ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΔΙΛΗΜΜΑ ΤΩΝ ΚΟΥΡΔΩΝ

■ Αναγνώριση και κατοχύρωση δικαιωμάτων εντός Τουρκίας ή συνέχιση του ένοπλου αγώνα με στόχο τη δημιουργία κράτους; 

■ Το κουρδικό Κόμμα για πρώτη φορά στην ιστορία του επιχειρεί να κατέλθει στις εκλογές, φιλοδοξώντας να περάσει το πλαφόν του 10%. 

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ 

Σε μεγάλο στοίχημα για το πολιτικό μέλλον της Τουρκίας αλλά και για την περιφερειακή ασφάλεια εξελίσσεται η διαχείριση του κουρδικού ζητήματος. Το Κουρ­δικό εισέρχεται σε νέα, κρίσιμη φάση μετά την έκκληση του έγκλειστου ηγέτη του ΡΚΚ, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, για εγκατάλειψη του ένοπλου αγώνα προκειμένου να ξεκινήσει η «διαδικασία εκδημοκρατισμού», για την οποία δεσμεύεται η τουρκική κυβέρνηση. 

Η ανάγνω­ση της σχετικής επιστολής του Οτσαλάν στη συγκέντρωση δεκάδων χιλιάδων Κούρδων στο ...
Ντιγιάρμπακιρ, με αφορμή τον εορτασμό του Νεβρούζ, δεν ήταν παρά το αποτέλεσμα μιας μακράς διαδικασίας που ξεκίνησε το 2013 με πρωτοβουλία του Ερντογάν και με βασικό μοχλό τον τότε διοικητή της ΜIT, Χακάν Φιντάν. Στόχο είχε δε να δώσει τέλος σε μια αιμα­τηρή ένοπλη σύγκρουση τριάντα πέντε ετών, που έχει κοστίσει τη ζωή σε περίπου σαράντα χιλιάδες ανθρώπους. Την ανάγκη για αναζήτη­ση λύσης όμως κατέστησε περισσότερο ανα­γκαία όχι μόνο η επιδίωξη του κυβερνώντος ΑΚΡ να αφομοιώσει πολιτικά, μέσω της ισλαμικής ατζέντας, το κουρδικό στοιχείο (σχεδόν το 20% του τουρκικού πληθυσμού), αλλά και η απρόβλεπτη τροπή που έλαβαν τα τελευταία χρόνια οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. 

«Πριμοδότηση» από τη μάχη κατά του ISIS 

Το καθεστώς πλήρους αυτοδιοίκησης, στα όρια της ανεξαρτησίας, που έχει επιτύχει το ιρακινό Κουρδιστάν αλλά και η με στρατιω­τικά μέσα κυριαρχία των («συγγενών» με το ΡΚΚ) Κούρδων της Βόρειας Συρίας φέρνουν στο προσκήνιο μια πραγματική, στρατηγικού χαρακτήρα απειλή για την Τουρκία: την επα­νένωση, έστω και σε νοητά χαραγμένα σύνο­ρα, του κουρδικού έθνους, το οποίο αναβαθ­μίζεται διεθνώς, αναλαμβάνοντας σημαντικό βάρος του αγώνα εναντίον του ISIS. 

Στην Άγκυρα, παρά το ότι εκτιμάται πως ο έλεγχος των Κούρδων του Ιράκ -συνεπώς και όλου του κουρδικού στοιχείου εκτός Τουρ­κίας- είναι σχετικά εύκολο να επιτευχθεί, υπάρχουν σοβαρά ανησυχητικά σημάδια. Οι επισκέψεις -όλο και πιο πυκνές τον τελευταίο καιρό- ξένων ηγετών στο Αρμπίλ προκαλεί αγωνία, όπως και η σημαντική στρατιωτική ενίσχυση των δυνάμεων των ανταρτών Πεσμεργκά στο Ιράκ αλλά και των (φίλα προ­σκείμενων στο ΡΚΚ) YPG στη Βόρεια Συρία. 

Επισκέψεις στο Αρμπίλ, όπως του Γάλλου Προέδρου Ολάντ αλλά και ανώτατων Αμερικα­νών και Γερμανών αξιωματούχων, προκαλούν τα εθνικιστικά αντανακλαστικά της Άγκυρας. Θετικές δηλώσεις, μάλιστα, για τους Κούρ­δους, όπως αυτές του συντηρητικού Αμερικα­νού γερουσιαστή από το Κεντάκι Ραντ Πολ, ο οποίος είναι κι από τους διεκδικητές του χρίσματος για τις προεδρικές εκλογές, εντείνουν την ανησυχία. Ο Πολ δήλωσε ότι πρέπει να ενισχυθούν με οπλισμό οι Κούρδοι και πως θα πρέπει να τους δοθεί η υπόσχεση για δημιουρ­γία κουρδικού κράτους, ώστε να αναλάβουν δράση και να πολεμήσουν πιο αποτελεσμα­τικά εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. 

Τι σκέφτονται οι δύο πλευρές 

Το ερώτημα είναι εάν οι Κούρδοι και το ΡΚΚ θα αφοπλιστούν, ανταποκρινόμενοι στις εκ­κλήσεις Οτσαλάν για έναρξη μιας πολιτικής διαδικασίας που θα οδηγήσει στην ομαλή συμβίωση στο πλαίσιο του τουρκικού κρά­τους, με αναγνώριση και κατοχύρωση των δικαιωμάτων τους -πολιτικών, πολιτιστικών, εκπαιδευτικών- και ενίσχυση των θεσμών αυτοδιοίκησης στις νοτιοανατολικές περιοχές. Αυτή η προοπτική αποτελεί σημαντική πρόκληση όχι μόνο για το κουρδικό στοιχείο, αλλά και για την ίδια την Τουρκία, καθώς κάθε άλλο παρά έχει ξεπεραστεί η αμοιβαία καχυποψία: του τουρκικού πολιτικού συστήματος από τη μια, το οποίο δεν εμπιστεύεται τους Κούρδους του ΡΚΚ που έχουν καταφύγιο τα βουνά του Βόρειου Ιράκ και τη Συρία, και της πλειοψηφίας των Κούρδων από την άλλη, οι οποίοι δεν έχουν πειστεί ότι η διαδικασία που έχει ξεκινή­σει απλώς επιδιώκει τον αφοπλισμό του ΡΚΚ και τη μετατροπή του κουρδικού στοιχείου σε εκλογική πελατεία του κυβερνώντος ΑΚΡ. 

Ο συμπρόεδρος του κουρδικού κόμματος (HDP) Σελαχατίν Ντεμίρτας εξέφρασε και δη­μοσίως τις επιφυλάξεις του ως προς την ειλι­κρινή πρόθεση του τουρκικού κράτους να εκ­πληρώσει τις δεσμεύσεις που αναλαμβάνει για τη διαδικασία εκδημοκρατισμού, αν και, βε­βαίως, το έγγραφο των δέκα σημείων του Οδι­κού Χάρτη είναι ένα -έστω γενικόλογο- όπλο στα χέρια των Κούρδων. Από την άλλη πλευρά όμως η επιδίωξη του Ερντογάν να ελέγξει προ­σωπικά και αυτή τη διαδικασία, από τη θέση του Προέδρου, προκαλεί αντιδράσεις από το ίδιο του το κόμμα, με κορυφαία αντίδραση του συνιδρυτή του ΑΚΡ, Μπουλέντ Αρίντς, ο οποίος, απαντώντας στη διαφωνία του Προέ­δρου για τη συγκρότηση επιτροπής παρακο­λούθησης της διαδικασίας, τόνισε ότι η κυβέρνηση έχει τον πρώτο λόγο και δεν θα γίνει αποδεκτή η υποβάθμισή της. 

Η τουρκική κυβέρνηση ελπίζει ότι αυτό το άνοιγμα προς τους Κούρδους, θα της προσφέρει χρόνο ώστε να φτάσει μέχρι τον Ιούνιο χωρίς κραδασμούς και με κατάθεση των όπλων από το ΡΚΚ με μικρό κόστος και χω­ρίς σημαντικά ανταλλάγματα. Ο στόχος δεν είναι άλλος από την προσέλκυση κι άλλων Κούρδων ψηφοφόρων, που θα προσφέ­ρουν ευρεία κοινοβουλευτική πλειοψηφία στο ΑΚΡ, διευκολύνοντας τις προσπάθειες για αλλαγή του Συντάγματος. Εξάλλου και ο Οδικός Χάρτης των δέκα σημείων προβλέ­πει ότι θα πρέπει να υπάρξουν ρυθμίσεις για τους Κούρδους στο νέο Σύνταγμα. 

Η επιφυλακτικότητα του χαρισματικού Κούρδου πολιτικού Σελαχατίν Ντεμίρτας έγκειται στο γεγονός ότι το HDP για πρώτη φορά στην ιστορία του επιχειρεί να κατέλθει στις εκλογές φιλοδοξώντας να πε­ράσει το πλαφόν του 10%. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, παρά το γεγονός ότι η μεγάλη μάζα των Κούρδων ψηφίζει με βάση την ισλαμική ατζέντα το ΑΚΡ, ο Ντεμίρτας δείχνει να έχει δυναμική και σε άλλα τμήματα της τουρ­κικής κοινωνίας, όντας πράγματι πολύ κοντά πια στο 10%. Ένα ποσοστό που θα δώσει στο αμιγώς κουρδικό κόμμα μια δύναμη της τάξης των είκοσι πέντε με τριάντα βουλευτών, καθιστώντας το ρυθμιστικό παράγοντα στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση. Η μεγαλύτερη μά­χη του Κουρδικού μόλις άρχισε... 

ΡΚΚ: Από την κοιλάδα Μπεκάα στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση 

Το ΡΚΚ (Κουρδικό Εργατικό Κόμμα) ιδρύθηκε ίο 1974 από τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν και μετά το πραξικόπημα του 1980 άρχισε την ένοπλη δράση, με πρώτες Βάσεις την κοιλάδα Μπεκάα του Λιβάνου, το Βόρειο Ιράκ και τη Συρία. Την πρώτη ένοπλη επίθεσή του την πραγματοποίησε σε στρατιωτικό φυλάκιο στο Ερούχ του Σιίρτ. Το ΡΚΚ από τη σύλληψη του Οτσαλάν στην ελληνική πρεσβεία στο Ναϊρόμπι το 1999 μέχρι το 2004 είχε κηρύξει μονομερή εκεχειρία, αλλά από το 2005 και μέχρι και πριν από τρία χρόνια πραγματοποίη­σε δεκάδες επιθέσεις, με μεγαλύτερες αυτές στα στρατιωτικά φυλάκια Νταγλιτζά (2007) και Ακτουτούν (2008). Εκτός της προσπάθειας ειρήνευσης του κυβερνώντος στην Τουρ­κία Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), που ξεκίνησε πρόωρα με τις δηλώσεις του Ερντογάν από το Ντιγιάρμπακιρ το 2005, απόπειρες ανοιγμάτων προς τους Κούρ­δους είχαν προηγηθεί κι από άλλες κυβερνήσεις. Τις πρώτες προσπάθειες έκανε το 1990 ο Τουργκούτ Οζάλ, ακολούθησε ο αρχηγός του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Ερντάλ Ινονού -μάλιστα, συμπεριέλαβε πέντε Κούρδους βουλευτές στις λίστες του κόμματός του το 1991, οι οποίοι όμως συνελήφθησαν το 1994 και, αφού άρθηκε η ασυλία τους, κα­ταδικάστηκαν σε δεκαετή φυλάκιση επειδή είχαν αποπειραθεί να δώσουν τον βουλευτικό όρκο στην κουρδική γλώσσα-, ενώ και ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ το 1992, από τη θέση του πρωθυπουργού, είχε κάνει λόγο για παραδοχή της «κουρδικής πραγματικότητας». 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-26/03-01/03/2015)