Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΝΟΣ ΣΠΟΝΔΥΛΩΤΟΥ ΓΕΩΣΥΣΤΗ-ΜΑΤΟΣ

• Πώς μπορεί να συμπράξει με Σερβία, Αίγυπτο και Ιράν. 

• Η εποχή δεν ενδείκνυται για δουλικές στρατηγικές κι αυτό οφείλουν να το κατανοήσουν και οι πιο σκληροπυρηνικοί οπαδοί του «ανήκομεν εις την Δύσιν». 

ΤΟΥ ΔΡ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΡΙΒΑ *

Στο προηγούμενο άρθρο στα «Επίκαιρα» είχαμε αναλύσει πώς μικρές σχετικά χώρες μπορούν να εκμεταλλευ­τούν τη θέση τους ανάμεσα σε ισχυρότερους δρώντες και να καταφέρουν να εξελιχθούν σε πρωταγωνιστές στα δρώμενα στην περιοχή τους εξετάζοντας την περίπτωση του Βιετνάμ. Αν, λοιπόν, κάποια στιγμή καταφέρουμε να απαλλαγούμε από την πανίσχυρη στερεοτυπική αντίληψη ότι η σοφή πολιτική για τις μικρές χώρες είναι να ακολουθούν σαν σκυλάκι κάποιον ισχυρό, μπορούμε να αρχίσουμε να εξετάζουμε τι μπορεί, σε πολύ γενικές γραμμές να κάνει και η Ελλάδα στο εξαιρετικά δυναμικό γεωσύστημα όπου βρίσκεται, εκμεταλλευόμενη τόσο τις συνέργειες όσο και τους ανταγωνισμούς μεταξύ των ισχυρό­τερων παικτών. 

Όπως έχουμε επισημάνει δε και σε άλλα άρθρα, το υπό διαμόρφωση διεθνές σύστη­μα ενδεχομένως δεν θα... είναι απλώς πολυπολικό, αλλά ασύμμετρα πολυπολικό, με τις ΗΠΑ να έχουν αποσύρει την παρουσία τους εν μέρει ή και καθ' ολοκληρίαν, από διάφο­ρες περιοχές του κόσμου. Μεταξύ των άλ­λων, αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο ενισχύονται δραστικά οι ικανότητες ανεξάρτητης πολιτι­κής των κρατών κάθε περιοχής στην οποία η αμερικανική παρουσία θα έχει μειωθεί, αλλά και σε χώρες που θέλουν να συνεχίσουν να λειτουργούν ως κομμάτι της δυτικής αρχι­τεκτονικής επιβάλλεται να αποκτήσουν πιο «αυτόφωτη» παρουσία, ακριβώς για να πα­ραμείνουν στην αρχιτεκτονική αυτή. Αντιθέτως αν επιμείνουν να λειτουργούν ως παθη­τικά φερέφωνα ενός αφέντη, ο οποίος πλέον δεν θα μπορεί ή δεν θα θέλει να τους δώσει ξεκάθαρες εντολές, θα χάσουν την αξία τους και άλλες δυνάμεις περισσότερο δραστή­ριες και λιγότερο υπάκουες, θα κληθούν να πάρουν τη θέση τους. Η εποχή δεν είναι η καλύτερη για δουλικές στρατηγικές κι αυτό οφείλουν να το κατανοήσουν ακόμη και οι πιο σκληροπυρηνικοί οπαδοί του «ανήκομεν εις την Δύσιν». 

Η πολιτική της απροβλεπτότητας 

Τι μπορεί να κάνει, λοιπόν, η Ελλάδα; Καταρχάς να κατανοήσει ότι βρίσκεται στο κέντρο ενός σπονδυλωτού γεωσυστήματος το οποίο περιλαμβάνει τη Βαλκανική Χερσόνησο, τη Μαύρη Θάλασσα, τη Μέση Ανατολή και το ανατολικό κομμάτι της Βόρειας Αφρικής που περιλαμβάνει την Αίγυπτο, τη Λιβύη, εν μέρει και την Τυνησία. Στο σύστημα αυτό περιλαμβάνονται και οι κρίσιμης σημασίας κλειστές θαλάσσιες εκτάσεις της Ερυθράς Θάλασσας και του Περσικού Κόλπου. Φυσικά, τα προαναφερθέντα υποσυστήμα­τα εν πολλοίς επικαλύπτονται κι έτσι κάποιες χώρες ανήκουν σε παραπάνω από ένα. 

Το σπονδυλωτό αυτό γεωσύστημα μπο­ρεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γεωπολιτικά πλανητικά κέ­ντρα για μια σειρά από λόγους, ένας και μόνο εκ των οποίων είναι οι ροές της ενέργειας. Και, επαναλαμβάνουμε, η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο του. Το πρώτο πράγμα που θα έπρεπε ως εκ τούτου να κάνει είναι να ενισχύσει αποφασιστικά τις σχέσεις της με άλλες χώρες στην περιφέρειά της δημιουργώντας ένα πλέγμα, κέντρο του οποίου -τόσο γεωγραφικό όσο και πολιτικό- θα ήταν η ίδια. 

Το θέμα είναι πώς θα επιλέξει τις χώρες με τις οποίες θα θελήσει να συνεργαστεί. Κατά την άποψη του γράφοντος, τα κρι­τήρια θα πρέπει να είναι κατά βάση δύο. Κατά πρώτον, οι χώρες αυτές να έχουν ρόλο να παίξουν. Να είναι σημαντικές και ισχυρές στην περιοχή τους, όχι όμως τόσο ώστε να θέσουν την Ελλάδα σε θέση υπόδουλου. Κατά δεύτερον -και σημαντικότερο-, να είναι απρόβλεπτες, είτε κατ' επιλογήν είτε λόγω ανάγκης, όσον αφορά στον γεωπολιτικό τους προσανατολισμό, τις μελλοντικές συμμαχίες, φιλίες και έχθρες τους. 

Όπως έχει επιχειρηματολογήσει ο γράφων και σε προηγούμενα άρθρα του, βασικό προσόν των σχετικά μικρών χωρών σε αυτό το δυναμικό, υπό ανάπτυξη, παγκόσμιο σύστημα είναι η απροβλεπτότητα. Δηλαδή το να μη θεωρείσαι δεδομένος από κανέναν, έτσι ώστε να μπορέσεις να διαπραγματευτείς τις σχέσεις σου με τους ισχυρότερους δρώντες υπό νέα βάση και στο πλαίσιο μιας δυναμικής σχέσης, που δεν θα περιλαμβάνει κατ' ανάγκην αποκλειστικές ταυτίσεις. 

Σκεφτείτε, λοιπόν, τώρα όχι απλώς μια απρόβλεπτη και μη δεδομένη Ελλάδα, αλλά ένα ολόκληρο πλέγμα κρατών μέσα σε ένα κρίσιμης σημασίας γεωσύστημα, κέντρο του οποίου θα ήταν η χώρα μας. Πάλι κατά την -άκρως υποκειμενική- αντίληψη του γράφοντος, οι κατεξοχήν χώρες που πληρούν αυτά τα κριτήρια μέσα στο σπονδυλωτό γεωσύστημα που προαναφέρθηκε είναι τρεις: η Σερβία, η Αίγυπτος και το Ιράν. 

Εντός του «τριγώνου» 

Η Σερβία, καταρχάς αποτελεί εξ ανάγκης κι όχι από επιλογή μια απρόβλεπτη χώρα, δεδομένου ότι λόγω της μισαλλοδοξίας της Δύσης κρατήθηκε εκτός ΕΕ. Αυτός όμως ο εξοβελισμός σήμερα μπορεί να της βγει σε καλό. Ήδη οι Σέρβοι έχουν αρχίσει να κατανοούν ότι η ΕΕ δεν είναι ο επί της Γης παράδεισος. Η εμπειρία της Ελλάδας με τη μηδενιστική πολιτική των «εταίρων» της έχει προκαλέσει ρίγη ανησυχίας σε πολλές χώρες της Ευρώπης μεταξύ των οποίων και η Σερβία. Έτσι η γειτονική μας χώρα φαίνεται ότι εξετάζει με νέα κριτήρια το μέλλον της, μελετά τη δραστική ενίσχυση των σχέσεών της με τη Μόσχα, ενώ προσπαθεί να σταθεί μόνη στα πόδια της, στηρίζοντας τη βιομηχανία της και διαμορφώνοντας μια εθνοκεντρική οικονομία. 

Και η Σερβία δεν είναι μια τυχαία χώρα. Ακόμη και σήμερα, με εξαίρεση την Ελλάδα, αποτελεί την ισχυρότερη χώρα των Βαλκανίων και είναι ο βασικός κληρονόμος της Γιουγκοσλαβίας και της διεθνούς πολιτικής της. Ας μην ξεχνάμε ότι η Γιουγκοσλαβία του Τίτο πρωταγωνίστησε στα διεθνή δρώμενα ως πρωτεργάτης του Κινήματος των Αδεσμεύτων και δεν περιορίστηκε στα όρια της Βαλκανικής. Κανένα άλλο κράτος της Χερσονήσου του Αίμου δεν έχει να επιδείξει παρόμοια εξωτερική πολιτική διεθνούς εμβέλειας. Άρα, λοιπόν, η Σερβία, ακόμη και ως σκιά της παλαιάς Γιουγκοσλαβίας μπορεί να λειτουργήσει ως ένας ανεξάρτητος πόλος ισχύος στην περιοχή και κατά συνέπεια αποτελεί δυνητικό σύμμαχο της Ελλάδας στην προσπάθειά της να δημιουργήσει αυτό τον «πυρήνα απροσδιοριστίας» στη γεωπολιτική καρδιά του πλανήτη. 

Για την Αίγυπτο και το Ιράν έχουμε επιχειρηματολογήσει αναλυτικά σε άλλα άρθρα και άρα τα πολλά λόγια περιττεύουν. Εδώ θα περιοριστούμε να πούμε ότι και οι δύο αυτές χώρες διεκδικούν θέση περιφερειακών κυρίαρχων δυνάμεων, είναι φύσει ανταγωνιστικές έναντι της Τουρκίας και αποτελούν μήλον της έριδος μεταξύ των μεγάλων πλανητικών δυνάμεων. 

Μετά την καταστροφή της Λιβύης και τη μερική καταστροφή της Συρίας, η Αίγυπτος εμφανίζεται ως ο αναντίρρητος κυρίαρχος της Ανατολικής Μεσογείου στον αραβικό κόσμο, ενώ μπαίνει δυναμικότατα και στην αγορά ενέργειας με την ανακάλυψη του υπερκοιτάσματος «Ζορ». 

Όσο για το Ιράν, ό,τι και να πούμε θα είναι λίγο. Μεταξύ των άλλων, η απομόνωσή του όλα αυτά τα χρόνια το είχε θέσει εκτός παγκόσμιας οικονομίας, με αποτέλεσμα να έχουν σωρευτεί τεράστιες ανάγκες, μαζί με τεράστια εθνικά κεφάλαια από την πώληση υδρογονανθράκων. Ο συνδυασμός αυτός είναι απλώς εκρηκτικός και τώρα το Ιράν εμφανίζεται ως νέο Ελντοράντο για τις βιομηχανικές χώρες όλου του πλανήτη. Η διεθνής αεροδια­στημική βιομηχανία, οι εται­ρείες που θα αναλάβουν να εκσυγχρονίσουν την πετρε­λαϊκή του υποδομή, οι αυτο­κινητοβιομηχανίες και πολλές άλλες κάνουν ουρά για να εισέλθουν με προνομιακούς όρους στην ιρανική αγορά. Κι αυτή είναι απλώς μία πτυχή της πολυτιμότητάς του. Όμως το Ιράν δεν έχει πάψει να είναι και επικίνδυνο. Κι ακόμη δεν έχει ξεκαθαρίσει με ποιους θα πάει και ποιους θα αφήσει. 

Αυτή ακριβώς η απροβλεπτότητά του το καθιστά εξαιρετικά πολύτιμο, εν δυνάμει, συστατικό στοιχείο του «πυρήνα απροσδιοριστίας» που θα μπορούσε ίσως να δημιουργήσει η Ελλάδα, τοποθετώντας εαυτόν σε ένα ευρύτερο πλέγμα χωρών μεγάλης σημασίας, που αυτή τη στιγμή θεωρούνται, λιγότερο ή περισσότερο, μη δεδομένες. Η σύνθεση αυτή θα επετύγχανε πολλαπλασιαστικά και όχι απλώς αθροιστικά αποτελέσματα όσον αφορά στην αξία και τις δυνατότητες που προσφέρει στις χώρες αυτές το στοιχείο της απροβλεπτότητας δηλαδή της δυνατότητας να κινηθούν προς διάφορες διαδρομές στο μέλλον. Έτσι, υπό ιδανικές συνθήκες θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια άτυπη υπερδύναμη στην περιοχή, βασικό ατού της οποίας θα ήταν η απροβλεπτότητά της. 

* Διδάσκει το μάθημα της Γεωπολιτικής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και Γεωγραφία της Ασφάλειας και των Αφοπλισμών στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-12-19/11/2015)