Η «βύθιση» της Τουρκίας στο μεσανατολικό ναρκοπέδιο

Μπορεί η επίσκεψη του Ερντογάν στην Ουάσιγκτον να κέρδισε τις εντυπώσεις όσον αφορά στη σημα­σία που της απέδωσε ο Λευκός Οίκος, αλλά τε­λικώς η τουρκική πλευ­ρά έφυγε με άδεια χέ­ρια. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει καθόλου ότι η αμερικανική διπλωματία δεν λαμβά­νει υπόψη τις θέσεις της Άγκυρας. Απλώς ο Ομπάμα έχει αποφασίσει να μην εμπλακεί στο συριακό ναρκοπέδιο και ως εκ τούτου δεν είχε περιθώρια να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του Τούρκου συνομιλητή του.... 

Οι ΗΠΑ, άλλωστε, αντιμετωπίζουν την Τουρκία όχι σαν κράτος-«πελάτη», στο οποίο δίνουν εντολές, αλλά ως κράτος με δικά του σεβαστά συμφέροντα με το οποίο είναι υποχρεωμένες να διαπραγματεύονται. Εκτός αυτού, η Άγκυρα εμπλέ­κεται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στα μεγάλα προβλήματα του μεσανατολικού χώρου. Έτσι, οι Αμερικάνοι τη θεωρούν κράτος-κλειδί για τους γεωπολιτικούς σχε­διασμούς τους στην ευρύτερη περιοχή. 

Ο πόλεμος στη Συρία έχει τρεις διαστά­σεις: 

• Πρώτον, είναι ένας πόλεμος για την εξουσία ανάμεσα στο καθεστώς Άσαντ και στους κάθε είδους αντικαθεστωτικούς αντάρτες. 

• Δεύτερον, είναι ένας ενδο-μουσουλμανικός πόλεμος, με θρησκευτικά χαρακτη­ριστικά, που διεξάγεται δια αντιπρόσω­πων. Πίσω από το καθεστώς Ασαντ συ­ντάσσονται ενεργά το Ιράν και η ισχυρή οργάνωση Χεζμπολάχ του Λιβάνου. Προς την ίδια πλευρά κλίνουν περισσότερο η λιγότερο σαφώς και οι απανταχού σιίτες και αλεβίτες μη εξαιρουμένης της πολυπλη­θούς αλεβιτικής κοινότητας στην Τουρκία. Πίσω από τους σουνίτες αντικαθεστωτικούς αντάρτες συντάσσονται η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ αλλά και οι ακραίες φονταμενταλιστικές σουνιτικές οργανώσεις τύπου Αλ Κάιντα. Το αντι-Ιράν κριτήριο των ΗΠΑ και του Ισραήλ τους ωθεί να συμμαχήσουν με τους σουνίτες αλλά από την άλλη φοβούνται την τάση των σουνιτών να διολισθαίνουν στον ακραίο φονταμενταλισμό. 

• Τρίτον, είναι ένας πόλεμος όπου κρίνεται και η επιρροή των μεγάλων δυνάμεων. Ενώ οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι επιδιώκουν την ανατροπή του καθεστώτος Ασαντ, η Μόσχα και το Πεκίνο στηρίζουν το καθεστώς Ασαντ. Για τη Ρωσία η Συρία είναι το μοναδικό γεωπολιτικό και στρατιωτικό έρεισμα στη Μεσόγειο. 

Έχοντας αυτές τις τρεις διαστάσεις δεν είναι περίεργο που ο πόλεμος στη Συρία εκ των πραγμάτων συνυφαίνεται με την κατά­σταση στο Ιράκ, με το Κουρδικό, με το ρόλο του Ιράν και βεβαίως με τις σχέσεις Ισραήλ - Τουρκίας. Ο Τούρκος πρωθυπουργός είχε υποσχεθεί στους Δυτικούς ότι εντός μερικών μηνών θα είχε τελειώσει τη δου­λειά. Στόχος του ήταν, μέσω των σουνιτών ανταρτών, να θέσει υπό τουρκικό έλεγχο τη μετά Ασαντ Συρία. Με αυτόν τον τρόπο θα ενίσχυε αποφασιστικά την τουρκική επιρ­ροή στην ευρύτερη περιοχή. 

Τα γεγονότα απέδειξαν ότι το καθεστώς Ασαντ ήταν πολύ πιο σταθερό απ' όσο φαι­νόταν. Αυτές τις ημέρες μάλιστα ο συρια­κός στρατός πολιορκεί την πόλη Κουσέιρ, απειλώντας να καταφέρει αποφασιστικό πλήγμα στους αντικαθεστωτικούς αντάρ­τες στην περιοχή της Χομς. Αυτός είναι ο λόγος που ο Ερντογάν προσπάθησε να απόσπασει τη δέσμευση του Αμερικάνου προέδρου για πολύ πιο ενεργό παρέμβαση του ΝΑΤΟ με την προμήθεια των ανταρτών με βαρύ οπλισμό, με την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων, ώστε να εξουδε­τερωθεί η συριακή αεροπορία και με τη δημιουργία ζώνης ασφαλείας εντός του συριακού εδάφους. 

Όπως προαναφέραμε, η κυβέρνηση Ομπάμα απέρριψε τα τουρκικά αιτήμα­τα. Οι Αμερικάνοι φοβούνται μήπως μετά την ανατροπή του Ασαντ επικρατήσουν φονταμενταλιστές ισλαμιστές όπως η οργάνωση Αλ Νάσρα η οποία κατέχει δε­σπόζουσα θέση στους αντικαθεστωτικούς αντάρτες. 

Πιο έντονους φόβους έχει το Ισραήλ. Αξιωματούχος του δήλωσε στους Times: «Καλύτερος ο διάβολος που γνωρίζουμε, παρά οι δαίμονες που μπορούμε μόνο να φανταστούμε τι θα προκαλέσουν εάν η Συρία πέσει στα χέρια τους». Οι Ισραηλι­νοί που προ ημερών είχαν βομβαρδίσει μεταφορά όπλων της Χεζμπολάχ εντός του συριακού εδάφους ξεκαθαρίζουν ότι δεν επιδιώκουν την ανατροπή του καθεστώτος Ασαντ. 

Η Ουάσιγκτον αναζητά πολιτική λύση σε συνεργασία με τη Μόσχα η οποία να προβλέπει την απομάκρυνση του Ασαντ από την εξουσία στο πλαίσιο, όμως μιας ομαλής μετάβασης ώστε να αποτραπεί η αναρρίχηση στην εξουσία των φανατικών ισλαμιστών. Αυτό το νόημα έχει η σύγκληση διάσκεψης στη Γενεύη. Η πολιτική της Ουάσιγκτον ουσιαστικά αφήνει έκθετο τον Ερντογάν, γεγονός που τον υποχρέωσε να βάλει νερό στο κρασί του και να αποδεχθεί τη σύγκληση της διάσκεψης Στην πραγματικότητα η Τουρκία εμπλέκεται ολοένα και περισσότερο στο ναρκοπέδιο της Μέσης Ανατολής με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη δική της εθνική ασφάλεια. Η πολύνεκρη βομβιστική επίθεση στη συνο­ριακή πόλη Ρεϊχανλί το επιβεβαιώνει. 

Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν η Ουάσι­γκτον θα προσφέρει αντάλλαγμα στην Άγκυρα, στηρίζοντας τις απαιτήσεις της στο μέτωπο της Κύπρου. Οι ενδείξεις προς αυτή την κατεύθυνση είναι ισχυρές αφού πολλαπλασιάζονται οι δηλώσεις-πιέσεις για επαναφορά του Σχεδίου Ανάν με άλλη ονομασία. 

του Σταύρου Λυγερού 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-23/05-29/05/2013)