλογων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων νοτίως του Καστελόριζου σε αντίθεση με το Νότιο Αι­γαίο, όπου δεν υπάρχουν τέτοια στοιχεία. 

Η Ελλάδα άργησε μεν -η Κύπρος είχε ήδη από τις 19 Ιουνίου 2012 καταθέσει στον ΟΗΕ μέσω του πρέσβη Ν. Αιμιλίου ρηματική δια­κοίνωση- αλλά ορθά έπραξε επιδίδοντας τη ρηματική διακοίνωση στον ΟΗΕ, που ξεκαθαρίζει την ελληνική θέση και συγχρόνως κατα­γραφεί στο διεθνή οργανισμό την απόρριψη των τουρκικών ισχυρισμών και διεκδικήσεων. 

Παρά τη σύγχυση που δημιουργήθηκε, ότι η ρηματική διακοίνωση συνιστούσε βήμα για τη μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ, είναι χρήσιμο να αποτυπωθεί τι ακριβώς σημαίνει το κείμενο το οποίο κατέθεσε στον ΟΗΕ η ελληνική κυβέρνηση και παρουσίασε στο γενικό γραμματέα του ΟΗΕ ο ίδιος ο κ. Αβραμόπουλος. 

Με το κείμενο αυτό η Αθήνα δηλώνει τα εξής: 

■ Με βάση τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και το εθιμικό Δίκαιο, όλα τα ελληνικά νησιά, συμπεριλαμβανομένων της Ρόδου και του νησιωτικού συμπλέγματος του Καστελό­ριζου, πέραν των χωρικών υδάτων, διαθέτουν θαλάσσιες ζώνες αντίστοιχες με όλες εκείνες που διαθέτουν οι ηπειρωτικές περιοχές. 

■ Απορρίπτεται ο τουρκικός ισχυρισμός ότι οι περιοχές τις οποίες καλύπτει η τουρκική από­φαση αφορούν σε «τουρκική υφαλοκρηπίδα». 

■ Η Ελλάδα ασκεί ab initio και ipso facto κυριαρχικά δικαιώματα για την έρευνα και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων στην υφαλοκρηπίδα της και τα δικαιώματα αυτά δεν μπορεί να επηρεαστούν από μονο­μερείς ενέργειες της Τουρ­κίας, όπως είναι η χορήγηση αδειών ερευνών που είναι αντίθετες στο Διεθνές Δίκαιο και, συνεπώς δεν παράγουν νομικά αποτελέσματα. 

■ Τα εξωτερικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας καθορίζονται ρητά από το άρθρο 2(1) του Ν. 2289/1995, όπως τροποποιή­θηκε με το Ν. 4001/2011 που έχει κατατεθεί στον ΟΗΕ από τις 8 Μαΐου 2012. Με τη συ­γκεκριμένη τροπολογία η Ελλάδα δηλώνει ότι θεωρεί τη μέση γραμμή ως αρχή για τον υπολογισμό των εξωτερικών ορίων των θα­λάσσιων ζωνών της, εφόσον δεν έχει υπάρ­ξει συμφωνημένη οριοθέτηση. 

■ Οι άδειες που χορηγήθηκαν στην ΤΡΑΟ από το Υπουργικό Συμβούλιο στην ελληνική υφαλοκρηπίδα στην Ανατολική Μεσόγειο είναι σε αντίθεση με το Διεθνές Δίκαιο και γι' αυτό είναι παράνομες και άκυρες. 

Η αναγκαιότητα της ρηματικής διακοίνωσης στον ΟΗΕ ήταν προφανής καθώς η Τουρκία όχι μόνο είχε απορρίψει τα διμερή διαβήματα για τις άδειες ερευνών, αλλά με αφορμή την κυπριακή αντίδραση κατέθεσε νέο έγγραφο στον ΟΗΕ, αμφισβητώντας επισήμως την ελληνική και την κυπριακή υφαλοκρηπίδα. 

Οι προκλήσεις της Άγκυρας 

Απαντώντας στην αντίστοιχη ρηματική διακοίνωση της Κύπρου, ο μόνιμος αντιπρό­σωπος της Τουρκίας Ερτουγρούλ Απακάν, στις 5 Σεπτεμβρίου 2012 δήλωνε ότι τα Οι­κόπεδα που είχε διαθέσει το Υπουργικό Συμ­βούλιο της Τουρκίας είναι σε τουρκική υφα­λοκρηπίδα, ενώ έθετε συνολικά την απαίτη­ση της χώρας του για να έχει ρόλο σε κάθε οριοθέτηση στην Ανατολική Μεσόγειο. 

«Η Τουρκική Δημοκρατία επισημαίνει ότι τα ανωτέρω αναφερόμενα Οικόπεδα εμπίπτουν απολύτως εντός της τουρκικής υφαλοκρηπίδας όπου η Τουρκία ασκεί αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα για έρευνα και εκμετάλλευση των φυσικών πηγών του βυθού και του υπεδάφους του βυθού βάσει του Διεθνούς Δικαίου, εθιμικού και συμβατικού. Τα εξωτερικά όρια της τουρκικής υφαλο­κρηπίδας στη Μεσόγειο θα πρέπει να καθοριστούν μέσω συμφωνιών με τα παράκτια κράτη που θα βασίζονται στις δίκαιες αρχές που θα λαμβάνουν υπόψη όλες τις σχετικές ή ειδικές συνθήκες σε σχέση με το Διεθνές Δίκαιο». 

Στο πλαίσιο αυτό, μάλιστα, αναφέρει η Τουρκία ως πρώτο βήμα τη συμφωνία με το… ψευδοκράτος (21 Σεπτεμβρίου 2011). Θέλοντας να κλείσει το δρόμο για ενδεχόμενη συμφωνία της Κύπρου με την Ελλάδα δη­λώνει ότι «εφόσον η οριοθέτηση της υφαλο­κρηπίδας δυτικά της Κύπρου απασχολεί, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι σχετίζεται με τη συνολική λύση του Κυπριακού και συνεπώς τα θαλάσσια σύνορα πρέπει να καθοριστούν μέσω διαπραγματεύσεων». Το τουρκικό κεί­μενο, μάλιστα παρέπεμπε στη ρηματική δια­κοίνωση της 2ας Μαρτίου 2004, με την οποία η Τουρκία απαντώντας στην οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου, δήλωνε ότι οποιαδήποτε οριοθέτηση θαλάσσιας ζώνης δυτικά του μεσημβρινού 320 16' 18’’ θα πρέπει να γίνει με συμφωνία όλων των παρακτί­ων χωρών με βάση την αρχή της ευθυδικίας. 

Χωρικά ύδατα και γραμμές βάσης 

Δύο πτυχές που δεν έχουν επαρκώς αναλυθεί είναι το εύρος των χωρικών υδάτων και οι γραμμές βάσης για τον υπολογισμό των θαλάσσιων ζωνών. Το εύρος των χωρικών υδάτων θα πρέ­πει να καθοριστεί πριν από την όποια διαπραγμάτευση οριοθέτησης καθώς εάν γίνει η οποιαδήποτε επέκταση (τμη­ματική έστω και μικρότερη των 12 ν.μ), θα περιοριστεί σημαντικά η έκταση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο που θα απο­μένει προς διαμοιρασμό μεταξύ των δυο χωρών. Στην οριοθέτηση όμως κρίσιμο ρόλο έχει και η διαμόρφωση των γραμμών βάσεως (κλείσιμο κόλπων κ.λ.π) βάσει του Δικαίου της Θάλασσας καθώς και με αυτό τον τρόπο ένα μέρος της υφαλοκρηπίδας περιέρχεται στο πα­ράκτιο κράτος - στη συγκεκριμένη περίπτωση την Ελλάδα. Η Κύπρος είχε ακολουθήσει συγκεκριμένη «σειρά»: Κατέθεσε στον ΟΗΕ απόφαση της κυβέρνησης για τις γραμμές βάσεως, κα­τόπιν κατέθεσε την απόφαση ανακήρυξης της ΑΟΖ και ακολούθησαν οι συμφωνίες οριοθέτησης με την Αίγυπτο και το Ισραήλ, που άνοιξαν το δρόμο για την έρευνα και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της ΑΟΖ της. 

Αυτό που δεν πρέπει να υποτιμηθεί είναι η προσπάθεια της Τουρκίας να διαχωρίσει την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς εκτιμά ότι έτσι θα «παγώσει» τη διαπραγμάτευση στο Αιγαίο και θα προχωρήσει τη διαδικασία στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου ελπίζει ότι θα είναι κερδισμένη λόγω και της νομολογίας που έχει διαμορφωθεί από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης -αρχή της αναλογικότητας και της ευθυδικίας που ενδεχομένως θα περιορίσουν τα δικαιώματα του Καστελόριζου σε θαλάσσιες ζώνες. Η Ελλάδα οφείλει να κρατήσει ενιαία διαπραγμάτευση, ώστε πιθανές παραχωρήσεις στις οριοθετήσεις του Αιγαίου να εξασφαλίσουν σημαντικά και πολύτιμα ανταλλάγματα σε μια δυσμενή οριοθέτηση στη Μεσόγειο. 

Οι κρίσιμες περιοχές πάντως μεταξύ Κρήτης, Καστελόριζου, Τουρκίας Κύπρου, και Αιγύπτου δεν θα είναι δυνατόν πρακτικά να εξερευνηθούν και να τεθούν προς εκμετάλλευση ή έστω συ­νεκμετάλλευση, εάν δεν προη­γηθούν η επίλυση του Κυπρια­κού και η δίκαιη οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ των χωρών της περιοχής. 

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ,28/02-06/03-2013)