ΤΟ ΑΝΤΙΦΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΥΠΕΡΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ

■ Μετατρέπεται σε... αστακό με στόχο την παντοδυναμία, την ώρα που διαφαίνονται ευκαιρίες για την Ελλάδα.

■ Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι οι επιδεινούμενες σχέσεις της με την Ουάσιγκτον θα υπονομεύσουν την προσπάθεια της Άγκυρας.

■ Πιθανότατα σε βάθος χρόνου οι τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις να αντιμετωπίσουν πολύ σοβαρά προβλήματα που θα πλήξουν τη μαχητική τους ικανότητα.

ΤΟΥ ΔΡ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΡΙΒΑ*

Όπως έχουμε αναφέρει και σε προηγούμενα άρθρα, οι συνέπειες του αποτυχημένου πραξικοπήματος για τις τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις ήταν κοσμογονικές και κατά συνέπεια το αξιόμαχό τους έχει μειωθεί δραματικά. Έτσι, έχει περιοριστεί και η επικινδυνότητά τους για την Ελλάδα. Αυτή όμως είναι μια προσωρινή κα­τάσταση. Το μεγάλο ερώτημα είναι τι θα γίνει σε βάθος χρόνου. Εξετάζοντας τις τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις σήμερα, βλέπουμε ότι χαρακτηρίζονται από αντιφατικά στοιχεία.

Από τη μια, η Τουρκία συνεχίζει να εξοπλίζεται επενδύοντας σε οπλικά συστήματα υψηλής τεχνολογίας, με αιχμή του δόρατος το αμερικανικό μαχητικό πέμπτης γενεάς F-35 Lightning II της Lockheed Martin, που τα επόμενα χρόνια αναμένεται να αρχίσει να τίθεται σε υπηρεσία στην τουρκική Αεροπορία. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η Τουρκία κατασκευάζει ολοένα και περισσότερα εγχώριας ανάπτυξης όπλα υψηλής τεχνολογίας και μεγάλων επιχειρησιακών ικανοτήτων.

Ένα παράδειγμα είναι ο αντιαρματικός πύραυλος OMTAS, με βεληνεκές 4 χιλιομέτρων. Το βλήμα αυτό καθοδηγείται προς τον στόχο του με κάμερα υπερύθρων και έχει τη δυνατότητα να εγκλωβίσει τον στό­χο του είτε προ της εκτόξευσης (LOBL) είτε μετά (LOAL). Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να προσβάλει στόχους και εκτός της γραμμής της θέας (NLOS), εκτοξευόμενο από καλυμ­μένες θέσεις. Επιπροσθέτως, έχει επιλογή διαμόρφωσης fire-and-forget, που επιτρέπει στον χειριστή να εξαπολύσει τον πύραυλο και μετά να σπεύσει να αναζητήσει κάλυψη, αφήνοντας το βλήμα να λειτουργήσει αυτό­νομα, καθώς και επιλογή καθοδήγησης του βλήματος από τον χειριστή μέχρι τη στιγμή της πρόσκρουσης (man-on-the-loop). Κάθε λειτουργία έχει τα δικά της πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, ανάλογα με τις συνθήκες, και εξ όσων ο γράφων γνωρίζει δεν υπάρχει αντίστοιχο όπλο διεθνώς που να έχει τέτοια ευρεία γκάμα επιλογών καθοδήγησης.

Μάλιστα, τον Ιούνιο που μας πέρασε ο Στρατός της Τουρκίας ανέθεσε στην εγχώ­ρια εταιρεία FNSS συμβόλαιο για την παραγωγή 260 αντιαρματικών οχημάτων που θα χρησιμοποιούν τον εν λόγω πύραυλο. Εξ αυτών, τα 184 θα είναι ερπυστριοφόρα και τα υπόλοιπα 76 τροχοφόρα.

Η FNSS σχεδιάζει να χρησι­μοποιήσει το ελαφρύτερο μέλος της οικογένειας των οχημάτων Kaplan για τα ερπυστρι­οφόρα και το PARS 4χ4 για τα τροχοφόρα. Κάθε όχημα θα διαθέτει μη επανδρωμένο πυργίσκο, στον οποίο θα υπάρχουν τέσσε­ρις εκτοξευτές OMTAS έτοιμοι για βολή και ένα πολυβόλο των 7,62 χιλιοστών. Και τα δύο οχήματα θα είναι αμφίβια και θα έχουν σπονδυλωτή κατασκευή ώστε να είναι εύκο­λη η τροποποίηση και αναβάθμισή τους στο μέλλον. Τα οχήματα αυτά αποτελούν μια νέα απειλή υψηλής επικινδυνότητας για τον Ελ­ληνικό Στρατό.

Ακάθεκτη παρά τις εξελίξεις

Ένα άλλο παράδειγμα που δείχνει τον δυ­ναμισμό της τουρκικής πολεμικής βιομη­χανίας είναι το τουρκικό ρομποτικό αερο­σκάφος Bayraktar και ο εφοδιασμός του με το επίσης τουρκικό κατευθυνόμενο βλήμα SMM. Συγκεκριμένα, τον χειμώνα που μας πέρασε ένα τουρκικής ανάπτυξης και κατα­σκευής μη επανδρωμένο αερόχημα (UAV) Bayraktar, της βελτιωμένης και μεγαλύτερης έκδοσης ΤΒ2, εξαπέλυσε ένα μικρό βλήμα ειδικό για τοποθέτηση σε μικρά αεροχήματα, επίσης τουρκικής ανάπτυξης, το Mini Akilli Muhimmat/Smart Micro Munition (MAM / SMM) της Roketsan. Έτσι, η Τουρκία καθίσταται μια από τις λίγες χώρες στον πλανήτη που έχει δικής της ανάπτυξης οπλι­σμένα ρομποτικά αεροχήμα­τα με εγχώρια όπλα. Το SMM είναι ένα καθοδηγούμενο με κατάδειξη λέιζερ βλήμα αερολίσθησης που συνδυά­ζει υποσυστήματα του αεροεκτοξευόμενου αντιαρματικού πυραύλου UMTAS της Roketsan και της κατευθυνόμενης ρουκέτας των 2,75 ιντσών Grit, επίσης τουρκικής κα­τασκευής και ανάπτυξης.

Δύο ακόμη παραδείγματα είναι ο αεροεκτοξευόμενος πύραυλος cruise SOM με ισχυρά χαρακτηριστικά stealth, που θα μπο­ρεί να εξαπολύεται και από την εσωτερική δεξαμενή οπλισμού του F-35 και φιλοδοξεί σε διεθνή καριέρα στοχεύοντας στις αγορές των χρηστών του εν λόγω μαχητικού και τα κιτ μετατροπής «χαζών» βομβών σε «έξυ­πνες» (Hassas Gudum Kiti και Kanatli Gudum Kiti), τα οποία εκτιμάται ότι βρίσκονται ήδη σε υπηρεσία στην τουρκική Αεροπορία. Κι αυτά είναι απλώς η κορυφή του παγόβου­νου. Η Τουρκία συνεχίζει ακάθεκτη μια τερά­στια εξοπλιστική προσπάθεια, αγοράζοντας αλλά και αναπτύσσοντας δικά της οπλικά συστήματα με απώτερο σκοπό να καταστεί μεγάλη ευρασιατική δύναμη, τόσο στρατιω­τική όσο και βιομηχανική.

Βέβαια, μπορεί κάποιος να υποστηρίξει ότι οι επιδεινούμενες σχέσεις Ουάσιγκτον - Άγκυρας θα υπονομεύσουν την εξοπλιστική προσπάθεια της τελευταίας. Όμως αυτό δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα συμβεί. Όπως έχουμε υποστηρίξει και σε προηγούμενα άρθρα, οι Ηνωμένες Πολιτείες το πιο πιθανό είναι ότι θα υιοθετήσουν μια πολιτική κατευνασμού έναντι της Τουρκίας ώστε να αποφύ­γουν τη σύγκρουση μαζί της. Ακόμη όμως κι αν προέκυπτε κάποιου είδους εμπάργκο στα αμερικανικά ή και τα ευρωπαϊκά οπλι­κά συστήματα, το γεγονός αυτό απλώς θα ωθούσε την Άγκυρα να ενισχύσει ακόμη πε­ρισσότερο τις προσπάθειές της για εγχώρια ανάπτυξη οπλικών συστημάτων, κάτι που θα είχε τεράστια δυνητικά οφέλη τόσο για τη στρατιωτική της ισχύ όσο και για την ευρύτε­ρη τεχνοοικονομική της παραγωγική δομή σε βάθος χρόνου. Επίσης, μάλλον θα έκανε αποφασιστικό άνοιγμα προς τις αγορές πο­λεμικού υλικού της Κίνας και της Ρωσίας, αποκτώντας οπλικά συστήματα τα οποία ενδεχομένως θα ήταν πολύ πιο επικίνδυνα για τις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις απ' ό,τι τα δυτικής προέλευσης, όπως, για παράδειγ­μα, το πανάκριβο και αμφιλεγόμενο F-35.

«Πολιτικοποιημένος», ύποπτος και δυσκίνητος στρατός

Αυτή, βέβαια, είναι η μία πλευρά των πραγ­μάτων. Καθώς, από την άλλη, οι τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις ενδέχεται να αντιμετω­πίσουν πολύ σοβαρά προβλήματα συν τω χρόνω, που θα υπονομεύσουν δραστικά τη μαχητική τους ικανότητα. Καταρχάς, ακόμη και στον χώρο των οπλικών συστημάτων οι μεγάλες αγορές δεν είναι σίγουρο ότι θα ενισχύσουν τις μαχητικές ικανότητες της γείτονος. Κι αυτό γιατί η αξία οποιοσδήποτε όπλου δεν είναι απόλυτη αλλά σχετική και λαμβάνει υπόσταση ανάλογα με τις συνθή­κες που θα κληθεί να χρησιμοποιηθεί - γεω­γραφικές, επιχειρησιακές κ.ά.

Έτσι, λοιπόν, η «αυτοκρατορική» Τουρκία που οικοδομεί ο Ερντογάν αναμένεται να δώσει έμφαση και στην απόκτηση «αυτο­κρατορικών» όπλων. Δηλαδή οπλικών συ­στημάτων υψηλής συμβολικής σημασίας που θα επιβεβαιώνουν σημειολογικά τη λειτουργία της Άγκυρας ως μεγάλης δύνα­μης. Παρόμοια όπλα, ωστόσο, ενδέχεται να μην ταιριάζουν στις συνθήκες της περιοχής και να αποτελέσουν περισσότερο αχίλλειες πτέρνες παρά ισχυρά στοιχεία της τουρκικής πολεμικής μηχανής. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το αεροπλανοφόρο που θέλουν να προμηθευτούν οι Τούρκοι, ενώ ακόμη και το μαχητικό F-35 έχει παρόμοια στοιχεία.

Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι τα οπλικά συστήματα από μόνα τους δεν σημαίνουν και σπουδαία πράγματα. Είναι οι άνθρωποι πίσω από αυτά που μετράνε. Και δεν είναι απίθανο στο μέλλον ο Τουρκικός Στρατός να οδηγηθεί σε ένα είδος άτυπης αποδόμησης, όπως έχει συμβεί και σε άλλα κράτη όπου την εξουσία κατέχει ένα αυταρχικό καθε­στώς που φοβάται τις Ένοπλες Δυνάμεις του. Κι ενώ οι συνέπειες από τους διωγμούς των στρατιωτικών στελεχών μπορεί να αντιμε­τωπιστούν σε βάθος χρόνου, όπως συνέβη στην περίπτωση της Σοβιετικής Ένωσης μετά την εξόντωση του μεγαλύτερου μέρους της στρατιωτικής ηγεσίας από τον Στάλιν, δεν εί­ναι σίγουρο ότι μπορεί να συμβεί το ίδιο και με τις συνέπειες που θα επιφέρουν οι αλλα­γές στη λειτουργία του στρατεύματος.

Η σύγχρονη ιστορική εμπειρία μάς έχει δεί­ξει ότι αυταρχικά καθεστώτα με αμφιλεγό­μενης αφοσίωσης στρατεύματα έχουν την τάση να «πολιτικοποιούν» την επιλογή και εξέλιξη των στελεχών, με αποτέλεσμα να εξε­λίσσονται οι πιστοί στο καθεστώς και όχι οι άξιοι. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η ενί­σχυση του ελέγχου του στρατεύματος από την πολιτική ηγεσία καθιστά τη δομή διοί­κησης «βαριά» και άκαμπτη και η διαδικασία λήψης αποφάσεων γίνεται ολοένα και πιο δύσκαμπτη κα συγκεντρωτική. Οι παθογένειες αυτές έτσι κι αλλιώς ενδημικές σε χώρες με πατριαρχική - συγκεντρωτική κοινωνική και πολιτική δομή όπως είναι η Τουρκία, υπονο­μεύουν δραστικά τη μαχητική ικανότητα των Ενόπλων Δυνάμεων, όπως μας έχει δείξει και η εμπειρία των αραβοϊσραηλινών πολέμων και μια σειρά από άλλες πολεμικές συγκρού­σεις στη σύγχρονη ιστορία.

Η οικοδόμηση μιας αποτρεπτικής δύναμης

Συμπερασματικά, ο αυστηρά ελεγχόμενος συγκεντρωτικός και άκαμπτος Τουρκικός Στρατός που ενδέχεται να προκόψει μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα αναμένεται να έχει μια σειρά από οργανικές αδυναμίες τις οποίες μπορεί να εκμεταλλευτεί η Ελλάδα ώστε να οικοδομήσει μια αποτελεσματική αποτρεπτική δύναμη απέναντι του. Το ενδια­φέρον της υπόθεσης είναι ότι αν πράγματι οι υποθέσεις αυτές έχουν κάποια βάση, τότε η δραστική ενίσχυση της μαχητικής ικανότη­τας του ελληνικού στρατεύματος έναντι του τουρκικού, με βάση την προσαρμογή στις αδυναμίες του τελευταίου, δεν θα πρόκειται για κάποια πολυδάπανη προσπάθεια που θα βασίζεται στην αγορά οπλικών συστημάτων. Αντιθέτως θα είναι πρωτίστως μια ανανέωση των τακτικών και μεθοδολογιών μάχης που θα δίνουν έμφαση στην ευελι­ξία, την ανάληψη πρωτοβουλιών από τους επιμέρους ηγήτορες και τον αυτοσχεδιασμό και θα αποσκοπούν στη διεξαγωγή επιχειρήσεων γρήγορου ρυθμού και στη διαρκή προσαρμογή στη ρευστή πραγμα­τικότητα της μάχης. Αυτά είναι τα βασικά στοιχεία της μαχητικής φιλοσοφίας που αναφέρεται ως «Διοίκηση διά της Αποστολής» («Mission Command» για τους Αμερικανούς και «Auftragstaktik» για τους Γερμανούς) και ήταν το «μυστικό όπλο» μικρών στρα­τευμάτων με κατώτερα ποιοτικά οπλικά συστήματα που κατάφεραν να κατανικήσουν πολύ μεγαλύτερες και με ανώτερα οπλικά συστήματα δυνάμεις, οι οποίες όμως ήταν συγκεντρωτικές, άκαμπτες και κατέπνιγαν την πρωτοβουλία, όπως ενδέχεται να είναι ο μελλοντικός Τουρκικός Στρατός. 

* Διδάσκει το μάθημα της Γεωπολιτικής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και Γεωγραφία της Ασφάλειας και των Αφοπλισμών στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-02/09-08/09/16)