ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΟΚΕΡ γύρω από την ενέργεια.

ΤΗΣ ΝΕΦΕΛΗΣ ΤΖΑΝΕΤΑΚΟΥ 

Στην πολυεπίπεδη πάλη που βρίσκεται σε εξέλιξη ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Γερμανία, με εφαλτήριο την οικονομία, για την εξασφάλιση του απαραίτητου ζωτικού χώρου στην περιοχή της Ευρασίας, κανείς δεν μπορεί σήμερα να προεξοφλήσει ποιος θα είναι ο νικητής. Το ζήτημα όμως είναι ότι το διακύβευμα στην προκειμένη περίπτωση είναι η επίτευξη του στόχου που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση και αφορά στην ολοκλήρωση της Ενεργειακής Ένωσης, ενώ ταυτόχρονα σε άμεση συνάρτηση βρίσκεται η σχέση που επιθυμεί να διατηρήσει η Ευρώπη με τη Ρωσία. 

Η Ουάσιγκτον έχει ήδη χαρακτηρίσει το 2015, παρότι βρισκόμαστε μόνο στην αρχή του, ως το έτος κατά το...
οποίο θα είμαστε θεατές της παράστασης με τίτλο «nonstop energy drama». Σύμφωνα με τον βοηθό υφυπουργό Εξωτερικών, αρμόδιο για τα θέματα που άπτονται της Ενεργειακής Διπλωματίας, Έιμος Χόχσταϊν, η εντυπωσιακή υποχώρηση της τιμής του πετρελαίου κατά το τελευταίο εξάμηνο ήταν μια εξέλιξη που αιφνιδίασε τους πάντες - ακόμη και τη Γερμανία, η οποία, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, είναι η τελευταία χώρα της Ευρωζώνης που εισήλθε σε ύφεση ακριβώς εξαιτίας της κατακόρυφης πτώσης των πετρελαϊκών τιμών. 

Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, κι ενώ το μέλλον παραμένει, κατά τον Αμερικανό αξιωματούχο, αβέβαιο, «η Ευρώπη πρέπει να εξακολουθήσει να εργάζεται για την ενεργειακή της ασφάλεια, ιδιαίτερα σήμερα που έχει γίνει μάρτυρας των κινήσεων της Ρωσίας». Ο στόχος αυτός και η διασφάλιση της σταθερότητας μπορούν να επιτευχθούν, όπως έχει κατ' επανάληψη επισημανθεί, μέσω της στενότερης συνεργασίας ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση». 

Ευρωπαϊκό Πρόβλημα 

Βασικό στοιχείο του Τρίτου Πακέτου Ενέργειας, το οποίο έχει υιοθετήσει η ΕΕ από το 2009, είναι ο διαχωρισμός της παραγωγής από την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου. Οι υποστηρικτές του θεωρούν ότι θα ενισχύσει τον ανταγωνισμό και θα δώσει ώθηση σε επενδύσεις για υποδομές-, όπως υπογράμμισε ο κ. Χόχσταϊν, ήταν εκείνο που επέτρεψε την «ανατροπή» το 2014, κατά τη διαφωνία ανάμεσα στη ρωσική Gazprom και την ουκρανική Naftogaz, διασφαλίζοντας την ομαλή λειτουργία της ευρωπαϊκής ενεργειακής αγοράς. 

Παρενθετικά, πάντως, αξίζει να καταγραφεί η παρέμβαση του υπευθύνου δημοσίων σχέσεων της ExxonMobil στην Ευρώπη, Ρίτσαρντ Σκρέιζ, ο οποίος σε συνέντευξή του τόνισε ότι η αμερικανική βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου θα επωφεληθεί από τις νέες ευρωπαϊκές ενεργειακές υποδομές και τα εσωτερικά δίκτυα διασύνδεσης εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς οι υποδομές αυτές θα διευκολύνουν την πρόσβαση όσων επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στην αγορά υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Κι αυτό τη στιγμή που οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται πολύ κοντά στην απελευθέρωση των εξαγωγών ποσοτήτων φυσικού αερίου. 

«Οι προσπάθειες μας (σ.σ: των ΗΠΑ) στην Ευρώπη, σε συνεργασία πάντοτε με την ΕΕ, δεν έχουν στόχο τον αποκλεισμό της Ρωσίας. Η Ρωσία συνεχίζει σήμερα και θα συνεχίσει και αύριο και στο προσεχές μέλλον να αποτελεί σημαντική πηγή τροφοδοσίας φυσικού αερίου για την Ευρώπη», υποστήριξε ο Έιμος Χόχσταϊν. 

Ο δεύτερος τη τάξει πολιτικός αξιωματούχος του ΝΑΤΟ, Αλεξάντερ Βέρσμπαου, πάντως, με αφορμή την αναζωπύρωση των συγκρού­σεων στις ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας έπειτα από το έκτακτο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ για τη χώρα, με δήλωσή του επισήμανε ότι «η Ρωσία μετά την επιστρο­φή του Βλαντιμίρ Πούτιν στην προεδρία της χώρας το 2012 εμφανίζεται αποφασισμένη να απαγκιστρωθεί από την Ευρώπη με σκοπό να εδραιωθεί στη γειτονιά της και να επιδιώξει να οικοδομήσει εναλλακτικές συμμαχίες», για να καταλήξει ότι «η επιθετικότητα της Ρωσίας ενα­ντίον της Ουκρανίας δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό, αλλά πρόκειται για την αφορμή για την αλλαγή των σημερινών δεδομένων αναφορι­κά με την ευρωπαϊκή ασφάλεια». Έτσι, λοιπόν, η μέχρι τώρα στάση της Μόσχας, κατά τον ανα­πληρωτή γενικό γραμματέα της Βορειοατλα­ντικής Συμμαχίας ακυρώνει την προσπάθεια που έχει καταβληθεί για την οικοδόμηση ενός συστήματος ασφαλείας μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας. 

Η απάντηση της Gazprom, με την οποία καθορίζεται η στάση της κινείται σε τελείως διαφορετικό επίπεδο. Προτεραιότητα επί της παρούσης είναι η προώθηση του νέου σχεδιασμού της Μόσχας, του αγωγού Turkish Stream, ο οποίος εμφανίζεται ως εναλλακτική δίοδος έναντι του αγωγού South Stream για την εξαγωγή στην Ευρώπη σε ετήσια βάση 63 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων ρωσι­κού φυσικού αερίου και ο οποίος θα διέρχε­ται από τα εδάφη της Τουρκίας ως το ύψος των ελληνοτουρκικών συνόρων. Η ακριβής διέλευση του έργου, ιδίως όσον αφορά στο τμήμα υπό τη Μαύρη Θάλασσα, αποτέλεσε το αντικείμενο της συμφωνίας που συνυπέ­γραψαν την προηγούμενη εβδομάδα στην Άγκυρα ο υπουργός Ενέργειας και Φυσικών Πόρων της Τουρκίας, Τανέρ Γιλντίζ, και ο επι­κεφαλής της Gazprom, Αλεξέι Μίλερ. 

Προσπαθούν να στριμώξουν τη Μόσχα 

Την ίδια στιγμή είναι αδιαμφισβήτητο ότι η ρωσική οικονομία υφίσταται σημαντικές πιέσεις αφενός λόγω της χαμηλής τιμής του πετρελαίου και αφετέρου της οικονομικής πολιτικής που εφαρμόζουν Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον έναντι της Μόσχας. Θα μπο­ρούσε, στο πλαίσιο αυτό, η τοποθέτηση του επικεφαλής του Διοικητικού Συμβουλίου της Gazprom, Βίκτορ Ζουμπκόφ, να είναι προμήνυμα εξελίξεων; «Οι τιμές του πετρελαίου είναι η κύρια αιτία της κατάστασης. Κατά συνέπεια, οι επενδύσεις σε πράγματα όπως οι αγωγοί πι­θανώς να μην αποφέρουν τα προσδοκώμενα έσοδα, παρά μόνο έπειτα από είκοσι με είκοσι πέντε χρόνια. Για τον λόγο αυτό ματαιώθηκαν επενδύσεις, γεγονός που μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη διαθέσιμων, ωστόσο απαραίτητων ποσοτήτων υδρογονανθράκων, αλλά και την αύξηση των τιμών», είπε ο ίδιος κατά την παρέμβασή του στο European Gas Conference, το οποίο διεξήχθη προ δεκαη­μέρου στη Βιέννη, δίχως να παραλείψει να αναφερθεί στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, επισημαίνοντας ότι «οι λανθασμένοι κανόνες οδηγούν μόνο σε δυσμενείς καταστάσεις κι αυτό συμβαίνει τώρα στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου λόγω της εφαρμογής του Τρί­του Πακέτου Ενέργειας». 

Σε κάθε περίπτωση, ο αρμόδιος Επίτροπος της ΕΕ για την Ενέργεια, Σλοβάκος Μάρος Σέφκοβιτς, όταν προσφάτως επισκέφθηκε τη Μόσχα φρόντισε να καλέσει τη ρωσική κυβέρνηση «να επανεξετάσει την πρότασή της αυτή (σ.σ: τη νέα εκδοχή του αγωγού South Stream) και να επανέλθει με μια βιώσιμη από οικονομικής άποψης λύση, η οποία θα πρέπει, βεβαίως, να γίνει αποδεκτή από τους Ευρω­παίους εταίρους». Ίσως να έχει επηρεαστεί από το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση απεύχεται ο έλεγχος της ροής του φυσικού αερίου προς την Ευρώπη να βρίσκεται στα χέρια αρχικά της Ρωσίας και στη συνέχεια της Τουρκίας, την ώρα που θα πρέπει να εξευρεθεί ο τρόπος, δηλαδή νέες επενδύσεις, ούτως ώστε το ρωσικό φυσικό αέριο από τα ελλη­νοτουρκικά σύνορα να καταλήξει στην καρ­διά της Ευρώπης. 

Όπως και να 'χει, στις Βρυξέλλες αυτή την περίοδο, μεσούσης της κρίσης στην Ουκρα­νία, αντιπαρατίθενται δύο στρατόπεδα, τα οποία επιδιώκουν να διαμορφώσουν την εικόνα της νέας ευρωπαϊκής ενεργειακής στρατηγικής, έχοντας θέσει στόχο τη στα­διακή αποδέσμευση της ευρωπαϊκής αγο­ράς φυσικού αερίου από τη Ρωσία και την Gazprom, μέσω της σύσφιγξης των σχέσεων ανάμεσα στα κράτη-μέλη της ΕΕ, στο πλαίσιο της νέας -κατά τον πρόεδρο της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ- Ευρωπαϊκής Ενεργεια­κής Ένωσης. 

Η Γερμανία, λοιπόν, η οποία επιδιώκει τον αυστηρότερο έλεγχο των κινήσεων των χωρών-μελών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καλεί­ται εντός της Κομισιόν να αντιμετωπίσει το μέτωπο που έχει συστήσει η Βρετανία από κοινού με την Τσεχία, οι οποίες τείνουν προς τη μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων της κάθε χώρας-μέλους, ούτως ώστε με σεβασμό στο ευρωπαϊκό δίκαιο και στους στόχους που έχει θέσει η ΕΕ να επιτρέπεται στο κάθε κρά­τος χωριστά να διαμορφώνει το «ενεργειακό μείγμα» του. 

Παρά το γεγονός ότι η αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ εξασθενεί όταν τα επιμέρους εθνικά συμφέροντα αποκλίνουν, υπό τον φόβο λόγω ασυμφωνίας να αποβεί εντέλει νικητής η Ρωσία θα επέλθει συμβι­βασμός. Ωστόσο, θα έχει πολύ μεγάλο ενδια­φέρον προς ποια πλευρά θα γείρει τελικώς η πλάστιγγα, όπως και ο τρόπος με τον οποίο θα παρέμβουν οι «από μηχανής θεοί»... 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-06-11/02/2015)