ΘΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΜΥΝΑ

Συμβαδίζουν με την ακραία λιτότητα επιδιώξεις ενισχυμένου γεωπολιτικού ελέγχου του ελληνικού χώρου; 

ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ ΝΕΑΡΧΟΥ* 

Ήταν προβλέψιμο ότι η παρατεταμένη οικονομική κρίση στην οποία έχει βυθισθεί η χώρα, χω­ρίς να είναι ορατή μια σύντομη διέξοδος, θα είχε πολύ δυσάρεστες επιπτώσεις και στα θέματα εξωτερικής πολιτικής και άμυ­νας. Με τα προαπαιτούμενα του Μνημο­νίου, τον συνεχιζόμενο έλεγχο κεφαλαίων και τις ατελείωτες αξιώσεις για νέους φό­ρους σε μια αποσαθρωμένη οικονομία, οι προοπτικές είναι ζοφερές. Με το χρέος επίσης να εκτοξεύεται συνεχώς προς τα πάνω, με ασαφή και αμφίβολη τη σημαντική απομείωσή του ώστε να καταστεί βιώσιμο, η χώρα τελεί υπό καθεστώς εκβιασμού. 

Η παροχή ρευστότητας και ελπίδας για επενδύσεις και ανάπτυξη εξαρτάται πλήρως από ξένα κέντρα. Η...Ελλάδα ακόμη και μετά τη φοβερή δεκαετία του 1940, που σημαδεύθηκε διαδοχικά από τον Πόλεμο, την Κατοχή και τον Εμφύλιο, άρχισε, δέκα χρόνια μετά, να ανακάμπτει και ν΄ αναπτύσ­σεται με γρήγορους ρυθμούς. 

Στη σημερινή περίπτωση συ­μπληρώνονται ήδη οκτώ χρό­νια υφέσεως και η κατάσταση, αντί να βελτιώνεται, επιδει­νώνεται. Στα χρόνια αυτά δεν έχει διαμορφωθεί και δεν έχει προβληθεί καμιά ουσιαστική εθνική αναπτυξιακή στρατη­γική. Το γεγονός ότι δεν έγινε δεν είναι τυχαίο. Μια τέτοια στρατηγική δεν είναι εφικτή υπό συνθήκες ελεύθερης ευ­ρωπαϊκής αγοράς, Ευρωζώνης και παγκοσμιοποίησης. Αντιθέτως, η κρίση αντιμετωπίζεται από τα κέντρα που ηγεμονεύουν σ' αυτή την κατάσταση ως ευκαιρία για να επιβληθεί στην Ελλάδα ένα προωθημένο μοντέλο νεοφιλελευθερι­σμού και παγκοσμιοποίησης, που θα εκθε­μελιώσει κάθε έννοια εθνικής οικονομίας, με ό,τι αυτό συ­νεπάγεται για την εθνική ανεξαρτησία και κυριαρχία. 

Πού οδηγεί αυτή η κατάστα­ση; Ποια εμπιστοσύνη μπορεί πλέον να έχει κανείς σε υπο­τιθέμενους «σωτήρες», που απεργάζονται στην πράξη την καταστροφή της χώρας; Τι πρέπει να γίνει; Αυτά είναι τα ερωτήματα που θέτει εναγωνίως ο ελληνικός λαός. Σ' αυτά όμως θ' αναφερθούμε αναλυτικότερα σε άλλο άρθρο. Στο σημερινό θα επικεντρωθούμε ειδικότερα στο ερώτημα αν συμβαδίζουν με την πολιτική της ακραίας λιτότητας και των Μνη­μονίων επιδιώξεις ενισχυμένου γεωπολιτι­κού ελέγχου του ελληνικού χώρου και γε­ωπολιτικών ανακατατάξεων σε βάρος της Ελλάδος, με πιέσεις για υποχωρήσεις στα εθνικά θέματα. 

Οικονομικές και γεωπολιτικές πιέσεις 

Ένας από τους λόγους για τους οποίους ο Κωνσταντίνος Καραμανλής πρωτοστά­τησε, με μεγάλο πάθος, για την ένταξη της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν η ελπίδα και η προσδοκία ότι αυτή θα ήταν ένας ανεξάρτητος και, σ' ένα μέτρο, εναλ­λακτικός δυτικός πόλος. Ο τελευταίος θα επέτρεπε στην Ελλάδα να έχει μεγαλύτερο περιθώριο ελιγμών απέναντι στην ασφυ­κτική επιρροή που ασκούσε ο αμερικανι­κός κολοσσός. Ο τελευταίος προέτασσε συστηματικά στις γεωπολιτικές θεωρήσεις του τον τουρκικό στρατηγικό παράγοντα ως πολύ σημαντικότερο του ελληνικού. 

Η οραματιζόμενη Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα ήταν μια στρατιωτική συμμαχία, όπως το ΝΑΤΟ. Θα ήταν μια πολιτική Ένωση, πάνω σε βάση δημοκρατικής ισοτιμίας και αλληλεγγύης. Η Ελλάδα θα μπορούσε, επομένως, να υπολογίζει στη στήριξη και την αλληλεγγύη των εταίρων της και να έχει λόγο για την πολιτική της Ενώσεως, με την ισότιμη συμμετοχή της και το βέτο που θα είχε σε όλα τα σημαντικά θέματα. Επιπλέον, θα αποκτούσε ένα σημαντικό γεωπολιτικό πλεονέκτημα έναντι της Τουρκίας, η οποία δύσκολα θα μπορούσε να γίνει δεκτή στους κόλπους της Ενώσεως ως μουσουλμανική και γεωγραφικά ασιατική κατά βάση χώρα. 

Μπορεί κανείς ν' αναμετρήσει σήμερα την απόσταση που διανύθηκε από τότε και την εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Η εσωτερική εξέλιξη της Ευρώπης, με την προσχώρηση στον ακραίο νεοφιλελευθε­ρισμό και την ταύτισή της με τις πολιτικές της παγκοσμιοποίησης, συμβάδισε με μια μεγάλη και εσπευσμένη διεύρυνση για λόγους γεωπολιτικούς και με πλήρη και υποτελή σχεδόν ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ σε θέματα ασφάλειας και διεθνών γεωπο­λιτικών ισορροπιών. Το ΝΑΤΟ ταυτίσθηκε σχεδόν με την ευρωπαϊκή άμυνα και ασφά­λεια, υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. 

Η Ελλάδα ακολουθεί παθητικά, αν δεν υπερέβαλε προς αυτή την κατεύθυνση. Ανατρέποντας την πάγια ελληνική εξω­τερική πολιτική έναντι της Τουρκίας, η κυβέρνηση Σημίτη έκανε στροφή 180 μοι­ρών στο θέμα της εντάξεως της γείτονος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπεστήριξε την ένταξή της και την παρουσίασε ως δήθεν συμφέρουσα στην Ελλάδα. 

Η Τουρκία, με τον έντονο Ισλαμισμό και τις μεγάλες φιλοδοξίες για εξέλιξή της σε περιφερειακή δύναμη, είναι αμφίβολο εάν τώρα επιθυμεί πράγματι πλήρη ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο παλαιός ενθουσιασμός για την Ευρώπη έχει μαραθεί και έχει αποδειχθεί στην πράξη ότι η Τουρκία δεν χρειάζεται την ένταξη στην Ευρώπη για ν' αναπτυχθεί. Βλέπει, αντιθέτως, τη γειτονική της Ελλάδα, που υπερείχε προ­ηγουμένως στην οικονομική ανάπτυξη, να έχει φτάσει σήμερα σ' αυτή την κατάστα­ση. Από δικά της λάθη, αλλά σαφώς και λόγω της συμμετοχής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωζώνη. 

Διδακτικό είναι και το παράδειγμα της γειτονικής Βουλγαρίας. Η Τουρκία όμως, ακόμη κι αν δεν θελήσει να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θέλει οπωσδήποτε να διαμορφώσει προνομιακές σχέσεις με την Ευρώπη, που θα της εξασφαλίζουν όλα εκείνα τα στρατηγικά πλεονεκτήματα -οιΚονομικά και γεωπολιτικά- για τα οποία ενδιαφέρεται. 

Διαπραγματευτικό όπλο της Άγκυρας το Μεταναστευτικό 

Ο πόλεμος στη Συρία επέφερε ένα δεινό πλήγμα στην Άγκυρα, ακυρώνοντας τους μεγαλεπήβολους σχεδιασμούς της για τη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο. Έγινε όμως παραλλήλως αφορμή για να πάρει μια νέα διάσταση το θέμα των προσφύγων από τη Συρία στην Ευρώπη και να επικαλύψει το πολύ μεγαλύτερο και ευρύτερο πρόβλημα της λαθρομεταναστεύσεως από χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Την τελευταία χειρα­γωγεί, σ' ένα μεγάλο μέτρο, η Άγκυρα, για λό­γους γεωπολιτικούς και διαπραγματευτικούς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, εφαρμόζοντας πολι­τική ανοικτών συνόρων έναντι όλων όσοι δηλώνουν πρόσφυγες, καθίσταται εκ των πραγμάτων όμηρος της Άγκυρας, η οποία την εκμεταλλεύεται αδίστακτα. Θέτει όρους και ζητά ανταλλάγματα για οποιαδήποτε συ­νεργασία για τον έλεγχο του ασταμάτητου κύματος προσφύγων και λαθρομεταναστών. 

Η Ελλάδα, ευθυγραμμιζόμενη με την πο­λιτική των ανοικτών συνόρων και υπερβάλλουσα σε «πρωτοποριακό» ζήλο υπέρ των λαθρομεταναστών, τους οποίους παρου­σιάζει συλλήβδην ως πρόσφυγες, εγκλω­βίζεται σε μια δεινή θέση. Να είναι χώρα-πύλη εισόδου και ταυτοχρόνως να δέχεται πιέσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση για να καταστεί αφενός χώρος πρώτης υποδο­χής και αναμονής και αφετέρου να συνεργασθεί με την Τουρκία στο Αιγαίο για τον «κοινό» έλεγχο των θαλασσίων συνόρων. 

Η προτεινόμενη αυτή συνεργασία με την Τουρκία δεν είναι, βεβαίως, αθώα. Η Γερμα­νίδα καγκελάριος μίλησε στην Άγκυρα για συνδιαχείριση στο Αιγαίο. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, αναφέρθηκε απαξιωτικά στα 10 ναυτικά μίλια που χωρίζουν την Ελλάδα και την Τουρκία και για τα οποία δεν πρέπει να υπάρχει διαμά­χη, με αποτέλεσμα να πνίγονται άνθρωποι. 

Με νεότερες δηλώσεις τους οι δύο ηγέτες προσπάθησαν να μετριάσουν τις εντυπώσεις που δημιουργήθηκαν. Δεν υπάρχει όμως κα­μιά αμφιβολία ότι ασκούνται στην Ελλάδα ισχυρότατες πιέσεις να πληρώσει υψηλό τίμημα για τους πρόσφυγες και τους λαθρομε­τανάστες τόσο προς την Τουρκία, σε βάρος των εθνικών της θεμάτων, όσο και στην εσωτερική της εθνική και κοινωνική συνοχή, με τη δημιουργία πλήθους κέντρων υποδοχής τα οποία θα παρουσιασθούν ως «προσωρινά». 

Η λύση για την ελληνική πλευρά θα έπρεπε να είναι απλή και αποφασιστική: αναστολή της περιβόητης ευρωπαϊκής Οδηγίας για το άσυλο, που επιβάλλει πολιτική ανοικτών συ­νόρων και προάγει τη λαθρομετανάστευση. Οι λόγοι θα ήταν οι έκτακτες συνθήκες που δημιουργεί η μαζική συρροή χιλιάδων αν­θρώπων και η εθνική ασφάλεια. Η τελευταία πλήττεται με τη δημιουργία ενός μόνιμου προγεφυρώματος προσφύγων και λαθρομε­ταναστών στα νησιά και από την είσοδο στη χώρα ανεξέλεγκτου αριθμού ανθρώπων, που δημιουργεί καίριο πρόβλημα εθνικής ασφάλειας. Σε μια τέτοια περίπτωση, η Ελ­λάδα και η Ευρώπη δεν θα διαπραγματεύο­νταν με την Τουρκία υπό καθεστώς ομηρίας. Αντιθέτως η γείτων θα είχε κάθε λόγο να συνεργασθεί για τη διοχέτευση στην Ευρώπη ενός μεγάλου μέρους των προσφύγων που καταφεύγουν σ' αυτή από τη Συρία. Η δια­λογή μεταξύ πραγματικών προσφύγων και λαθρομεταναστών θα διεκπεραιωνόταν επί τουρκικού εδάφους και η παραλαβή τους θα μπορούσε να γίνεται απευθείας από τις τουρ­κικές ακτές ή ακόμη κι από τα στρατόπεδα προσφύγων στα συροτουρκικά σύνορα. 

Στενεύουν τα περιθώρια για το Κυπριακό 

Μέσα σε αυτό το σκηνικό, κορυφώνονται οι πιέσεις στο Κυπριακό, με την εκτίμηση ότι η περίοδος μετά τις τουρκικές εκλογές είναι ευνοϊκή και κρίσιμη συγκυρία για τη θετική κατάληξη των διεξαγομένων διακοινοτικών συνομιλιών, εφόσον θελήσει να κάνει κάποια κίνηση ο Τούρκος πρόεδρος, Ταγίπ Ερντογάν. Προς την κατεύθυνση αυτή, στρώνεται ο δρόμος με την εντατι­κοποίηση των διακοινοτικών συνομιλιών, με νέες απαράδεκτες δηλώσεις του ειδικού αντιπροσώπου του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ για το Κυπριακό, Έσπεν Μπαρθ Άιντε, και με μια πρωτοφανή πρόκληση της νέας πρέσβειρας των ΗΠΑ στη Λευκωσία. 

Ο κ. Άιντε, καταχρώμενος κατά προκλη­τικό τρόπο της θέσεως και του ρόλου του, επιδίδεται σε ασύστολη προπαγάνδα σε βάρος της Κύπρου, παρουσιάζοντας τη «λύση» ως επί θύραις και αναπόφευκτη κι ότι αυτή θα φέρει δήθεν μεγάλη ανά­πτυξη και ευημερία. Με τον ίδιο σκοπό, επιστρατεύει την απειλή, ταυτιζόμενος με την τουρκική πλευρά, ότι εάν δεν υπάρξει λύση, δεν θα είναι εφικτή η αξιοποίηση από την Κύπρο των υδρογονανθράκων της. «Το κόστος της μη λύσεως είναι τερά­στιο», κατέληξε. 

Ο ίδιος, με ασύγγνωστη ανοχή της κυπριακής κυβερνήσεως, περιέρχεται τις πρωτεύουσες και τα διεθνή κέντρα ισχύος -από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ μέχρι τις Βρυξέλλες, το Βερολίνο και τη Μόσχα- και «ενημερώνει» για το Κυπριακό. Την ίδια στιγμή, έχει συμφωνηθεί διακρι­τική σιωπή και αποχή από δηλώσεις των δύο πλευρών, για να μην υπονομευθούν οι διακοινοτικές συνομιλίες. Ο Έσπεν Μπαρθ Αιντε μπορεί έτσι να έχει το πεδίο ελεύθε­ρο και να υπονομεύει τις θέσεις της Κύπρου χωρίς ουσιαστικό αντίλογο. Η δραστηριό­τητα και η συμπεριφορά του, όπως και παλαιότερα του Ντε Σότο στο Σχέδιο Ανάν, έχουν ισχυρά ερείσματα στη βρετανική και αμερικανική πολιτική, που ελέγχουν την Πολιτική Γραμματεία του ΟΗΕ, στην οποία τυπικά υπάγεται ο Άιντε. 

Για το ποια είναι η αμερικανική πολιτική στο Κυπριακό, παρά τους εναγκαλισμούς του προέδρου Αναστασιάδη με τον Αμε­ρικανό αντιπρόεδρο, Τζο Μπάιντεν, και άλλους Αμερικανούς αξιωματούχους, είναι ενδεικτική η υπολογισμένη πρόκληση στην οποία προέβη η νέα Αμερικανίδα πρέσβειρα στη Λευκωσία. Υπενθυμίζεται ότι η κυπριακή κυβέρνηση είχε ζητήσει την ανάκληση του προηγούμενου Αμερικανού πρέσβεως για απαράδεκτες δηλώσεις που είχε κάνει αναφορικά με την τουρκική κα­τοχή στην Κύπρο. 

Η διάδοχός του, Κάθλιν Αν Ντόχερτι, αντί να επανορθώσει με τη συμπεριφορά της τα όσα είπε ο προκάτοχός της, έφτασε στο ζενίθ της προκλήσεως, δεξιωνόμενη σε ξε­νοδοχείο της κατεχόμενης Λευκωσίας τους επικεφαλής του κατοχικού στρατού στην Κύπρο. Συνεχίζεται, δηλαδή, η πολιτική του προκατόχου της, που είναι με απλά λό­για η σιωπηρή παραγραφή της τουρκικής κατοχής και η παρουσίαση των Κατεχομένων ως επικράτειας των Τουρκοκυπρίων, στο πνεύμα της συζητούμενης «λύσεως» δύο «ίσων» μερών. 

Ομολογουμένως, το Κυπριακό βρίσκε­ται στο επίκεντρο των ξένων πιέσεων για «λύση» που θα ικανοποιεί την Άγκυρα. Η τελευταία αντιμετωπίζεται σήμερα ως σύμμαχος που βρίσκεται σε καυτό σύνο­ρο, με την παρουσία της Ρωσίας στη Συ­ρία, και λέγεται ότι πρέπει να έχει γι΄ αυτό την αλληλεγγύη και τη στήριξη των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Η πολιτική αυτή συνδέε­ται προφανώς και με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τα εθνικά θέματα, όπως και με την οικονομική κρίση, που θέτει την ελλη­νική πλευρά υπό το κράτος ασφυκτικών πιέσεων και εκβιασμών. Στην περίπτωση αυτή, συμπίπτουν και συντρέχουν οι οικο­νομικοί λόγοι της Γερμανίας με τους γεω­πολιτικούς των Ηνωμένων Πολιτειών. 

* Πρέσβεως ε.τ. 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-12/11-19/11/15)