Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΣΧΕΣΗΣ ΚΑΙ Η ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ

Η κατάσταση στην Ουκρανία, τα αντιρωσικά μέτρα των Δυτικών και η έκρυθμη κατάσταση στις σχέσεις της Μόσχας με τη Δύση επαναφέρουν στην ημερήσια διάταξη τους χειρότερους ψυχροπολεμικούς εφιάλτες. 

Τον Φεβρουάριο του 1946 ένας νεα­ρός Αμερικανός διπλωμάτης που βρισκόταν στην πρεσβεία των ΗΠΑ στη Μόσχα θα αποστείλει το περίφημο «Μα­κρύ Τηλεγράφημα» προς την Ουάσιγκτον Το τηλεγράφημα του George Kennan θα δη­μοσιευτεί και στο τεύχος Ιουλίου του 1947 στο περιοδικό Foreign Affairs με τίτλο «Οι πηγές της σοβιετικής συμπεριφοράς» («Sources of the Soviet conduct»). 

Με αυτό το τηλεγράφημα ο Kennan προσπαθεί να ερμηνεύσει το φαινόμενο του σοβιετισμού στη Ρωσία, τις...
ανησυχίες και τις στοχεύσεις της Μόσχας, αλλά κυρίως εισάγει για πρώτη φορά τον όρο «ανάσχεση» («containment») στο αμερικανικό πολιτικό λεξιλόγιο. Ο συγκεκριμένος όρος αποτέλεσε ουσιαστικά το πρώτο κεφάλαιο του Ψυχρού Πολέμου, καθώς έθετε ως βασικό στόχο της αμερικανικής υψηλής στρατηγικής την ανάσχεση της σοβιετικής επιρροής στον χώρο της Ευρασίας αλλά και σε όλο τον κόσμο. 

Ο Kennan περιγράφει τον ρωσικό λαό ως μια φιλειρηνική αγροτοκτηνοτροφική κοινωνία, η οποία προσπαθούσε να επιβιώσει σε μια αχανή περιοχή που συχνά βίωνε τις επιδρομές των γειτονικών -νομαδικών κυρίως- φυλών. Με την πάροδο του χρόνου δημιουργήθηκε ουσιαστικά ένα αίσθημα ανασφάλειας ανάμεσα στους Ρώσους, με αποτέλεσμα η τσαρική Ρωσία να αναπτύξει επιθετική και επεκτατική πολιτική. Για τον Kennan, αυτή η επεκτατική πο­λιτική συνάντησε τη δυναμική ενός παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος, του κομμουνισμού, προσδίδοντας μια ηθική νομιμοποίηση στη ρωσική πολιτική στον χώρο της Ευρασίας αλλά και διεθνώς. Αυτή, λοιπόν, η πολιτική της ανάσχεσης αποτέλεσε τον βασικό πυλώνα της αμερικανικής υψηλής στρατηγικής κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, απότοκο της οποίας ήταν και το Δόγμα Τρούμαν, το οποίο, βέβαια, εφαρμόστηκε με συνέπεια από την Ουάσιγκτον και στην περίπτωση της χώρας μας την περίοδο του Εμφυλίου. 

Σαν να μην πέρασε μια μέρα... 

Πέρασαν εβδομήντα δύο χρόνια από εκεί­νο το τηλεγράφημα και η κατάσταση στην Ευρώπη θυμίζει την περίοδο την επαύριον του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ο Ψυχρός Πόλεμος χώρισε στα δύο όχι μόνο την ευ­ρωπαϊκή ήπειρο, αλλά και ολόκληρο τον κόσμο. Η κατάσταση στην Ουκρανία, τα αντιρωσικά μέτρα των Δυτικών και η έκρυθ­μη κατάσταση στις σχέσεις της Μόσχας με τη Δύση επαναφέρουν στην ημερήσια διάταξη τους χειρότερους ψυχροπολεμικούς εφιάλτες. Η ειρήνη δοκιμάζεται για άλλη μια φορά και οι ισορροπίες κλονίζονται μέσα από αλλεπάλληλες προκλήσεις. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον πρέπει να αναλογιστούμε πώς μπορούμε να ξεφύγουμε απ' όλη αυτή την κατάσταση, πώς μπορεί να επανέλθει ένα περιβάλλον σταθερότητας, πώς μπορεί να τεθεί σε νέες βάσεις η ισορροπία των δυνάμεων στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα. 

Η αλήθεια είναι ότι μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τη διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας, ο δυτικός συνασπισμός προσπάθησε να εντάξει υπό την ομπρέλα ασφαλείας του τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης που ανήκαν στο πρώην ανατολικό μπλοκ. Η προσέγγιση με αυτά τα κράτη οικοδομήθηκε μέσα από τις διευ­ρύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη συνεργασία τόσο σε επίπεδο οικονομικών πολιτικών όσο και σε επίπεδο ασφαλείας. Ιδιαίτερα στο ζήτημα της ασφάλειας, η παρουσία των δυτικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων στην Ανατολική Ευρώπη αποτέλε­σε πρόκληση απέναντι στη Μόσχα, η οποία θεωρεί την περιοχή ύψιστης γεωπολιτικής σημασίας. 

Μένει να δούμε αν στο άμεσο μέλλον θα υπάρξει εξομάλυνση της κατάστασης, μια που η απομόνωση της Ρωσίας δεν θα έχει οφέλη για τη Δύση μακροπρόθεσμα. Εξάλλου, αν η Μόσχα στραφεί προς την Κεντρική Ασία (βλ. Κίνα) και το εγχείρημα των BRICS στεφθεί με επιτυχία, η Δύση κινδυνεύει να μετρήσει τεράστιες απώλειες. 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-28/05-03/06/2015)