Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ «ΠΑΝΙΣΧΥΡΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ» ΤΟΥ ΄74

Γράφει ο Ελευθέριος Σταμάτης

Αντιστράτηγος ε.α. - Επίτιμος Διοικητής 1ης Στρατιάς

Σε πολλούς έχει εμπεδωθεί η πεποί­θηση ότι, το καλοκαίρι του 1974, μια πανίσχυρη δύναμη, η Τουρκία, έκαμε έναν αλαζονικό και ανώδυνο περίπα­το εναντίον μιας, οιονεί, προδομέ­νης, ανοχύρωτης και ανυπεράσπιστης χώρας, της Κύπρου. Τουλάχιστον, αυτήν την εντύπω­ση διοχέτευσαν προς το κοινό πολλοί υπεύ­θυνοι αξιωματούχοι, πολλοί θεωρούμενοι ή αυτοπροσδιοριζόμενοι ως «ειδικοί αναλυτές» και πολλά μέσα ενημερώσεως.

Ανάμεσα στα άλλα χαρακτηριστικά μας γνω­ρίσματα. προτερήματα ή ελαττώματα, οι Έλ­ληνες, σε σεβαστό ποσοστό και ανεξαρτήτως γνώσεων και αρμοδιοτήτων, είμαστε, δυστυ­χώς, πολυπράγμονες και ανυπόμονοι· αιωνί­ως επιμηθείς· επιρρεπείς στην εύκολη εξα­γωγή συμπερασμάτων, στην εύκολη κριτική, στην εύκολη ρίψη του «λίθου του αναθέμα­τος», στην εύκολη υπόδειξη του «αποδιοπο­μπαίου τράγου», στην συλλήβδην και αβασά­νιστη καταδίκη δικαίων και αδίκων.

Δεν θέλουμε να παραδεχθούμε την έλλειψη οργανώσεως ή και την απρονοησία μας, ή και την αδυναμία μας ή και την ατυχία μας ακό­μη για ό,τι παθαίνουμε. Επομένως, δεν τίθεται θέμα βελτιώσεώς μας, δεν τίθεται θέμα διορθώσεως των αδυναμιών μας. Για όλα τα παθήματά μας, θεωρούμε ότι πά­ντοτε μας φταίει κάποιος άλλος· κάποια με­γάλη δύναμη· κάποια συνωμοσία ή κάποια προδοσία.

Από τα πολύ παλαιά χρόνια μέχρι τις ημέρες μας -δείγμα και αυτό της συνέχειας της φυ­λής μας- αναζητούμε «Εφιάλτες», «Κερκόπορτες», «Πηλιο-Γούσηδες», «ξένους δάκτυλους» και «κακές συγκυρίες», προκειμένου να φορ­τώσουμε και τις ευθύνες για ό,τι παθαίνουμε. Ακόμη για τις ήττες μας στους αθλητικούς αγώνες, φταίει πάντοτε κάποιος άλλος κατά κανόνα, κάποια εις βάρος μας συμπαιγνία, κάποιος άδικος κριτής ή κάποιος αργυρώνη­τος διαιτητής. Επομένως, αναλισκόμαστε σε άσκοπες ατέρμονες συζητήσεις περί το «άλλοθί» μας, δεν προσεγγίζουμε την πραγματι­κότητα και δεν διορθωνόμαστε.

Στην περίπτωση της Κύπρου, δεν κατορθώσα­με να ξεφύγουμε από αυτήν την λογική. Αντί να σκύψουμε επάνω από το πρόβλημα και να προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε τους ουσια­στικούς λόγους της αποτυχίας μας, σπεύσαμε να αποδώσουμε το κατάντημα της Κύπρου σε προδοσίες κάποιων ασυνείδητων αξιωματούχων και σε δολοπλοκίες κάποιων αόρατων ξένων κέντρων αποφάσεων, αφήνοντας τον εαυτό μας στο απυρόβλητο.

Έχοντας κατά νουν τις καταστάσεις τις οποίες έζησα και εκτιμώντας κατά το δυνατόν αντι­κειμενικά τις πληροφορίες, θα προσπαθήσω να αντισταθώ στην λογική της εύκολης κριτι­κής. Θα επιχειρήσω να βάλω τα πράματα στην σειρά τους, να εντοπίσω τι έφταιξε και χάθηκε η Κύπρος και, με πλήρη συναίσθηση ευθύνης, να αποδώσω τα εύσημα ή τις μομφές, εκεί που θεωρώ ότι υπάρχουν.

Ο Εχθρός

Η «παντοδυναμία» του τουρκικού στρατού το 1974 είναι ένα μεγάλος μύθος. Ο στρατός εκείνος δεν άξιζε να πατήσει την Κύπρο. Ήταν, βεβαίως, ένας στρατός πολυάριθμος και αρτίως εξοπλισμένος. Όμως, ήταν ένας στρατός βραδύς, νωθρός, δυσκίνητος και δύσκαμπτος. Έτσι και με κάποια ενέργειά σου του χάλαγες το σχέδιό του, έκανε ώρες ολόκληρες για να προσαρμοσθεί.

Ήταν ένας στρατός χωρίς ηθικές δυνάμεις, αναποφάσιστος και θρασύδειλος. Αυτό φά­νηκε πολλές φορές. Επί 48ωρο, και ενώ δεν αντιμετώπιζαν ουσιαστική αντίσταση, το προ­γεφύρωμα των Τούρκων στην Κερύνεια δεν ήταν μεγαλύτερο από 1.000 μέτρα ακτής επί λίγες εκατοντάδες μέτρα βάθος. Όπου αντιμε­τώπιζαν σθεναρή αντίσταση, επέστρεφαν εκεί από όπου ξεκίνησαν, εγκαταλείποντας καμιά φορά επί τόπου οχήματα μάχης και όργανα πυρός. Όπου ένιωθαν απέναντι τους αξιόμαχη μονάδα, «...έθεταν την ουράν υπό τα σκέλη» και δεν κόταγαν να προχωρήσουν. Απεναντί­ας, περίσσευε το θράσος και η αλαζονεία τους στις περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες έβρι­σκαν αντιπάλους του χεριού τους.

Με εξαίρεση κάποιες απόπειρες αντεπιθέσεων των τουρκικών δυνάμεων καταδρομών, ο στρατός εκείνος δεν έκαμε καμίαν επιχείρηση ή, έστω, κίνηση κατά τη νύχτα. Η νοοτροπία, φιλοσοφία και τακτική του αυτή, ίσως, τον παρέσυρε σε κακές εκτιμήσεις και έπαθε το χου­νέρι στο Κοτζάκαγια και στα άλλα υψώματα της διαβάσεως της Αγύρτας, την νύχτα 20/21 Ιουλίου. Δεν περίμενε νυχτερινό εγχείρημα. Αλλά από πλευράς τακτικής και τεχνικής εκπαιδεύσεως, η κατάσταση και το επίπεδο του τουρκικού στρατού δεν άντεχε σε αυστηρή κριτική. Καμία οργάνωση και μέθοδος κατά τον επιθετικόν αγώνα. Καμία συνεργασία μεταξύ Όπλων. Αλλού το πεζικό μόνο του, αλλού τα άρματα μόνα τους. Καμία δεοντο­λογική διάταξη ασφαλείας κατά τον αμυντι­κόν αγώνα. Ασκέρια και λεφούσια παλαιοτέρων εποχών. Όλμοι τάσσονται ακάλυπτοι στο πρανές του υψώματος. Βλήματα όλμων και χειροβομβίδες να εκτοξεύονται χωρίς να έχουν αφαιρεθεί οι περόνες ασφαλείας. Και άλλα παρόμοια φαινόμενα, τα οποία έπειθαν ότι αντιμετώπιζες «βόδια θεοτικά», όπως θα έλεγε ο Μακρυγιάννης.

Αυτός ο στρατός, ανεξαρτήτως του πόσα μιλιούνια μέτραγε, εάν είχε να αντιμετωπί­σει έναν μικρό, έστω, αλλά οργανωμένο και αποφασισμένον αντίπαλο, θα ηττάτο οικτρώς. Αυτό φάνηκε στο αεροδρόμιο Λευκωσίας και στο round-about «Κολοκασίδη» με την ελλαδική Α΄ ΜΚ, σε όλες τις επιχειρήσεις της 31 ΜΚ, σε κάποιες επιχειρήσεις των άλλων κυπρια­κών Μοιρών Καταδρομών, σε ορισμένες επι­χειρήσεις της ΕΛΔΥΚ και αλλαχού.

Ιδιαιτέρως εις ό,τι αφορά τις δυνάμεις στους τουρκοκυπριακούς θύλακες, τα γεγονότα απέδειξαν ότι είχαμε να αντιμετωπίσουμε, στην κυριολεξία. «... πολίτες παρανόμως οπλοφορούντες». Δεν αντιμετωπίζαμε σοβα­ρό στρατό.

Η τουρκική αεροπορία, με τον εναέριο χώρο της Μεγαλονήσου αποκλειστικά δικόν της, χωρίς αντίπαλο στον αέρα, χωρίς ουσιαστική αντιαεροπορική άμυνα στο έδαφος, με ιδανι­κές καιρικές συνθήκες και με μεγάλη διάρκεια ημέρας, θα έπρεπε να είχε λιανίσει και παραλύσει την ΕΦ. Θα έπρεπε να είχε διαλύσει τα πάντα στην Κύπρο. Όμως, παρά την «κυριαρχία αέρος» την οποία διέθετε, παρά τον μεγάλον αριθμόν «εξόδων» αεροσκαφών και παρά το απάνθρωπα όπλα (ναπάλμ) τα οποία χρησιμο­ποίησε, δεν είχε ανάλογα αποτελέσματα. Με εξαίρεση τις επιτυχίες της 20ης Ιουλίου, όταν προσέβαλε φάλαγγες κινούμενες σε κακή κατάσταση για τις θέσεις τους μέρα - μεση­μέρι, μεγαλύτερος ήταν ο ψυχολογικός επηρεασμός στο προσωπικό, παρά οι πραγματικές απώλειες και ζημίες της ΕΦ από την τουρκική αεροπορία.

Για το ναυτικό δεν είμαι σε θέση να εκφέρω υπεύθυνη γνώμη, δεδομένου ότι δεν ήρθαμε σε άμεση επαφή. Εάν κρίνω, όμως, από την αταξία η οποία επικρατούσε στην ακτή αποβάσεως, από την βύθιση του τουρκικού αντιτορπιλικού «Κοτζάτεπε» υπό της τουρκικής αεροπορίας, καθώς και από την εκτιμώμενη αδυναμία του ναυτικού πυροβολικού να προ­σβάλλει ταυτοχρόνως με την αεροπορία τον ίδιο στόχο, συμπεραίνω ότι η συνεργασία με­ταξύ Όπλων, καθώς και η διοίκηση και ο έλεγ­χος των επιχειρήσεων, έπασχαν.

Υπάρχουν, όμως, και τρεις τομείς στους οποί­ους, χωρίς καμία δυσκολία, απονέμω τα εύση­μα στους Τούρκους.

Ο ένας ήταν η ποιότητα της ηγεσίας τους. Η τουρκική ηγεσία επέδειξε εξαιρετική αποφα­σιστικότητα και ισχυρή θέληση για την τελι­κή επικράτηση. Με δεδομένο ότι, ουσιαστικά, στον πόλεμο παλεύουν το σθένος και η θέλη­ση του κάθε αρχηγού για την κάμψη του σθέ­νους και της θελήσεως του αντιπάλου αρχη­γού να συνεχίσει τον αγώνα, οι Τούρκοι στον τομέα αυτό κυριάρχησαν. Οι Τούρκοι κατάφεραν να συντρίψουν την δική μας ηγεσία, δί­νοντας έτσι την εύλογη αφορμή σε κάποιους κακόπιστους να επαναφέρουν στο προσκήνιο την παλαιότερη ρήση «... Τούρκος αξιωματικός και Έλληνας φαντάρος».

Ο άλλος τομέας ήταν το αποτελεσματικό σύστημα πληροφοριών τους. Είχαν, φυσικά, την ευχέρεια, δεδομένου ότι κυκλοφορούσαν από μακρού χρόνου ελεύθεροι ολούθε στην Κύπρο. Γνώριζαν τα πάντα· είχαν καταγρά­ψει τα πάντα. Έχουν γίνει γνωστές κάποιες περιπτώσεις υποτιθέμενων Τουρκοκύπριων, οι οποίοι «εργάζονταν» επί μακρόν ως υπάλ­ληλοι σε επιχειρήσεις και εξοχικές κατοικίες Ελληνοκύπριων ή σε διάφορα κατάλληλα ελεύθερα επαγγέλματα, ως επί παραδείγματι οδηγοί αγοραίων οχημάτων, και οι οποίοι, την 20ή Ιουλίου 1974, φόρεσαν την στολή τους και παρουσιάστηκαν με την πραγματική τους ιδιότητα· αυτήν του Τούρκου αξιωματικού. Δυστυχώς, ζεσταίναμε στον κόρφο μας «φίδια κολοβά». Δεν πονηρευτήκαμε την δολιότητα κάποιων επιτήδειων επαγγελματιών στην εχθρική πλευρά, οι οποίοι ήξεραν καλά τη δουλειά τους. Πέραν αυτού, η δική μας απε­ρισκεψία και φλυαρία κατά την χτήση των μέ­σων επικοινωνιών, και γενικότερα η αμέλεια μας περί την ασφάλεια πληροφοριών, διευ­κόλυνε τα μέγιστα τους Τούρκους στο έργο τους, προσφέροντας τους ακόπως και αδαπάνως πολύτιμα στοιχεία για την κατάσταση μας, για τις δραστηριότητές μας και για τα σχέδιά μας.

Ο τρίτος τομέας ήταν οι ψυχολογικές επιχει­ρήσεις. Ήταν άριστα και επιστημονικά σχε­διασμένες. Ήταν άριστα και επαγγελματικά εκτελούμενες, παράλληλες με τις τακτικές επιχειρήσεις. Οι Τούρκοι υπεύθυνοι των ψυ­χολογικών επιχειρήσεων, μετερχόμενοι όλες τις κοινές αποδεκτές μεθόδους προπαγάνδας, συνδυάζοντας καταλλήλως την απειλή, την έκκληση, την λοιδορία, την αλήθεια και το ψεύδος, και εκμεταλλευόμενοι ευρέως όλα τα μέσα μεταδόσεως των μηνυμάτων, οπτι­κά, ηχητικά και έντυπα, πέτυχαν απόλυτα τον σκοπό τους. δηλαδή τον έντονο ψυχολογικόν επηρεασμό της ΕΦ και του πληθυσμού.

Εν ολίγοις, κρίνοντας με καθαρά επαγγελ­ματικά κριτήρια την ποιότητα και τις τακτικές επιχειρήσεις των τουρκικών ενόπλων δυνάμε­ων οι οποίες πάτησαν την Κύπρο, είναι να θλί­βεται κανείς για αυτήν την εξέλιξη. Κέρδισαν τον πόλεμο, χωρίς να κερδίσουν καμία μάχη. Δεν το άξιζαν.

(από το βιβλίο «Κύριοι, πάτε για ύπνο», εκδ. «Δούρειος Ίππος»)

[ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ (ΕΝ ΣΤΟΛΗ)-01/08/2016]