ΕΛΛΑΔΑ-ΚΥΠΡΟΣ-ΤΟΥΡΚΙΑ-ΙΣΡΑΗΛ-ΗΠΑ. ΜΙΑ ΔΥΣΚΟΛΗ ΕΞΙΣΩΣΗ

Με καθορισμένη την ημερομηνία επι­σκέψεως του Τούρκου πρωθυπουργού Ερντογάν στην Ουάσιγκτον τη 15η Μαΐου, ο ορίζοντας δεν διαγράφεται ανέφε­λος για την Ελλάδα και την Κύπρο. Θα επιχειρήσει ο Τούρ­κος πρωθυπουργός να επανεκδώσει στην Ουάσιγκτον, σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, αυτά που πέτυχε η Τουρκική πλευρά το 2003; την εξασφάλι­ση, δηλαδή, Αμερικανικής υποστηρίξεως για «λύση» τύπου Σχεδίου Ανάν ως «ανταλ­λάγματος», για τη συνεργασία της Τουρκίας στην Αμερικανική επέμβαση στο Ιράκ;... 

Στο επίκεντρο σήμερα βρίσκεται ο πόλε­μος στη Συρία και το Ιράν αλλά και οι ση­μαντικές για την περιοχή ανακατατάξεις σε σχέση με το Κουρδικό. Ο Τούρκος πρωθυπουργός επιχειρεί με αναπροσαρμογές πολιτικής και τολμηρές κινήσεις, να συμπλεύσει με την Αμερικανι­κή πολιτική στην περιοχή και ν' αποκομίσει οφέλη από τις προδιαγραφόμενες ανακατατάξεις στην περιοχή. 

Οι βλέψεις του δεν στρέφονται μόνο ανα­τολικά. Στρέφονται, προφανώς και προς τη Δύση, με άμεσους στόχους την Κύπρο και την Ελλάδα. Το δυστύχημα είναι ότι η Αμερικα­νική πολιτική, για δικούς της στρατηγι­κούς λόγους, υποστηρίζει ανεπιφύλακτα την Ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, ανεξάρτητα από τη μορφή που μπορεί αυτή τελικά να πάρει. Στο πνεύμα αυτό, δεν θέλει η Ελλάδα και η Κύπρος να είναι εμπόδιο στον Ευρωπαϊκό προσανατολι­σμό της Τουρκίας και Ευρωπαϊκό σύνορο που να οριοθετεί την Ευρώπη και να απορ­ρίπτει από την άλλη πλευρά την Τουρκία. Θέλει, αντιθέτως, τη σύμπλεξη του Ελλη­νικού και του Τουρκικού χώρου σ΄ ένα ενι­αίο στρατηγικό σύνολο, στο πλαίσιο των λεγομένων Ευρω-Ατλαντικών θεσμών, του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. 

Με δεδομένη τη θέση αυτή των ΗΠΑ, η Άγκυρα έχει πρόσφορο έδαφος στην Ουά­σιγκτον για να προβάλει τη γνωστή πολιτι­κή της έναντι της Ελλάδος και της Κύπρου και να ζητήσει Αμερικανική υποστήριξη. Πολύ περισσότερο, όταν συνδέει και παζα­ρεύει την πολιτική αυτή με τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και την υποτιθέμενη Αμερικανο-Τουρκική συμπόρευση. 

Οι σχέσεις Τουρκίας και Ισραήλ 

Με την ίδια λογική, η Αμερικανική πλευρά ασκεί έντονες πιέσεις για την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ. Το θέμα έχει, προφανώς πολύ μεγάλη σημασία για την Ελληνική πλευρά. Παρά τις πολύ στενές στρατηγικές σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ισραήλ, ο Τουρκικός παράγων αντιμετωπίζεται από τις δύο χώρες μέσα από διαφορετική οπτική. Στο πλαίσιο της υψηλής Αμερικανικής στρατηγικής για την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή, την Ευρασία και τις σχέσεις με τον Μουσουλμανικό κό­σμο, ο ρόλος του Τουρκικού παράγοντα στην κρίσιμη στρατηγική θέση που βρίσκε­ται, αντιμετωπίζεται ως πολύ σημαντικός και κομβικός. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τη σημερινή συγκυρία θεωρείται εξαιρετικά σημαντική η συνεργασία και η σύμπλευση του στην αντιμετώπιση των θεμάτων της Συρίας και του Ιράν. Η ανάγκη για Τουρκι­κή σύμπνοια και συνεργασία στα δύο τε­λευταία προβάλλεται από την Αμερικανική πλευρά προς το Ισραήλ ως ένας πολύ βα­σικός λόγος που επιτάσσει την εξομάλυνση των Τούρκο-Ισραηλινών σχέσεων. 

Επισημαίνεται επίσης το γεγονός ότι η Τουρ­κία είναι χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ και ότι αποτε­λεί επομένως χώρο προβολής και αναπτύξε­ως στο μέλλον μιας ενδεχόμενης επεμβάσεως του ΝΑΤΟ στην περιοχή όσο λίγο πιθανό κι αν φαίνεται σήμερα, ή μιας συνδυασμένης Ευρω-Νατοϊκής επεμβάσεως στο πλαίσιο της συνεργασίας ΝΑΤΟ και Ευρωπαϊκής Ενώσεως σε θέματα άμυνας και ασφάλειας. 

Από την πλευρά του Ισραήλ, μετά την πρό­σφατη εμπειρία η οπτική μέσα από την οποία αντιμετωπίζεται η Τουρκία είναι σαφώς δια­φορετική. Το Ισραήλ βλέπει στην Τουρκία την ανάδυση μιας νέας απειλητικής γι΄ αυτό περιφερειακής δυνάμεως. Η ίδια η λογική των ηγεμονικών φιλοδοξιών της Τουρκίας παραπέμπει στον Αραβικό και τον Μουσουλμανικό κόσμο. Ακόμη και η εξαγγελλόμενη αλλαγή πολιτικής στο Κουρδικό συγκρούεται ουσιαστικά με τους μακροπρόθεσμους στόχους της πο­λιτικής του Ισραήλ. Το τελευταίο ευνοεί και υποστηρίζει διακριτικά την ανάδυση στην περιοχή ενός αυτόνομου Κουρδικού παράγοντα που θα ήταν εν δυνάμει στρα­τηγικός σύμμαχος. Ασφαλώς οι εξελίξεις μπορούν να πάρουν άλλη κατεύθυνση, με τη δράση των άλλων ενεργών παραγόντων. 

Το Ισραήλ ανησυχεί επίσης γιο το ρόλο «προστάτη» των Παλαιστινίων, που επιδιώκει ν΄ αναλάβει ο Ερντογάν. Ο τελευταίος πα­ρουσιάζει τον ρόλο αυτό στους Αμερικανούς ως ανταγωνιστικό προς εκείνον του Ιράν και προτιμότερο εφόσον διαπνέεται από τις αρ­χές του Τουρκικού Ισλαμικού μοντέλου, που συμβιβάζεται με τη Δυτική δημοκρατία και τη φιλοδυτική πολιτική. Για το Ισραήλ όμως η εγκατάσταση της Τουρκικής επιρροής στον περίγυρό του, σε συνεργασία με την ακραία Ισλαμιστική Χαμάς στη Γάζα δεν αντιμετωπί­ζεται καθόλου με τον ίδιο τρόπο, ανεξάρτητα από το άλλοθι για το Ιράν, που μπορεί να προ­βάλλει η Άγκυρα προς τους Αμερικανούς. 

Αυτό όμως που αποκτά πρωταρχική σημασία στις στρατηγικές αναλύσεις των Ισραηλινών είναι οι μεγάλες φιλο­δοξίες της Άγκυρας για την Ανατολική Μεσόγειο, σε συνδυασμό με τον ενεργει­ακό πλούτο στο βυθό της και τους μεγά­λους Τουρκικούς εξοπλισμούς, ιδιαίτερα στον αεροναυτικό τομέα. Οι εξοπλισμοί αυτοί της προσδίδουν μεγαλύτερη περι­φερειακή ισχύ και, πολύ σημαντικότερο, πολύ μεγαλύτερο βαθμό στρατηγικής αυτονομίας και αυτόνομης πολιτικής, εφόσον οι εξοπλισμοί συμπορεύονται με την ανάπτυξη μιας αντίστοιχα μεγά­λης πολεμικής βιομηχανίας. 

Το Ισραήλ αντιμετώπιζε μέχρι τώρα χερ­σαίες κυρίως και αεροπορικές δυνάμεις. Αισθανόταν για το λόγο αυτό ασφαλές στα θαλάσσια νώτα του. Υπελόγιζε, άλλωστε, για τη θαλάσσια άμυνά του και στον παρόντα στη Μεσόγειο 6ο Αμερικανικό στόλο. Έδω­σε για το λόγο αυτό προτεραιότητα στην ανάπτυξη των χερσαίων και των αεροπορι­κών του δυνάμεων. Η ανεύρεση όμως πολύ σημαντικών ενεργειακών κοιτασμάτων και η ρήξη με την Τουρκία άλλαξαν σημαντικά την Ισραηλινή στρατηγική θεώρηση. Οι φι­λοδοξίες της Άγκυρας για αεροναυτική ηγε­μονία στην Ανατολική Μεσόγειο, έστω και αν αυτή σε βραχυπρόθεσμο χρόνο είναι ου­τοπία γιατί δεν θα το επιτρέψουν οι μεγάλες δυνάμεις είναι λογικό να προβληματίζουν το Ισραήλ. Η επιδιωκόμενη αυτή ηγεμονία δεν θα στρέφεται μόνο κατά της Κύπρου και της Ελλάδος. Θα στρέφεται επίσης κατά του Ισραήλ, εφόσον θα συνδυάζεται με μια πε­ριφερειακή πολιτική προς τον Αραβικό και Μουσουλμανικό κόσμο. 

Θα ήταν αδιανόητο για το Ισραήλ και την ασφάλεια του να επιτρέψει την παρεμβολή του Τουρκικού παράγοντα που, όπως απε­δείχθη, μπορεί να καταστεί εχθρικός στις θαλάσσιες επικοινωνίες του και στις προ­σβάσεις του προς τη Δύση. 

Από την άποψη αυτή, αναδεικνύεται ο καίριος ρόλος της Κύπρου και το μεγά­λο περιθώριο που υπάρχει για την εξα­σφάλιση διπλωματικής υποστηρίξεως από το Ισραήλ στην Ουάσιγκτον για την αποτροπή «λύσεως» στο Κυπριακό, που θα ενίσχυε καταλυτικά τον στρατηγικό ρόλο της Τουρκίας στην Κύπρο. Ο ρό­λος αυτός συγκαλύπτεται επιτηδείως με το επιχείρημα ότι στην περίπτωση αυτή η υποτιθέμενη «επανένωση» της Κύπρου θα γίνει στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενώσεως και ότι η «λύση» του Κυπριακού θα ανοίξει επίσης το δρόμο για πιο στενές σχέσεις με­ταξύ Ευρωπαϊκής Ενώσεως και Τουρκίας. Επισημαίνεται ακόμη η παρουσία στην Κύ­προ του Βρετανικού παράγοντα. 

Στην πραγματικότητα» μια «λύση» τύπου Σχεδίου Ανάν, που θα κατέλυε την Κυπρια­κή Δημοκρατία, θα ήταν καταστροφική για τον Ελληνισμό. Θα επιδείνωνε ταυ­τοχρόνως τον στρατηγικό περίγυρο του Ισραήλ, με την ενίσχυση της στρατηγικής παρουσίας της Τουρκίας στην Κύπρο. 

Του Περικλή Νέαρχου-Πρέσβη ε.τ 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-09/05-16/05/2013)