ΤΟΥΡΚΙΑ: Η απόπειρα δημοκρατικής εκτροπής και «χαρτί» του πρώην διοικητή της MIT

Με τον νέο νόμο η Αστυνομία, μεταξύ άλλων, έχει δικαίωμα «απαγωγής» προσώπου που θεωρεί ότι απειλεί την ασφάλεια των υπολοίπων! 

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ 

Οι... γροθιές που αντάλλαξαν οι βου­λευτές στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση, η καθιστική διαμαρτυρία της αντιπολίτευσης στα σκαλιά του Κοινοβουλίου και οι διαδηλώσεις επισκίασαν την αιτία της ασυνήθιστης ακόμη και για την Τουρκία ει­κόνας. Η αντιδημοκρατική εκτροπή που επιχειρείται στη γείτονα, με την προσπάθεια του καθεστώτος Ερντογάν να επιβάλει de facto προεδρικό σύστημα και να προωθήσει ένα απολύτως αυταρχικό, μεσανατολικού τύπου προσωποπαγές καθεστώς, θέτει σημαντικές προκλήσεις για το μέλλον της χώρας. 

Η προώθηση νέου νομοθετικού πακέτου δημόσιας ασφάλειας, που παραβιάζει ευθέως ατομικές ελευθερίες... και δημοκρατικά δικαιώ­ματα, όχι μόνο φέρνει το καθεστώς Ερντογάν αντιμέτωπο με την Ευρώπη, αλλά λειτουργεί διχαστικά και στο εσωτερικό της χώρας, κα­θώς θέτει ουσιαστικά υπό διωγμό το 50% του τουρκικού λαού. Ταυτοχρόνως όμως υπονο­μεύει και τη διαδικασία εκδημοκρατισμού με τους Κούρδους, η οποία δεν μπορεί παρά να στηριχθεί σε δημοκρατικές αλλαγές και όχι στην επιβολή ενός αστυνομικού - αυταρχικού κράτους. 

Την προεκλογική καμπάνια για τις εκλο­γές της 7ης Ιουνίου τη διεξάγει ουσιαστικά ο ίδιος ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ζητώντας από τους πολίτες να του δώσουν την πλειοψηφία των 400 εδρών ώστε να μπορεί να προχωρήσει σε συνταγματική αναθεώρηση και να αλλάξει το σύστημα σε προεδρικό. Η διάκριση των εξουσιών θα επανασχεδιαστεί προς όφελος της εκτελεστικής εξουσίας. Εκτελεστική και νομοθετική εξουσία θα αναφέρονται σε ένα δικαστικό Σώμα, δεν θα υπάρξουν δύο νομοθετικά Σώματα, όπως συνήθως συμβαίνει σε προεδρικά συστήμα­τα, ενώ δεν θα χρειάζεται πρωθυπουργός -στην καλύτερη περίπτωση θα προβλέπεται αναπληρωτής Προέδρου που θα συντονίζει το Υπουργικό Συμβούλιο και η εκτελεστική εξουσία θα ασκείται από τον Πρόεδρο. 

Η αντιπολίτευση αλλά και οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατηγορούν τον Ερντογάν ότι επιχειρεί να εγκαθιδρύσει μια μορφή δικτατορίας ή σουλ­τανάτου. Αυτή η τακτική όμως αρχίζει να προκαλεί αμφισβητήσεις και στο ίδιο το κόμμα του (ΑΚΡ/Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης). Ιστορικά στελέχη, όπως ο Μπουλέντ Αρίντς και ο Μπεσίρ Αταλάι, εξέφρασαν την έκπληξη και τις επιφυλάξεις τους για την υπερ-ενίσχυση του θεσμού του Προέδρου, ενώ ο πρωθυπουργός, Αχμέτ Νταβούτογλου, διακριτικά έχει αποφύγει να τοποθετηθεί ξεκάθαρα σε αυτή την καμπάνια που διεξάγεται και στο εσωτερικό του ΑΚΡ. 

Ο άλλος ισχυρός άνδρας του κόμματος, ο τέως Πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ, έσπευσε να δηλώσει ότι το προεδρικό σύστημα δεν είναι εκ προοιμίου κακό, θα πρέπει, ωστόσο, στο πρότυπο του αμερικανικού συστήματος, να υπάρξει πλήρης διαχωρισμός των εξου­σιών, καθώς και να καθοριστούν επακριβώς οι εξουσίες και η λογοδοσία του Προέδρου. Βέβαια, ο Ταγίπ Ερντογάν επικρίνει συστημα­τικά το αμερικανικό προεδρικό σύστημα ως αναποτελεσματικό, ενώ στο κόμμα φρόντι­σαν για τον «αφοπλισμό» του κ. Γκιουλ, καθώς αποφασίστηκε ότι δεν μπορεί ακόμη, ως τέως Πρόεδρος, να εμπλακεί στα εσωκομματικά. Ως αντάλλαγμα, θα συνεχίσει να μένει σε ένα από τα ομορφότερα παλάτια του Βοσπόρου (Huber Villa in the Tarabya Presidential Campus in Istanbul). 

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Αμπντουλάχ Γκιουλ από την εποχή των διαδηλώσεων στο πάρκο Γκεζί είχε διαφοροποιηθεί σημαντικά από τον Ταγίπ Ερντογάν και είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ ο Πρόεδρος καλεί για έγκριση του επίμα­χου νόμου για την ασφάλεια και δηλώνει ότι θα ψηφιστεί «είτε έτσι είτε αλλιώς», ο κ. Γκιουλ έχει απευθύνει έκκληση για την αναθεώρηση ορισμένων άρθρων, ιδίως εκείνων που δίνουν ενισχυμένες εξουσίες στην Αστυνομία. 

Κάποιες πρώτες αψιμαχίες, πάντως, έχουν ήδη αφήσει το στίγμα τους. Ο Ταγίπ Ερντογάν, κατάφωρα προσβλητικά για τον πρωθυπουρ­γό, προήδρευσε σε συνεδρίαση του Υπουργι­κού Συμβουλίου τον Δεκέμβριο, πράγμα που ετοιμάζεται να επαναλάβει και τον Μάρτιο... 

Επιτομή της αστυνομοκρατίας 

Με ευφυολόγημα μοιάζει περισσότερο η ονομασία του νομοσχεδίου «Νομικό Πακέτο για την Προστασία των Ελευθερίων», καθώς με τον νέο νόμο περιστέλλονται βασικές ελευ­θερίες και ανατίθεται ιδιαίτερα ενισχυμένος ρόλος στην Αστυνομία. Επιτρέπονται πλέον η σωματική έρευνα και η έρευνα αυτοκινήτου απλώς με την εντολή αστυνομικού διευθυντή και με τη σύμφωνη γνώμη κάποιου διοικη­τικού παράγοντα, όπως ο περιφερειάρχης. Δίνεται δε στην Αστυνομία η δυνατότητα, εφόσον η ίδια «αποφασίζει» ότι πρόκειται για «συλλογικό έγκλημα», κράτησης προσώπων μέχρι και εβδομήντα δύο ώρες χωρίς να ειδοποιηθεί δικαστικός λειτουργός και στο διά­στημα αυτό μπορεί να παίρνει καταθέσεις και να ανακρίνει μάρτυρες ακόμη και στα σπίτια τους. Η Αστυνομία έχει δικαίωμα «απαγωγής» προσώπου που θεωρεί ότι απειλεί την ασφά­λεια των υπολοίπων, ένα μέτρο που ουσια­στικά εφαρμόζεται στις διαδηλώσεις, όπου η Αστυνομία πλέον νόμιμα θα μπορεί να «αρπά­ζει» κάποιον από το πλήθος χωρίς απόδειξη ή στοιχείο εναντίον του, παρά μόνο με την υπο­ψία ότι μπορεί να βλάψει την ασφάλεια. 

Η Αστυνομία πλέον θα έχει δικαίωμα χρήσης όπλων εναντίον όσων «χρησιμοποιούν ή προτίθενται να χρησιμοποιήσουν βόμβες μολότοφ, εμπρηστικούς μηχανισμούς και καπνογόνα». Απαγορεύεται δε η χρήση κουκούλας στις διαδηλώσεις, ενώ η χρήση εμβλημάτων παρά­νομων οργανώσεων τιμωρείται με έως τριετή φυλάκιση. Επίσης, δίνονται αυξημένες εξου­σίες, ακόμη και δικαστικές, στις διοικητικές Αρχές, όπως οι κυβερνήτες - περιφερειάρχες, οι οποίοι, σημειωτέον, είναι διορισμένοι από το κράτος. Ακόμη, η παρακολούθηση τηλε­φωνικών συνδιαλέξεων επιτρέπεται πλέον για διάστημα έως και σαράντα οχτώ ωρών χωρίς καμιά άδεια, ενώ για τη συνέχιση ή τη διακο­πή της δεν αρκεί η απόφαση του αρμόδιου δικαστικού φορέα ή αστυνομικού διοικητή που παρακολουθεί την υπόθεση, αλλά πρέπει να αποφανθεί κεντρικό όργανο που εδρεύει στην Άγκυρα. 

0 «σκοτεινός» Χακάν Φιντάν 

Σε αυτό το πολιτικό σκηνικό, σαν βόμβα έπε­σε η απόφαση του διοικητή της ΜΙΤ, στενού και έμπιστου συνεργάτη του Ταγίπ Ερντογάν στον αγώνα για την εξάρθρωση του «παράλ­ληλου κράτους» και στην ειρήνευση με τους Κούρδους, Χακάν Φιντάν, να παραιτηθεί για να διεκδικήσει την εκλογή του ως βουλευτή. Μια απόφαση η οποία δυσαρέστησε τον Τούρκο Πρόεδρο και έδωσε τροφή για σενάρια περί διχασμού στην ηγεσία της γείτονος. 

Ο κ. Φιντάν είναι ένας χαμηλών τόνων πο­λιτικός, ο οποίος έκανε το μεταπτυχιακό του στη συγκριτική μελέτη των συστημάτων και υπηρεσιών πληροφοριών Τουρκίας - Βρετα­νίας - ΗΠΑ - Ρωσίας και στο πώς επηρεάζει την εξωτερική πολιτική η πολιτική συλλογής πληροφοριών. Στη διάρκεια της θητείας του στη ΜΙΤ είχε κεντρικό ρόλο στην αποκατά­σταση ενός ιδιαίτερα σκοτεινού διαύλου επι­κοινωνίας με το Ιράν, όπου, σύμφωνα με την αντιπολίτευση, διακινήθηκαν δισεκατομμύρια δολάρια από το σπάσιμο του εμπάργκο της Δύσης επί της Τεχεράνης, ενώ, κατά το Ισραήλ, προδόθηκαν «συμμαχικά» μυστικά υψίστης ασφαλείας. Ο κ. Φιντάν διαδραμά­τισε κεντρικό ρόλο στην αποκατάσταση των σχέσεων με τον Στρατό το 2011, όταν βρι­σκόταν σε εξέλιξη η επιχείρηση «κάθαρσης» στις Ένοπλες Δυνάμεις, ενώ ήταν εκείνος που ανέλαβε την ιδιαίτερα λεπτή αποστολή των απευθείας διαπραγματεύσεων με την ηγεσία του παράνομου ΡΚΚ και με αυτόν τον ίδιο τον έγκλειστο Αμπντουλάχ Οτσαλάν. Η ΜΙΤ επί Φιντάν κατηγορήθηκε ότι διευκόλυνε τη διείσδυση όπλων και ανδρών στη Συρία προκειμένου να ενταχθούν σε αντικαθεστωτικές ομάδες, που τελικά όμως εξελίχθηκαν σε κέ­ντρα στρατολόγησης τζιχαντιστών του ISIS. 

Αυτή η παράξενη και σκοτεινή φυσιογνω­μία στοχεύει τώρα, με τη νομιμοποίηση της λαϊκής ψήφου, να αναλάβει κρίσιμο και κα­θοριστικό ρόλο στη νέα Τουρκία που οικοδομεί ο Ερντογάν με το ΑΚΡ. Ο Χακάν Φιντάν φιλοδοξεί να αναλάβει μετά τις εκλογές ένα πραγματικό υπερ-υπουργείο, το υπουργείο Εθνικής Ασφάλειας, το οποίο θα αναλάβει τον συντονισμό και την εποπτεία των υπουργείων Εξωτερικών, Άμυνας, Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης, Τελωνείων και Βιομηχανίας, τη ΜΙΤ και όλες τις υπηρεσίες ασφαλείας. Ήδη δε στη ΜΙΤ προετοιμάζεται η διαδοχή του από τον επίσης έμπιστο του καθεστώτος πρέσβη στην Ουάσιγκτον Σερντάρ Κιλίτς, τον οποίο, μάλι­στα, ο Πρόεδρος Ερντογάν έσπευσε να συνα­ντήσει, με μια απροειδοποίητη προσγείωση του τουρκικού προεδρικού αεροσκάφους για ανεφοδιασμό στο Χιούστον, ενώ επέστρεφε από το Μεξικό. Εκεί υπήρξε τρίωρη συνομιλία με τον Κιλίτς, που είχε κληθεί εμπιστευτικά γι΄ αυτή την κατ' ιδίαν συνάντηση. 

Όμως η κάθοδος στην πολιτική του Φιντάν βοηθά τον Αχμέτ Νταβούτογλου, καθώς θα έχει στο πλευρό του ένα πολύτιμο στέλεχος που την επόμενη μέρα μπορεί να διαχειριστεί λεπτά ζητήματα τα οποία ο ίδιος αδυνατεί έστω και να κατανοήσει. Έχοντας σύμμαχο και υπερ-υπουργό τον Χακάν Φιντάν, την «ήρεμη δύναμη» στο ΑΚΡ, ο πρωθυπουργός Νταβούτογλου κλείνει αρκετά μέτωπα. 

Αλλά και ο Ερντογάν, παρά την αρχική αντί­δρασή του, καθώς δεν μπορεί να ανεχθεί από... υφισταμένους του «ανυπακοή», μόνο να ωφεληθεί μπορεί από την πολιτική νο­μιμοποίηση του Φιντάν, καθώς ο απόλυτος κυρίαρχος της κρατικής μηχανής και των υπη­ρεσιών ασφαλείας για το προσεχές διάστημα θα είναι άνθρωπος της επιρροής του. Απλώς το αστέρι του Φιντάν μόλις ανατέλλει. Γνω­ρίζει πολλά, κρατά στα χέρια του χαρτιά για όλους, είναι «παίκτης» στη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία και όσο μεσουρανεί ο Ταγίπ Ερντογάν μπορεί να χειραγωγηθεί. Όταν όμως τεθεί θέμα για την επόμενη μέρα σε μια Τουρ­κία που ρέπει προς τον αυταρχισμό η διάδοχη κατάσταση θα είναι έτοιμη... 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ- 26/02-04/03-2015)