«Μπαμπούλας» το άγχος στα ομαδικά σπορ!

Του Καθηγητή Γιώργου Πιπερόπουλου 

Με τις ντρίμπλες του Πάνου Καμένου, τις κίτρινες κάρτες από την Τρόικα και την αιφνίδια αποχώρηση από το ελληνικό γήπεδο του κ Νταλάρα ξαφνικά απέκτησε ενδιαφέρον «το ποδόσφαιρο της πολιτικής!» Αλλά επειδή ο αγώνας έχει και… Β’ ημίχρονο εγώ σήμερα επέλεξα να επιστρέψω με ένα ακόμη θέμα από «την πολιτική του ποδοσφαίρου…» 

Ο «μπαμπούλας» του εκτός έδρας αγώνα, έγραψα σε προηγούμενο άρθρο μου, αποτελούσε, και φοβάμαι ότι θα συνεχίσει να αποτελεί, μόνιμο στοιχείο προβληματισμού για όσους ζούνε από ή για το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ και κάθε άλλο ομαδικό σπορ. Στο άρθρο μου είχα διευκρινίσει ότι ίσως δεν είναι στοιχείο... εφησυχασμού αλλά σίγουρα αφαιρεί από την συναφή ψυχική επιβάρυνση ένταση το γεγονός ότι ΔΕΝ αποτελεί ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ελληνική ιδιομορφία ο «μπαμπούλας» των εκτός έδρας. 

Αλλά και η αντίθετη όψη του συγκεκριμένου «μπαμπούλα» στην Ελλάδα συνιστά παράδειγμα για ενδελεχή κοινωνιολογική και ψυχολογική μελέτη καθώς διαπιστώνεται πολύ συχνά στα γήπεδα το ανεξήγητο και δυσνόητο φαινόμενο πολλών ΕΝΤΟΣ έδρας χαμένων παιχνιδιών!.. 

Αν μπορούσαμε να στηθούμε μπροστά σε μια γιγάντια οθόνη και χωρίς περιορισμούς χρόνου να παρακολουθήσουμε μερικούς αγώνες ελληνικών και ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων ή κυπέλλων τότε θα γινόταν αντιληπτή μια πολύ ενδιαφέρουσα πραγματικότητα. Θα διαπιστώναμε ότι, πέρα από τις κάθε λογής διαφοροποιήσεις πρωτοπόρων και ουραγών ή μεγάλων και μικρών, οι ψυχολογικοί άξονες της δράσης των ομάδων μας ταυτίζονται με τις έννοιες και τη δυναμική του άγχους σε δύο αντίθετες, αντικρουόμενες μορφές, δηλαδή «το άγχος της αποτυχίας» και «το άγχος της…επιτυχίας». 

Σίγουρα παρεμβάλλονται επιμέρους θετικοί και αρνητικοί παράγοντες στη διαμόρφωση κάθε τελικού αποτελέσματος όπως: 

- η φυσική κατάσταση και ψυχοσυναισθηματική διάθεση καθενός παίκτη χωριστά και της ολάκερης της ομάδας συλλογικά, 

- οι κυκλοθυμικές διαθέσεις της κερκίδας η οποία, κάποια στιγμή, σταματά να αποδοκιμάζει τους αντιπάλους και αρχίζει την ψυχοφθόρα διαδικασία «γιουχαΐσματος» της δικιάς της ομάδας που, καθώς δεν τραβάει διαψεύδει προσδοκίες και δημιουργεί συναισθήματα οργής. 

- Τα σφάλματα τακτικής, στρατηγικής και ενημέρωσης που περνούν από την τεχνική ηγεσία στα μέλη της ομάδας, 

- Οι απλές αλλά συγκαλυμμένες αλήθειες όπως οι κάθε λογής «φαγωμάρες» στις διοικήσεις, 

- Η τα πριμ που παρέμειναν ως απλές…υποσχέσεις, 

- Οι ανίερες και «βρώμικες» συναλλαγές μεταξύ παραγόντων και παικτών, 

- Οι παρασκηνιακές «συμφωνίες» παραγόντων με «σφυρίχτρες, σημαίες και «πράκτορες…στοιχημάτων» που κρύβουν κέρδη εκατομμυρίων! 

Είναι, όμως, αλήθεια ότι πέρα από όλους τους παραπάνω παράγοντες όταν συνοψίσουμε τις ατομικές επιδόσεις παικτών και μαζί τις συλλογικές δραστηριότητες κάθε ομάδας θα δούμε ανάγλυφη την πραγματικότητα, εφόσον βέβαια παραμερίσουμε τις προκαταλήψεις και σταματήσουμε να εθελοτυφλούμε με…ρομαντική αφέλεια! 

Το άγχος της αποτυχίας και το άγχος της επιτυχίας συμβάλλουν συχνότερα από ότι πιστεύουμε στην είσπραξη της ...αποτυχίας! 

Αναμφίβολα η αντιπαράθεση μεγάλων και λιγότερο μεγάλων είναι μέσα στον ορισμό του παιχνιδιού κάθε κατηγορίας κατάταξης αντίπαλων ομάδων Όπως αποδείχθηκε, όμως, στο ιστορικό για την Ελλάδα, την Ευρώπη και την Υφήλιο Πορτογαλικό «EURO-2004» είναι πλέον δείγμα άγνοιας της ψυχολογίας του ποδοσφαίρου και ανώριμης αφέλειας ή μοιρολατρική αποδοχή της απόληξης κάθε αναμέτρησης, κάθε αγώνα, με γνώμονα την αποκλειστική διαφοροποίηση μεγάλου-μικρού, ελληνικού-ευρωπαϊκού. 

Ποδόσφαιρο, μπάσκετ και κάθε άλλο ομαδικό σπορ παίζονται σε κάθε συνάντηση μέχρι το τελικό σφύριγμα...Χαμένος, τελικά, αποδεικνύεται εκείνος που δεν έχει κατανοήσει, που δεν θέλει να πιστέψει αυτήν την τρομερά απλή αλήθεια. 

Σίγουρα σε κάποια στιγμή εξέλιξης του αγώνα τα πράγματα γίνονται δύσκολα για την μια ομάδα και εύκολα για την άλλη. Με την ίδια όμως σιγουριά οι όροι μπορούν να αναστραφούν μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα και ο θεωρούμενος νικημένος να ισοφαρίσει ή, συμβαίνει κι αυτό συχνά, να βρεθεί νικητής με το τελικό σφύριγμα. 

Η δημιουργία της θετικής ψυχολογίας στον κάθε παίκτη και συλλογικά σε ολάκερη την αποστολή είναι απαραίτητη σε κάθε αντιπαράθεση, σε κάθε αγώνα άσχετα με την εθνική υπόσταση ή την αγωνιστική οντότητα του αντιπάλου. Για τον δυνατό η θετική ψυχολογία, ο αέρας της υπεροχής, είναι σημαντικά απαραίτητο στοιχείο εάν δεν μετουσιωθεί σε αυτό που το χαρακτηρίζουμε ως «άγχος της επιτυχίας». 

Για τον αδύνατο η σωστή ψυχική διάθεση ταυτίζεται με την μετουσίωση του «άγχους της αποτυχίας» σε ψυχοσυναισθηματική κατάσταση ρεαλιστικής αντιμετώπισης της πραγματικότητας και ετοιμότητα για έγκαιρη εκμετάλλευση ευκαιριών. Και οι πιο «μεγάλοι» από τους πραγματικά μεγάλους κάνουν θανάσιμα σφάλματα εφόσον τους παρασύρει ο αέρας της υπεροχής, η υποτίμηση του αντιπάλου που πηγάζει από την υπεροψία και από το «άγχος της επιτυχίας»... 

Εάν δεν συνέβαινε αυτό τότε το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ και κάθε άλλο ομαδικό σπορ, δεν θα είχαν τις αληθινές τους εκπλήξεις, την ασύγκριτη γοητεία, την ανεπανάληπτη συναρπαστικότητά τους . 

Όπως όμως «το άγχος της επιτυχίας» οδηγεί τους μεμονωμένους παίκτες και συνολικά την ομάδα σε σπασμωδικές και ανόητες πρωτοβουλίες, δημιουργώντας κενά και αποδυναμώνοντας τη συνολική προσπάθεια που σίγουρα απολήγουν στην αποτυχία και την ήττα, έτσι ακριβώς από την αντίθετη πλευρά η ηττοπάθεια μιας ομάδας πέρα από κάθε άλλο παράγοντα μπορεί να εστιασθεί και «στο άγχος της αποτυχίας» που απολήγει σε κατακερματισμό των ατομικών ικανοτήτων των παικτών και σε αξιολύπητη παρουσία του συνόλου... 

Με δεδομένη τη σωστή φυσική κατάσταση, την ορθή στρατηγική και τις επιμέρους τεχνικές και εφόσον δεν παρεμβάλλεται το γνωστό «παρασκήνιο» η ειδοποιός διαφορά επιτυχίας-αποτυχίας ταυτίζεται απόλυτα με τον ψυχολογικό παράγοντα. Ο κίνδυνος που πάντοτε ελλοχεύει σε κάθε αντιπαράθεση υλοποιείται σε ανεπιθύμητο αποτέλεσμα όχι μόνο όταν το άγχος της αποτυχίας μετουσιώνεται σε ηττοπάθεια αλλά και όταν το άγχος της επιτυχίας οδηγεί τα άτομα και την ομάδα σε αφελή υποτίμηση του αντιπάλου.