Ο ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΣ ΑΕΤΟΣ σε χαμηλές πτήσεις

■ Η εποχή της μονοκρατορίας αποτελεί παρελθόν και ο Μπαράκ Ομπάμα εμφανίζεται από τους σκληροπυρηνικούς αντιπάλους του ως Αμερικανός... Γκορμπατσόφ! 

■ Η άκρως ανησυχητική κατάσταση των δημόσιων οικονομικών της υπερδύναμης θέτει αντικειμενικούς περιορισμούς και επώδυνα διλήμματα στην άσκηση διεθνούς πολιτικής. 

ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ 

Σε πρώτη ματιά, η διεθνής ατζέντα του Μπαράκ Ομπάμα κατά το τελευταίο δεκαπενθήμερο προκα­λούσε ίλιγγο. Στο σύντομο αυτό διάστημα ο Αμερικανός Πρόεδρος συζήτησε με τον Κινέζο ομόλογό του, Σι Τζινπίνγκ, στην Κα­λιφόρνια όλα τα θερμά μέτωπα ανάμεσα στη μοναδική και την αναδυόμενη υπερ­δύναμη. Ταξίδεψε στη Βόρεια Ιρλανδία για τη Σύνοδο του G-8, όπου έθεσε επί τάπη­τος το Συριακό με τη φιλοδοξία να βρεθεί συναινετική λύση στην επικείμενη Διεθνή Διάσκεψη της Γενεύης. Πετάχτηκε στο Βε­ρολίνο για να προτείνει από την Πύλη του Bραδεμβούργου στον Πούτιν μείωση των στρατηγικών πυρηνικών όπλων κατά το ένα τρίτο και για να πιέσει τη Μέρκελ να χαλαρώσει τις πολιτικές λιτότητας στην Ευρώπη. Κάπου ενδιάμεσα ανέθεσε στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ να αρχίσει απευθείας διαπραγματεύσεις με τους Ταλιμπάν, ώστε, μετά το Ιράκ, να κλείσει και την πληγή του Αφγανιστάν, το 2014. 

Ωστόσο, στην εξωτερική πολιτική ισχύει ...κατά κανόνα ό,τι και στη νομισματική: ο πληθωρισμός φέρνει αργά ή γρήγορα την υποτίμηση. Όσο εργώδης και πολυμέτωπη εμφανίζεται η διπλωματία της κυβέρνησης Ομπάμα άλλο τόσο αποκαλύπτει στη διεθνή κοινή γνώμη ότι η εποχή κατά την οποία η βούληση της Ουάσιγκτον ήταν νό­μος γιο όλο τον κόσμο έχει παρέλθει ανε­πιστρεπτί. Και ότι η αμερικανική μονοκρατορία, προϊόν των εξαιρετικών συνθηκών μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, θα καταγραφεί από τους ιστορικούς του μέλ­λοντος ως μια σύντομη παρένθεση. 

Η υπόθεση του Αφγανιστάν είναι από την άποψη αυτή χαρακτηριστική, καθώς η εν λόγω χώρα, που έχει καθηλώσει τους Αμε­ρικανούς σε έναν αδιέξοδο δωδεκαετή πό­λεμο, απειλεί να δικαιώσει για τρίτη φορά -μετά τις περιπέτειες των Βρετανών και των Σοβιετικών- τη φήμη της ως «νεκροτα­φείο των υπερδυνάμεων». 

Αναζητώντας έξοδο κινδύνου από το τε­ράστιο ορεινό ναρκοπέδιο, οι Αμερικανοί έδωσαν το πράσινο φως στους Ταλιμπάν να ανοίξουν «πολιτικό γραφείο’ στο προτεκτοράτο του Κατάρ, με σκοπό να αρχί­σουν απευθείας διαπραγματεύσεις μαζί τους. Οι εξτρεμιστές του Ισλάμ άρπαξαν την ευκαιρία και άνοιξαν γραφεία στην Ντόχα μετά φανών και λαμπάδων, οργανώνοντας συνέντευξη Τύπου, την οποία αναμετέδιδε σε ζωντανή σύνδεση το Al Jazeera. 

Λίγες ώρες αργότερα οι σύντροφοι τους μέσα στο Αφγανιστάν οργάνωσαν θεαματική επίθεση στην τεράστια αμερικανική βάση του Μπαγκράμ, σκοτώνοντας τέσ­σερις Αμερικανούς στρατιώτες και διαμηνύοντας ότι οι συζητήσεις συζητήσεις, αλλά και ο ένοπλος αγώνας ένοπλος αγώνας… 

Πλήγμα για το κύρος των ΗΠΑ 

Σαν να μην έφταναν όλ' αυτά, οι Ταλιμπάν έδωσαν στο «πολιτικό γραφείο» τους διαστάσεις πρεσβείας αναρτώντας την επι­γραφή «Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν» και υψώνοντας τη λευκή σημαία του κινήματός τους. Το γεγονός αυτό εξόργισε τον εγκάθετο των Αμερικανών Αφγανό Πρόε­δρο Χαμίντ Καρζάι, ο οποίος αρνήθηκε να συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις της Ντόχα, καταγγέλλοντας ότι οι Αμερικανοί αθέτησαν τις υποσχέσεις τους και υπονοώ­ντας ότι είναι έτοιμοι να τον πουλήσουν για το χατίρι των φονταμενταλιστών, με τους οποίους βρίσκονται σε πόλεμο! 

Όταν γράφονταν αυτές οι γραμμές ήταν αμφίβολο κατά πόσο θα ξεκινούσαν, μετά το φιάσκο αυτό, οι διαπραγματεύσεις. Το μόνο βέβαιο ήταν το βαρύτατο πλήγμα που δέχτηκε το διεθνές κύρος της υπερδύναμης από την τραγελαφική εξέλιξη των πραγμάτων. 

Τοπίο στην ομίχλη θυμίζει και η αμερικα­νική πολιτική στο Συριακό. Όταν ο Αμερι­κανός υπουργός Εξωτερικών, Τζον Κέρι, τα­ξίδευε στη Μόσχα για να βάλει, μαζί με το Ρώσο ομόλογό του, Σεργκέι Λαβρόφ, τα θε­μέλια της Διεθνούς Διάσκεψης της Γενεύης, η Ουάσιγκτον υπολόγιζε ότι η Ρωσία προ­κειμένου να διατηρήσει τη ναυτική βάση της στην Ταρτούς, θα θυσίαζε έναν Άσαντ, ο οποίος ούτως ή άλλως φαινόταν να πνέει τα λοίσθια. Στον ενάμιση μήνα που ακο­λούθησε, όμως, ο συσχετισμός δυνάμεων άλλαξε δραματικά σε βάρος των αντικαθε­στωτικών ανταρτών που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ. 

Με την καθοριστική συμβολή της φιλο-ιρανικής οργάνωσης του Λιβάνου Χεζμπολάχ, ο στρατός του Άσαντ κέρδισε τη μάχη του Κουσέιρ, ανακαταλαμβάνοντας μια στρατηγικής σημασίας πόλη, ξερίζωσε θύλακες της αντιπολίτευσης γύρω από τη Δαμασκό και ξεκίνησε μεγάλη επίθεση στο κεντρικό και το βόρειο μέτωπο με στόχο να ανακαταλάβει τις περιοχές που ελέγχουν οι αντάρτες στη Χομς και στο Χαλέπι. Έκτοτε είναι ο Άσαντ και οι Ρώσοι που πιέζουν για την πραγματοποίηση της Διεθνούς Διάσκε­ψης της Γενεύης, καθώς αισθάνονται ότι θα διαπραγματευτούν από θέση ισχύος, ενώ οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί τους κωλυ­σιεργούν, χωρίς να έχουν ξεκάθαρη στρα­τηγική εξόδου από το αδιέξοδο. 

Στο... περιθώριο 

Ούτε τα προσωπικά διαβήματα του Μπα­ράκ Ομπάμα στους άλλους μεγάλους διε­θνείς παίκτες είχαν καλύτερη τύχη. Ο Σι Τζινπίνγκ απέρριψε τις αμερικανικές αιτι­άσεις περί κινεζικής κατασκοπίας στο Διαδίκτυο, επισημαίνοντας ότι οι Αμερικανοί είναι οι πρώτοι διδάξαντες στον κυβερνο-πόλεμο εναντίον των ανταγωνιστών τους. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν εμφανίστηκε παγερά επιφυλακτικός έναντι της πρότασης Ομπά­μα για μείωση των στρατηγικών όπλων, ζητώντας να συνυπολογιστούν όλα τα πυρηνικά όπλα -συμπεριλαμβανομένων εκείνων της Βρετανίας της Γαλλίας και του Ισραήλ- αλλά και τα βαριά συμβατικά όπλα της Αμερικής. Όσο για την Ανγκελα Μέρκελ, απέρριψε τις εκκλήσεις για χαλάρωση της λιτότητας, συνιστώντας στην Αμερική να ασχολείται περισσότερο με τα δικά της δημοσιονομικά χάλια και δεν δίστασε μάλιστα να εκφράσει την οργή των Ευρωπαίων -πλην, βεβαίως των Βρετανών συνενόχων τους- για το μέγα σκάνδαλο των τηλεφωνικών υποκλοπών από τις αμερικανικές μυ­στικές υπηρεσίες. 

Οι εξελίξεις αυτές έδωσαν φτερά στα πό­δια των Ρεπουμπλικάνων επικριτών του Ομπάμα οι οποίοι τον κατηγορούν για εν­δοτικότητα φτάνοντας στο σημείο να τον παρομοιάζουν με Αμερικανό… Γκορμπατσόφ! Σε αυτό το μήκος κύματος κινείται πρόσφατο άρθρο του Τζον Μπόλτον, πρώ­ην πρεσβευτή των ΗΠΑ στον ΟΗΕ και εκ των κορυφαίων νέο-συντηρητικών «ιεράκων» της κυβέρνησης Μπους. Ακόμη περισσό­τερο «αθυρόστομος», ο Ρεπουμπλικάνος βουλευτής Μάικλ Τέρνερ, μέλος της επιτρο­πής ενόπλων δυνάμεων του Κογκρέσου, έκανε λόγο για «πολιτική κατευνασμού» του Μπαράκ Ομπάμα έναντι των εχθρών της Αμερικής, παραλληλίζοντάς τον με τον ενδοτικό έναντι του Χίτλερ πρωθυπουργό της Βρετανίας Νέβιλ Τσάμπερλεν! 

Δεν πρόκειται για ακραίες μεμονωμένες φωνές. Σε καίρια ζητήματα εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής ο Μπαράκ Ομπάμα βρίσκεται σε κλοιό πιέσεων του Πενταγώ­νου, των μυστικών υπηρεσιών, μερίδας του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ακόμη και ισχυρών παραγόντων του Δημοκρατικού Κόμματος που ζητούν πιο σκληρή γραμμή στο διεθνή στίβο. Χαρακτηριστική ήταν η συμπαράταξη του πρώην Προέδρου Μπιλ Κλίντον με το Ρεπουμπλικάνο γερουσιαστή Μακ Κέιν (ανθυποψήφιο του Ομπάμα στις εκλογές του 2008) με σκοπό την άσκηση πίεσης για επιθετική, στρατιωτική παρέμβαση στη Συρία. 

Ωστόσο, η άκρως ανησυχητική κατάστα­ση των δημόσιων οικονομικών της υπερδύναμης -κληρονομιά της νεοφιλελεύθερης και μιλιταριστικής πολιτικής Μπους αλλά και των πολιτικών διάσωσης των τραπεζών με δημόσιο χρήμα επί κυβέρνησης Ομπά­μα- θέτει αντικειμενικούς περιορισμούς και επώδυνα διλήμματα στην άσκηση διε­θνούς πολιτικής. Με το εξωτερικό χρέος της Αμερικής να φτάνει το αστρονομικό ύψος των 16,88 τρις –τρις!- δολαρίων ή το 105% του ΑΕΠ και το έλλειμμα του ομοσπονδια­κού προϋπολογισμού να ξεπερνά το 1,18 τρις, ο περιορισμός των στρατιωτικών δα­πανών είναι επιβεβλημένος. Διαφορετικά, η κυβέρνηση Ομπάμα θα αναγκαστεί να προχωρήσει σε ασύλληπτες περικοπές των κοινωνικών δαπανών ή/και να προκαλέσει αχαλίνωτες πληθωριστικές τάσεις, υπονο­μεύοντας το αμερικανικό δολάριο και την ίδια τη διεθνή οικονομική θέση της υπερ­δύναμης. 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-27/06/-03/07/2013)