ΝΕΟΙ ΡΟΛΟΙ ΚΑΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η ανάδειξη του μαθητή ως «δρώντος προσώπου». 

της Νικολέττας Τσιτσανούδη-Μαλλίδη* 

Προβληματισμοί με οραματικό ρεαλιστικό τρόπο συζή­τησης, νέοι ρόλοι που διαμορφώνονται πλαίσιο της εκπαίδευ­σης αλλά και νέοι τρό­ποι για τα εργαλεία της μάθησης αναδείχθηκαν στο 2ο Διεθνές Συμπό­σιο Προσχολικής Παι­δαγωγικής με τίτλο «Μετασχηματιστική Παιδαγωγική και μάθηση στην παιδική ηλικία» που πραγματοποιήθηκε πρόσφα­τα στο Συνεδριακό Κέντρο του Πανεπιστη­μίου Ιωαννίνων «Κάρολος Παπούλιας». 

Το Συμπόσιο, που ανέλυσε με τεκμηριωμένο τρόπο τις νέες προκλήσεις και τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν...
στην εκπαίδευση, οικοδομώντας μια κουλτούρα μετασχηματι­σμού, συλλογικότητας και κοινής δράσης, υποστήριξε την πολυτροπικότητα και την αναστοχαστικότητα ως βασικές διαστάσεις της Μετασχηματιστικής Παιδαγωγικής για τη μάθηση στην παιδική ηλικία. 

Σύμφωνα με την πρόεδρο του Διεθνούς Συμποσίου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Μαρία Σακελλαρίου, πάνω από χίλιοι σύνε­δροι απ' όλη την Ελλάδα, την Κύπρο και το εξωτερικό παρευρέθηκαν σε μια συνάντη­ση επιστημόνων, ακαδημαϊκών, μεταπτυ­χιακών φοιτητών και στελεχών της εκπαί­δευσης. Η σύνθεση των συνέδρων έδειξε ότι καταξιωμένοι ακαδημαϊκοί απ' όλα τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας και πολλά του εξωτερικού ένωσαν τους προβληματισμούς τους, δοκιμάζοντας νέους τρό­πους επιστημονικής επικοινωνίας και τεκμηρίωσης μέσα από δέκα διε­πιστημονικά Συμπόσια και εκατό επιστη­μονικές/ερευνητικές ανακοινώσεις. Ειδικοί παιδαγωγοί (από την ΟΜΕΠ Θεσσαλονί­κης, το Παιδικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Ελλάδας, το Πανεπι­στήμιο Δυτικής Μακεδονίας, το ΤΕΙ Αθηνών, τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης) αλλά και ακαδημαϊκοί συνδύασαν επιστημονικές θεωρήσεις και πρακτικές εφαρ­μογές μέσα από βιωματικά εργαστήρια, αναδεικνύοντας το Πανεπιστήμιο Ιωαννί­νων ως σημαντικό τοπόσημο μάθησης και παιδαγωγικής επιστημονικής συνάντησης. 

Μεταξύ των άλλων, το Συμπόσιο ανέδειξε το ταλέντο νέων επιστημόνων και μεταπτυχιακών φοιτητών από πολλά πανε­πιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού, ενώ φιλοξένησε πολιτισμικά δρώμενα τα οποία ήταν σχετικά με την έννοια του μετα­σχηματισμού και τη σπουδαιότητά του ως βασικής ικανότητας στον σύγχρονο κόσμο των ραγδαίων αλλαγών. Η σημαντικότατη συμμετοχή και ο εθελοντισμός των φοιτη­τών συνέβαλαν στην επιτυχή διοργάνωση του Συμποσίου και απέδειξαν στην πράξη ότι ο μετασχηματισμός των ρόλων στην εκπαίδευση και η ανάδειξη του ρόλου του μαθητή ως δρώντος προσώπου είναι το ζητούμενο σε μια κοινωνία που αναζητά ένα καλύτερο μέλλον για την εκπαίδευσή της και τους πολίτες της. 

0 γραμματισμός των ΜΜΕ 

Ανάμεσα στα θέματα που συζητήθηκαν ήταν και η έντονη επιβάρυνση του λόγου της δημόσιας σφαίρας και ειδικότερα του λόγου των μέσων μαζικής επικοινωνίας σε ιδεολογικό και εμπορευματικό επίπεδο, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα του επηρεασμού και της χειραγώγησης της μάζας των παραληπτών, που επιβάλλει μια διαρκή δημόσια συζήτηση και αναζήτηση για το θέμα αυτό. Στο πλαίσιο προσκεκλημένου συμποσίου που οργάνωσε ο καθηγητής Κ. Ντίνας, τονίστηκε η ανάγκη για εμβά­θυνση του γραμματισμού των ΜΜΕ. Άλ­λωστε, δημοσιογράφοι και εκπαιδευτικοί έχουν αμφότεροι την κρίσιμη ευθύνη της διαχείρισης της εξουσιαστικής λειτουργίας του λόγου τους. Ο λόγος με χαρακτηριστικά καταναγκασμού συχνά επιβάλλει στον αποδέκτη τη σιωπή και είναι αξιολογικός, χωρίς να επιτρέπει την ανατροφοδότηση, που θα σηματοδοτούσε και την απελευ­θέρωση από τα στεγανά της τάξης ή της μιντιακής ιεραρχίας αντίστοιχα. 

Σε σχέση με το παιδί και την παιδική ηλικία, η στόχευση θα μπορούσε να αφορά σε δύο τουλάχιστον επίπεδα- από τη μια, τον έλεγ­χο και μετριασμό της εξουσίας των ΜΜΕ μέσα από τη διαμόρφωση ενεργών επιτελεστών της επικοινωνίας από τα νηπιακά ήδη χρόνια και, από την άλλη, τη δημιουργική ένταξη των μέσων επικοινωνίας -ή μερί­δας αυτών- στη σχολική καθημερινότητα, με την άντληση αυθεντικού υλικού και την υιοθέτηση καλών επικοινωνιακών πρακτι­κών στην τάξη. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι με καταιγιστικές ταχύτητες αναδυόμενες τεχνολογίες εντείνουν την ανάγκη καλλιέρ­γειας και νέων μετατυπογραφικών γραμματισμών, η ανάδειξη των δυνατοτήτων της ένταξης του μιντιακού γραμματισμού στην καθημερινή προσχολική και πρωτοσχολική διαδικασία καθίσταται τουλάχιστον επι­τακτική. Κι όσο κι αν κανείς επιμείνει στην ύπαρξη ενός, έστω και ισχνού, παιδευτικού ρόλου των ΜΜΕ, παράλληλου με τον ρόλο του εκπαιδευτικού συστήματος, η λειτουρ­γία των επικρατέστερων φορέων της ηλε­κτρονικής επικοινωνίας ως επιχειρήσεων σε συνθήκες ελεύθερης αγοράς ανάγει ως προέχον κριτήριο των παραγωγών τους το επιχειρηματικό κέρδος. Κι αυτό καθιστά την ευθύνη των παιδαγωγών και των εκ­παιδευτικών για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των παιδιών ακόμη μεγαλύτερη. 

Η μετατυπογραφική εποχή και οι ανάγκες της έχουν αποσταθεροποιήσει πολλές από τις παλιές και παγιωμένες αντιλήψεις, γεγο­νός που απαιτεί από τον σύγχρονο εκπαι­δευτικό όχι μια γενική και απροσδιόριστη αναθεώρηση, αλλά καλά σχεδιασμένες και εμπνευσμένες πρακτικές, που θα καθιστούν το αγαθό της μάθησης γοητευτικό και συ­ναρπαστικό. Η αναζήτηση νέων στρατηγι­κών μάθησης, η συνέχιση και ο εμπλουτι­σμός των ήδη υπαρχουσών συστηματικών και επιστημονικά τεκμηριωμένων διδακτι­κών προσεγγίσεων, με έμφαση στη γλώσσα, ευνοούν τη διερεύνηση του ρόλου και της σημασίας μιας επικοινωνιακής εκπαίδευσης που θα μπορούσε να ικανοποιεί ακόμη και το αίτημα μιας προσχολικής παιδαγω­γικής της τηλεόρασης και των ΜΜΕ. 

Αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων 

Η υποστήριξη με θέρμη της έννοιας και της εφαρμογής της επικοινωνιακής εκπαί­δευσης στο ελληνικό σχολείο, με στόχο την καλλιέργεια της κριτικής ανάγνωσης της πολυτροπικής γλώσσας των ΜΜΕ και την ευρύτερη ενσωμάτωση του πολυμεσικού γραμματισμού στη γλωσσική διδασκαλία, έρχεται ως φυσική απόρροια να απασχολή­σει σε ερευνητικό και επιστημονικό επίπεδο. Η εξέταση του συσχετισμού του γραμματισμού των ΜΜΕ με τη γλωσσική διδασκαλία μπορεί να γίνει στη βάση των αρχών της επικοινωνιακής χρήσης της γλώσσας, της σκόπιμης χρήσης του γλωσσικού κώδικα και της πρόκλησης του ενδιαφέροντος του μαθητή μέσω του λεγόμενου αυθεντικού υλικού που αντλείται από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, αλλά φιλτράρεται και «αναδομείται» στην τάξη. Τα κείμενα των ΜΜΕ επιλέγονται, παρουσιάζονται, αποσυναρμολογούνται και συναρμολογούνται με τη συμμετοχή των παιδιών, που καλούνται να μαθαίνουν να αποκωδικοποιούν ερμητικά κλειστούς κώ­δικες και να κωδικοποιούν νέα δικά τους μη­νύματα - απάντηση στον πληθωρισμό των λόγων τής συχνά επιβαρημένης δημόσιας σφαίρας. Κι αυτή η διαδικασία δεν μπορεί παρά να ξεκινά από την παιδική ηλικία.

Διεθνές Συμπόσιο Προσχολικής Παιδαγωγικής 

Το 2ο Διεθνές Συμπόσιο Προσχολικής Παιδαγωγικής υποστηρίχθηκε από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Η διοργά­νωσή του έγινε από το Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστήμιου Ιωαννίνων και το Εργαστήριο Παιδα­γωγικής και Διδακτικής Μεθοδολογίας, ενώ συμμετείχαν κι άλλα πανεπιστημια­κά ιδρύματα, όπως το Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία και το Εργαστήριο Κοινωνιολογίας και Εκπαίδευσης του Πανεπιστήμιου Πατρών. Άλλοι συνεργαζόμενοι φορείς ήταν το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, το Τμήμα Επι­στημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού και το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Νizs Mopcpss Εκπαίδευσης και Μάθησης» του ΤΕΠΑΕΣ του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, η Έδρα Διαπολιτισμικού Διαλόγου τπε UNESCO, το Πανεπιστήμιο της Νάπολης Suor Orsola Benincasa της Ιταλιας, π Έδρα Ελληνικών Σπουδών «Σταύρος Νιάρχος» και το Εργαστήριο Νέων Μέ­σων (New Media Lab) του Πανεπιστη­μίου Simon Fraser του Καναδά. 

* Επίκουρης καθηγήτριας Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και μέλος του Δ.Σ. της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων. 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-21/05-27/05/15)