«ΘΕΡΜΑ ΝΕΡΑ» στην Ανατολική Μεσόγειο

■ Σε τέλμα οι διερευνητικές συνομιλίες Ελλάδας - Τουρκίας, «στο κόκκινο» οι σχέσεις λόγω ΑΟΖ. 

■ Οι ΗΠΑ, που έχουν αφιερώσει τεράστιο κεφάλαιο στην αποκατάσταση των σχέσεων Τουρκίας και Ισραήλ, σύντομα θα επανέλθουν προωθώντας και τις ευρωτουρκικές σχέσεις. 

Η επανεκκίνηση του ελληνοτουρκικού διαλόγου σε πολιτικό επίπεδο μοιάζει σχεδόν αδύνατη, ενώ πα­ράλληλα η Άγκυρα έχοντας υπερφορτώσει την ατζέντα των διεκδικήσεων της έναντι της χώρας μας, έχει παραλύσει κάθε προοπτική επαναφοράς του θετικού κλίματος στις διμερείς σχέσεις. Σε όλ' αυτά θα πρέπει να προστεθεί και η υποβόσκουσα ένταση στο θέμα των ερευνών για φυσικό αέριο, δεδομένων των επιλογών της Άγκυρας να κινείται μονομερώς και αντίθετα προς το Διεθνές Δίκαιο... 

Η απόφαση της Άγκυρας να διενεργήσει έρευνες νότια της Ρόδου, το Κουρδικό, οι παράλογες εμμονές της στο Κυπριακό και η κατά το δοκούν ερμηνεία του Διεθνούς Δικαίου φαντάζουν ως εκρηκτική ύλη τόσο για το Αιγαίο όσο και για τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, δηλαδή είναι πολύ πιθανή η εκ­δήλωση εντάσεων, παρά θετικών εξελίξεων, καθώς αυξάνεται ραγδαία το ενδιαφέρον για τις έρευνες στην περιοχή. Κοντά σ΄ αυτά αξίζει να επισημανθεί και η εκπεφρασμένη βούληση του πρωθυπουργού, Αντώνη Σαμαρά, να προχωρήσει στην ανακήρυξη της ΑΟΖ εντός του επόμενου διαστήματος, κίνηση απολύτως σύμφωνη με τη σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας αλλά που συνα­ντά την αντίδραση της Άγκυρας. Σύμφωνα με νομικούς κύκλους από την πολιτική ορολογία κυρίως της Ελλάδας απουσιάζουν εντελώς τα τελευταία χρόνια αναφορές για την παραπομπή των ελληνοτουρκικών διαφορών στο Διεθνές Δικα­στήριο της Χάγης θέση που αποτελούσε σημαία της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπάρχει αλλαγή πολιτικής. Τέτοια αλλαγή δεν φαίνεται, αλλά δεν υπάρχει ούτε στρατηγικός σχεδιασμός. Ούτε η Τουρκία που ρητορικά τουλάχιστον δεν απέκλειε αυτό το ενδεχό­μενο, κάνει οποιαδήποτε αναφορά όσον άφορα στην οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Πολλοί είναι αυτοί που θεωρούν ότι η Νοτιοα­νατολική Μεσόγειος θα γίνει το επίκεντρο μεγάλων εντάσεων το επόμενο διάστημα αν δεν πρυτανεύσει η λογική της διαπραγμάτευσης ή της παραπομπής στο Δικαστή­ριο, αντί των απειλών που εκπορεύονται από την Άγκυρα. 

Οι διερευνητικές 

Η εικόνα σήμερα είναι απογοητευτική. Οι διερευνητικές συνομιλίες Ελλάδας - Τουρκίας έχουν οδηγηθεί σε τέλμα, αλλά παράλληλα Αθήνα και Άγκυρα επιχειρούν μέσω ερευνών να εντοπίσουν και να αξιο­ποιήσουν πιθανά κοιτάσματα. Η Τουρκία όμως, έχει ανακοινώσει έρευνες νότια της Ρόδου και ανοιχτά της Κύπρου –σαφώς σε περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπί­δας-, καθώς θεωρεί άτι οι περιοχές αυτές ανήκουν στην τουρκική υφαλοκρηπίδα. Αν η Άγκυρα επιβεβαιώσει τις επόμενες εβδομάδες και μήνες τις προθέσεις της και προχωρήσει σε έρευνες, η πρώτη ύλη για την ένταση υπάρχει. 

Η περιοχή μας είναι εύφλεκτη ούτως ή άλλως. Και στα Βαλκάνια και στη Νοτιοα­νατολική Μεσόγειο η αστάθεια είναι το κύ­ριο χαρακτηριστικό γνώρισμα. Μια ένταση Ελλάδας και Τουρκίας, όμως, εν μέσω της οποίας βρίσκεται η Κύπρος αφορά σε άλλο επίπεδο κρίσης. Πρόκειται για διεθνή κρίση, με δύο χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ να βρίσκονται αντιμέτωπες στο θέμα των δι­καιωμάτων για έρευνες υδρογονανθράκων και πολλές ακόμη να έχουν λόγο. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι έμπειροι διπλωματικοί παράγοντες μιλούν για το πιο δύσκολο διπλωματικό σταυρόλεξο του 21ου αιώνα στην περιοχή μας. 

Είναι, παράλληλα, χαρακτηριστικό ότι τους τελευταίους μήνες ούτε η Ελλάδα ούτε η Τουρκία δείχνουν διάθεση να αναλάβουν διπλωματικές πρωτοβουλίες για να αναθερ­μάνουν το μεταξύ τους διάλογο και να τον εντάξουν σε ένα διεθνές πλαίσιο νομιμότη­τας με βάση το Διεθνές Δίκαιο. Κυρίως δε η στάση αυτή αφορά στην Τουρκία η οποία βρίσκεται στη δυσάρεστη θέση να χάνει έδαφος επιμένοντας στην πολιτική απειλών και έναντι της Κύπρου και έναντι της Ελλά­δας, με συνέπεια να εκφράζονται φόβοι ότι, αν δεν αντιστραφεί αυτή η πολιτική, το μέλ­λον διαγράφεται ζοφερό. 

Το Ανώτατο Συμβούλιο Στρατηγικής Συ­νεργασίας, που είχε προγραμματιστεί γι' αυτό το μήνα, δεν πρόκειται να πραγματο­ποιηθεί, καθώς η απροθυμία μάλλον ήταν κοινή. Κατά συνέπεια, η μετάθεσή του για Μάρτιο ή Απρίλιο είναι επιβεβλημένη, χω­ρίς να προδικάζεται η πραγματοποίησή του ούτε και τότε. 

Η Τουρκία έχει προβλήματα με τη Συρία, τους Κούρδους -που ήδη κινούνται για την απόσχιση από το Ιράκ και τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους-, το Ιράν και την Ελ­λάδα, ενώ στις σχέσεις της με τη Βουλγαρία επανέρχεται η καχυποψία λόγω χειραγώγησης της εκεί τουρκικής μειονότητας. 

Η Ελλάδα έχει προβλήματα με την Αλβα­νία και την ΠΓΔΜ, ενώ Αθήνα και Άγκυρα έχουν στο επίκεντρό τους και το Κυπριακό. Η Τουρκία είναι σαφώς ανήσυχη για την ασφάλειά της και αυτό καταδεικνύεται και από συζήτηση που πραγματοποιήθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 6 Δεκεμβρίου στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων (AFET). Στη συζήτηση αυτή έλαβαν μέρος οι Dr. Senem Aydin Duzgit, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Bilgi της Κωνσταντινούπολης, Nigar Goksel, αναλύτρια της πρωτοβουλίας για την Ευρωπαϊκή Σταθερότητα, Gunter Seufert, εκπρόσωπος του Γερμανικού Ινστι­τούτου Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας και ο πρέσβης Jean Maurice Ripert, επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ε.Ε στην Τουρκία. 

Ο πρέσβης . J. M. Ripert τόνισε ότι πρέπει να ενισχυθεί η προσέγγιση της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και, αναφερόμενος στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η τουρκική κυβέρνηση, επισήμανε τις διακρίσεις στο εσωτερικό της χώρας την ισλαμοφοβία και το Κυπριακό, ενώ τόνισε ότι «είναι σημαντικό να υπάρχει πολιτική αντίληψη στο ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στις δικαστικές μεταρ­ρυθμίσεις γιο την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης με την Ε.Ε». 

Οι προτεραιότητες 

Σχετικά την εξωτερική πολιτική, ο πρέ­σβης Ripert διαπίστωσε ως μελλοντική πρόκληση «τη στάση της Τουρκίας προς την Κύπρο, γεγονός που μειώνει τη συνερ­γασία με το ΝΑΤΟ,» και αναφέρθηκε στις ακόλουθες προτεραιότητες: 

• Ενίσχυση του διαλόγου με την Ε.Ε και με τις χώρες της Βόρειας Αφρικής της Μέσης Ανατολής και του Περσικού Κόλπου. 

• Συνεργασία για την επίλυση της κρίσης στη Συρία. 

• Αντιμετώπιση του Κουρδικού. 

• Αποφυγή επιπτώσεων από τη συριακή κρίση για την Τουρκία με ενδεχόμενη ανά­δειξη αυτόνομου κουρδικού κράτους στη Βόρεια Συρία. 

• Σχέσεις με Ισραήλ, Ιράν και Ιράκ. 

Σχετικά με τις σχέσεις της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, η Dr. S. A. Duzgit είπε ότι «η Τουρκία δρα χωρίς να αντιδρά στα γε­γονότα ενώ η πολιτική μηδενικών προβλημάτων προς τα γειτονικά κράτη δεν ήταν αποτελεσματική». 

Η N. Goksel εστίασε στο ρόλο της Τουρκίας ως μοντέλου και πώς μπορεί να συμβάλει για τη μετάβαση στη Μέση Ανατολή, ενώ αναφέρθηκε και στις εσωτερικές δράσεις και σχέ­σεις με την Ε.Ε. Όπως τόνισε, «τα διδάγματα από τις εξελίξεις στην Τουρκία μας δείχνουν ότι, αν ο εκδημοκρατισμός δεν προχωρήσει, θα υπάρξουν αρνητικές συνέπειες και η Ε.Ε θα πρέπει να ασχοληθεί εκ νέου με το ζήτημα». 

Ο G. Seufert υπογράμμισε ότι «είναι παρά­δοξο να μιλάμε για διαπραγματεύσεις της Τουρκίας με την Ε.Ε εφόσον γνωρίζουμε ότι δεν πρόκειται να υπάρξει ένταξη ούτε στην επόμενη δεκαετία» και υποστήριξε πως η Τουρκία χρειάζεται να διατηρήσει καλές σχέσεις με τις γειτονικές χώρες. Αναφορικά με τις εξελίξεις σε Ισραήλ, Ελλάδα και Κύπρο ανέφερε ότι «η Κύπρος αποτελεί στρατηγικό παράγοντα για την περιοχή». 

Η Dr. S. A. Duzgit επισήμανε ότι το Κυπριακό αποτελεί παράγοντα στασιμότητας στις σχέ­σεις της Τουρκίας με την Ε.Ε και συμφώνησε πως «η Τουρκία δεν έχει προοπτικές ένταξης διότι ως τώρα λαμβάνει αποφάσεις της στιγ­μής (ad hoc) και δεν έχει συγκεκριμένες επιλογές εξωτερικής πολιτικής». Για τις σχέσεις της χώρας με το Ιράν, δήλωσε ότι αποτελεί “παιχνίδι ισχύος με το Ιράν, κύριο ανταγωνι­στή», και υπογράμμισε ότι όλες οι εξελίξεις προοιωνίζονται την εκλογή του Ρ. Τ. Ερντογάν στην τουρκική Προεδρία. 

Όλα δείχνουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες που έχουν αφιερώσει τεράστιο κεφάλαιο στην αποκατάσταση των σχέσεων Τουρκίας και Ισραήλ, σύντομα θα επανέλθουν προωθώντας και τις ευρωτουρκικές σχέσεις κυρί­ως στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφα­λείας και Άμυνας. Η Τουρκία είναι σημαντι­κός αλλά όχι πλέον κορυφαίος παράγοντας στην περιοχή. Γι' αυτό και η νευρικότητά της θα αυξηθεί. Γι' αυτό και η Ελλάδα έχει ανά­γκη από σαφή συμμαχικά μέτωπα και αναβάθμιση της εξωτερικής της πολιτικής. Πριν ξεφύγουν τα πράγματα… 

ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΗ ΣΙΔΕΡΗ

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-10/1/2013)