Η ΑΟΖ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

• Προδημοσίευση του βιβλίου του Θεόδωρου Καρυώτη. 

• «Πρέπει να υπάρξει επιστημονικός προγραμματισμός σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, με στόχο τη σωστή εξέλιξη του κλάδου των υδρογονανθράκων». 

«Περιμένω την ανακήρυξη της ΑΟΖ εδώ και τριάντα δύο χρόνια τώρα και ελπίζω αυτό το όραμά μου σύντομα να γίνει πραγματικότητα», γράφει ο καθηγητής Θεόδωρος Καρυώτης στην εισαγωγή του νέου του βιβλίου, Η ΑΟΖ της Ελλάδας, που θα κυκλοφορήσει στις αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη. Ο καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στην Ουάσιγκτον, που θεωρείται ο πρώτος Έλληνας που ασχολήθηκε με το θέμα της ΑΟΖ και πρόσφατα οι ιδέες του άρχισαν να συζητιούνται ευρέως, τονίζει ότι «υπάρχουν σήμερα 137 παράκτια κράτη που έχουν ανακηρύξει είτε ΑΟΖ είτε Αποκλειστική Αλιευτική Ζώνη, χωρίς αυτή η πράξη να έχει δημιουργήσει καμία κρίση στη σχέση τους με ένα άλλο γειτονικό τους κράτος». 

Στόχος του συγγραφέα, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ήταν, «να γράψω ένα βιβλίο που θα τοποθετεί τη ...
σημαντική έννοια της ΑΟΖ στη σωστή της διάσταση, ιδιαίτερα σήμερα που η πατρίδα μας βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση όχι μόνο λόγω της οικονομικής κρίσης, αλλά και της κατάστασης που επικρατεί στην Ανατολική Μεσόγειο. 

Πάντοτε γνωρίζαμε ότι είχαμε ένα πολύ σημαντικό οικόπεδο στον πλανήτη Γη, αλλά δεν νομίζω ότι έχουμε καταλάβει την αξία της γεωστρατηγικής μας τοποθεσίας στον 21 ο αιώνα και την αξία που έδωσε σ' αυτό το οικόπεδο η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας». 

Ο κ. Καρυώτης, αφού αναφέρεται ευσύνοπτα και διεξοδικά στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του στο Δίκαιο της Θάλασσας ως Σύνταγμα των Ωκεανών, στο δεύτερο κεφάλαιο βοηθά τον αναγνώστη να κατανοήσει με τον καλύτερο τρόπο την έννοια της AOZ -«τα τέσσερα βασικά στοιχεία της ΑΟΖ, εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διαχείριση και προστασία του περιβάλλοντος, συνιστούν "κυριαρχικά δικαιώματα"»- και πώς δικαιολογείται η δημιουργία ΑΟΖ στις ελ­ληνικές θάλασσες, απαριθμώντας και ανα­λύοντας τους τέσσερις βασικούς λόγους. 

Ως προς την Τουρκία, επισημαίνει πως «γνωρίζει ότι η θέση της όσον αφορά την ΑΟΖ είναι πολύ αδύναμη, γι' αυτό και δεν εκ­στομίζει ποτέ αυτές τις τρεις λέξεις στις συνο­μιλίες της με όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις από το 1982 μέχρι σήμερα. Το μεγάλο ερώ­τημα βέβαια είναι γιατί και η Ελλάδα, μέχρι πρόσφατα, απέφευγε να αναφερθεί και να θέσει η ίδια στο τραπέζι των συνομιλιών τις τρεις αυτές λέξεις (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη), οι οποίες ενοχλούν τόσο πολύ την Τουρκία» και συνεχίζει λέγοντας ότι «πολ­λοί, τώρα τελευταία, αναφέρουν ότι οι Τούρ­κοι απαιτούν συνεκμετάλλευση του Αιγαίου μαζί μας. Αυτό δεν είναι ακριβές. Οι πρώτοι διδάξαντες ήταν οι Αμερικανοί, οι οποίοι δεν έχουν αλλάξει τακτική για δεκαετίες και χρη­σιμοποίησαν τη λέξη "συνεκμετάλλευση" για πρώτη φορά το 1975. Οι ΗΠΑ ζήτησαν τότε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να ξεκι­νήσει συνομιλίες για συνεκμετάλλευση του Αιγαίου με τους Τούρκους κι αυτός αρνήθηκε. Αργότερα οι Αμερικανοί ζήτησαν το ίδιο από τον Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά κι αυτός αρνήθηκε να το κάνει. Είναι προφανές ότι ορισμένα σενάρια επανέρχονται». 

Μονομερής πράξη 

Ο καθηγητής Καρυώτης προχωρά κι ένα βήμα παραπέρα, δηλώνοντας με κατηγο­ρηματικό τρόπο πως η ανακήρυξη ΑΟΖ εί­ναι μονομερής πράξη. Στο τρίτο κεφάλαιο μιλά για τη σημασία των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, λέγοντας ότι «τα επι­στημονικά δεδομένα που έχουν βγει στη δημοσιότητα την τελευταία πενταετία υποστη­ρίζουν περισσότερο την πρώτη τοποθέτηση και πιστεύουν ότι την επόμενη δεκαετία η Ελλάδα θα γίνει ένα σοβαρό ενεργειακό κέ­ντρο στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι, ενώ εμείς έχουμε μείνει λίγο άφωνοι με αυτές τις εξελίξεις, οι Αμερικανοί και οι Γάλλοι γνώριζαν τον ορυ­κτό μας πλούτο από τις αρχές της δεκαετίας του 1950. Ένα σημαντικό γεγονός, που θα ακολουθήσει αυτές τις εξερευνήσεις στα ελ­ληνικά πελάγη, είναι και η αναβάθμιση της Ελλάδας στο γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό πεδίο». Τονίζει δε ότι «πρέπει να υπάρξει επιστημονικός προγραμματισμός σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, με στόχο τη σωστή εξέλιξη του κλάδου των υδρογονανθράκων, χωρίς να ξεχνάμε και τις ανάγκες των γενεών που θα ακολουθήσουν». 

Στο τέταρτο κεφάλαιο αναδεικνύει τη μεγάλη σημασία της ΑΟΖ για την αλιεία, «τη μεγάλη ξεχασμένη», όπως την αποκαλεί στον τίτλο του συγκεκριμένου κεφα­λαίου. «Όταν δημιουργηθεί η ελληνική ΑΟΖ, η αλιεία θα είναι ένας από τους πιο κερδισμέ­νους τομείς της ελληνικής οικονομίας. Ήρθε επιτέλους ο καιρός να προστατέψουμε τους αλιείς μας από τις συνεχείς προκλήσεις των Τούρκων, για αρκετές δεκαετίες τώρα, στο Αι­γαίο πέλαγος», αναφέρει χαρακτηριστικά. 

Στο πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο ανα­λύονται οι απαράδεκτες τουρκικές θέσεις με παρουσίαση του χάρτη που κυκλοφο­ρεί η Τουρκία, «ο οποίος δείχνει την υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Είναι ξεκάθαρα μια εξόφθαλμη παραβίαση των κανόνων του UNCLOS III. Δίνει στη Ρόδο, στην Κάρπαθο και στο Κα­στελόριζο μόνο 6 ν.μ. χωρικά ύδατα και όχι υφαλοκρηπίδα/AOZ. Δίνει ελάχιστη υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ στο βόρειο τμήμα της Κρήτης και παριστάνει ότι έχει, σε μεγάλη έκταση, μια τεράστια υφαλοκρηπίδα/AOZ που συνορεύει με την αιγυπτιακή ΑΟΖ. Υποτίθεται ότι αυτή η οριοθέτηση είναι σύμφωνη με την αρχή της ευθυδικίας, η οποία είναι η προ­σφιλής της οριοθέτηση». Συστήνει επίσης ότι «η Αμερική δεν πρέπει να ανήκει σε μια μικρή μειοψηφία κρατών που δεν θέλουν να προσχωρήσουν στο νέο Σύνταγμα των Θα­λασσών και Ωκεανών - όπως είναι το Ιράν, η Συρία, η Βόρεια Κορέα και η Τουρκία», ενώ διευκρινίζει ότι «η Ελλάδα έχει θαλάσσια σύνορα με έξι κράτη: την Τουρκία, την Κύ­προ, την Αίγυπτο, τη Λιβύη, την Ιταλία και την Αλβανία κι έτσι χρειάζεται να κάνει οριο­θέτηση της ΑΟΖ της και με τα έξι κράτη». 

Κλείνοντας, ο καθηγητής Καρυώτης προχωρά σε μια εμπεριστατωμένη εκτίμηση για το τι θα συμβεί εάν η υπόθεση φτά­σει στο Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης της Χάγης ή στο Διεθνές Δικαστήριο του Δίκαιου της Θάλασσας που εδρεύει στο Αμβούργο. ■ 

Του Μιχάλη Ιγνατίου* 

Πάντα θα θυμάμαι την ενημέρωση του πρώην πρωθυ­πουργού Γιώργου Παπανδρέου στους δη­μοσιογράφους που τον συνόδευαν και στους ανταποκριτές που έγινε στον υπό­γειο χώρο της ελληνικής πρεσβείας στην Ουάσιγκτον. Είχε έρθει για να συναντή­σει τον Πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα και να ζητήσει βοήθεια για την ελληνική οικονομία. Ήταν Τετάρτη 10 Μαρτίου 2010. Παρά το γεγονός ότι με αντιπα­θούσε λόγω της αντιπαράθεσής μας για το φιλοτουρκικό Σχέδιο Ανάν, το οποίο υποστήριξε και βοήθησε να «κατασκευα­στεί», κι ενώ ήδη μου είχε δώσει ερώτη­ση, ζήτησα να υποβάλω μία ακόμα και, προς έκπληξη όλων, δέχτηκε. Του είπα: «Κύριε πρόεδρε, μιλάτε συνεχώς για το θέμα της υφαλοκρηπίδας σαν τη μοναδι­κή μας διαφορά με την Τουρκία. Γιατί δεν συνδέετε και το θέμα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης;». 

Ενώ στις προηγούμενες ερωτήσεις απαντούσε αμέσως, σε τούτη την τελευ­ταία δίστασε κι έδωσε την εντύπωση ότι κοιτούσε το ταβάνι. Αργότερα μερικοί δημοσιογράφοι έκαναν πλάκα ότι ο κ. Παπανδρέου σκέφτηκε να μου πει: «Κύριε Ιγνατίου, μήπως είστε φίλος του κ. Καρυώτη;». Τελικά απάντησε ως εξής: «Αναμφί­βολα, η υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ συνδέο­νται. Το θέμα μάς έχει απασχολήσει και θα το φέρω προς συζήτηση με τον Ερντογάν στην επόμενη επίσκεψή του στην Αθήνα». Όσοι τον συνόδευαν, «κηπουροί» και μη, δεν έκρυψαν την ενόχλησή τους για την ερώτησή μου κι ένας απ' αυτούς με κατη­γόρησε ότι επιχείρησα να δημιουργήσω πρόβλημα στον τότε πρωθυπουργό. 

Πέρασαν χρόνια από τότε, οι ηγέτες κ. Παπανδρέου και κ. Ερντογάν είχαν βρεθεί κι είχαν μιλήσει αρκετές φορές μετά τη δήλωση αυτή του Έλληνα πρωθυ­πουργού στην Ουάσιγκτον και δεν υπήρξε καμία ένδειξη ότι το θέμα της ΑΟΖ συζη­τήθηκε. Επομένως ή ο Παπανδρέου συ­νειδητά δεν έλεγε την αλήθεια ή έφερε το θέμα στο τραπέζι κι ο Ερντογάν αρνήθηκε οποιαδήποτε συζήτηση γι΄ αυτό το μείζον για τη χώρα μας ζήτημα. Ο πρώην πρω­θυπουργός χρωστά μια απάντηση σ' αυτή την απορία, την οποία δεν ευελπιστώ ότι θα δώσει ποτέ. 

Μια από τις μεγαλύτερες προσφορές του καθηγητή Θεόδωρου Καρυώτη ήταν όταν έφερε στο προσκήνιο το ξεχασμένο Καστελόριζο. Όλες οι ελληνικές κυβερνή­σεις είχαν ξεχάσει όλα αυτά τα χρόνια το σύμπλεγμα του Καστελόριζου, το οποίο περιλαμβάνει τα νησιά Ρω και Στρογγύλη. Ακόμα και σήμερα όλα τα τηλεοπτικά κα­νάλια, όταν κάνουν την πρόγνωση του και­ρού, δεν δείχνουν στον χάρτη το Καστελό­ριζο. Οι Τούρκοι κοίμισαν τους Έλληνες για χρόνια και δεν συνομιλούσαν ποτέ για κάτι άλλο εκτός του Αιγαίου. Αλλά ο καθηγητής Καρυώτης μας έδειξε τη σημασία αυτού του ακριτικού νησιού, διότι στο τρίγωνο Καστελόριζο, Κύπρος και Κρήτη υπάρχουν τεράστιες ποσότητες υδρογονανθράκων, τις οποίες εποφθαλμιούν ο Ερντογάν, ο Νταβούτογλου και η παρέα τους. Η πιο κρίσιμη αξία του Καστελόριζου είναι το γε­γονός ότι μαζί με τη Στρογγύλη αποτελούν τα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας με την Κύπρο. Χωρίς αυτά η Ελλάδα δεν έχει θα­λάσσια σύνορα με το μαρτυρικό νησί. 

Ειλικρινά λυπάμαι που κάποιοι προσπά­θησαν να μειώσουν τον καθηγητή Θεό­δωρο Καρυώτη, τον αποκαλούμενο και «πατέρα της ΑΟΖ», και τον χαρακτήρισαν «ΑΟΖολογούντα», προκειμένου να καλύ­ψουν την απαράδεκτη θέση τους για την έννοια της υφαλοκρηπίδας, η οποία ουσια­στικά συμβαδίζει με τις τουρκικές απόψεις. Οι Τούρκοι ήθελαν πάντα να μιλούν μόνο για την υφαλοκρηπίδα και ποτέ για την ΑΟΖ κι οι Έλληνες «υπερπατριώτες» τούς ακολουθούσαν σ' αυτή την απαράδε­κτη γραμμή. Αρκετοί, μάλιστα, προσπά­θησαν να μας πείσουν ότι ο Καρυώτης είναι οικονομολόγος και όχι νομικός, επομένως δεν γνωρίζει τίποτα περί ΑΟΖ, ξεχνώντας ότι από την ονομασία της και μόνο η «Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη» έχει κυρίως μια οικονομική διά­σταση. Βέβαια, οι περισσότεροι από τους εχθρούς της ΑΟΖ έχουν γνώμη γι' αυτή, παρότι δεν έχουν διαβάσει τα 320 άρθρα και τα 9 παραρτήματα της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Μου θυμίζουν κάποιους άλλους, που δεν διά­βασαν τα Μνημόνια, αλλά τα ψήφισαν, που δεν διάβασαν το ρατσιστικό «Σχέδιο Ανάν», κι όμως συζητούσαν με τους Αμε­ρικανούς και τους Βρετανούς για να το επιβάλουν στους Ελληνοκύπριους. 

Όταν ο Καρυώτης είχε αρχίσει να με­λετά, επίμονα, την ΑΟΖ και την αξία της, είχε στα χέρια του μυστικές εκθέσεις των Αμερικανών για τις ποσότητες των υδρο­γονανθράκων στις ελληνικές θάλασσες. Δεν τις δημοσιοποίησε γιατί δεν ήθελε η Τουρκία να μπει χοντρά πάλι στο παιχνίδι του Αιγαίου, όπως είχε πράξει όταν οι ηλίθιοι και ξενόδουλοι συνταγματάρ­χες είχαν, θριαμβευτικά, διαφημίσει τα τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου που διέθετε η Ελλάδα στο Αιγαίο. Όταν διαβάσετε το βιβλίο, θα δείτε ότι οι Αμερι­κανοί, σε μυστικές εκθέσεις της ClΑ, ανα­φέρουν ότι υπάρχουν μικρές ποσότητες υδρογονανθράκων στο Αιγαίο Πέλαγος. Έτσι ο Καρυώτης άρχισε να μας μαθαί­νει ότι η ΑΟΖ δεν είναι μόνο ο βυθός και τα κοιτάσματά του, αλλά και «η μεγάλη ξεχασμένη», όπως αποκαλεί ο ίδιος την αλιεία μας, καθώς και θέματα που έχουν να κάνουν με την αιολική ενέργεια και το περιβάλλον. ■ 

* Απόσπασμα από τον πρόλογό του για το βιβλίο του Θεόδωρου Καρυώτη, Η ΑΟΖ της Ελλάδας που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Α.Α Λιβάνη. 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-20/11-26/11/14)