ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΩΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

0 Παγκόσμιος Οργανισμός υγείας ορίζει την υγεία ως «κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας» υιοθετώντας κατά έναν τρόπο μια νέα θεωρητι­κή προσέγγιση της υγείας, όπως αυτή συμπυ­κνώνεται στο βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο.

Η πεποίθηση ότι η υγεία ενός ατόμου έχει διαστάσεις σωματικές, διανοητικές, συναι­σθηματικές και κοινωνικές, οι οποίες αλληλεπιδρούν για να συνθέσουν την ολότητά της, τυγχάνει πλέον ευρείας αποδοχής τόσο στο χώρο των κοινωνικών επιστημών όσο και σε αυτόν της ιατρικής.

Ένας από τους σημαντικούς παράγοντες δι­αμόρφωσης του επιπέδου υγείας είναι η επαγγελματική απασχόληση, στην οποία το άτομο, στη σύγχρονη εποχή, είναι αναγκα­σμένο να αφιερώνει μεγάλο μέρος από τον καθημερινό του χρόνο. Ορισμένα επαγγέλ­ματα. όπως αυτό του (της) αστυνομικού, θεωρούνται υψηλών ψυχοφυσιολογικών απαιτήσεων, επιφέροντας δυσμενείς επι­πτώσεις στη σωματική και την ψυχική υγεία των εργαζομένων, σύμφωνα με έρευνες που έχουν διεξαχθεί σε διεθνές επίπεδο Οι αρμοδιότητες του Έλληνα αστυνομικού ποικίλλουν, με απώτερο στόχο τη διασφά­λιση της δημόσιας ειρήνης και τάξης. Η διεκπεραίωση των καθηκόντων που συνεπάγο­νται αυτές οι αρμοδιότητες απαιτούν μεγάλα αποθέματα σωματικής και ψυχικής αντοχής. Η σημασία που αποδίδεται στη σωματική λει­τουργικότητα και την υγεία γενικά, στα πλαί­σια του αστυνομικού σώματος, διαφαίνεται και από το γεγονός ότι για την εισαγωγή στις αστυνομικές ακαδημίες απαιτείται η επιτυχία σε αγωνίσματα.

Η προφανής ιδιαιτερότητα και η ευαισθησία στη φύση της εργασίας του αστυνομικού πα­ραπέμπουν σε ιδιότυπες συνθήκες, οι οποίες επηρεάζουν ανάλογα τη σχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής των εργαζομένων. Στα πλαίσια της άσκησης των καθηκόντων τους εκτίθενται σε περιβαλλοντικές συνθήκες, συ­χνά δυσμενείς, ως τέτοιες θα μπορούσαν να περιγραφούν η έκθεση σε υψηλές θερμοκρα­σίες: στο ψύχος, στον έντονο θόρυβο, στους ατμοσφαιρικούς ρύπους, π.χ. σε υπηρεσίες μέτρων, τροχαίας, περιπολίας, άμεσης δρά­σης. Παράλληλα, υπόκεινται σε μια πλειάδα ψυχοπιεστικών συνθηκών, όπως η ημι-στρατιωτική δομή της υπηρεσίας και ο συνυφασμένος με αυτήν τρόπος οργάνωσης της εργασί­ας, οι κακές σχέσεις με τους συναδέλφους, το αποδιοργανωμένο οικογενειακό περιβάλλον, καθώς και καταστάσεις που ενέχουν κίνδυνο ή ψυχολογική απειλή, μερικές από τις οποίες είναι η καταδίωξη εγκληματιών, η διαχείριση κρίσεων (ομηρίας) και η τήρηση της τάξης σε γήπεδα. Επιπρόσθετα, επειδή οι εργαζόμενοι στην αστυνομία είναι επιφορτισμένοι με την επιβολή του νόμου, αυτό συνεπάγεται καθη­μερινή επαφή και συχνά τριβή με τον πολίτη. (Σωματική και ψυχολογική λειτουργικότητα των Ελλήνων αστυνομικών - Εργασία των Ν. Βέμη. Φ. Αναγνωστόπουλος, Δ. Νιάκας)

Είναι σαφές ότι τα τελευταία έτη οι συνθή­κες υπό τις οποίες λειτουργούν τα Σώματα Ασφαλείας της χώρας επηρεάζουν με δυ­σμενή τρόπο την αποδοτικότητα τους. Ειδικά στην περίοδο της τελευταίας κυβέρνησης, με δεδομένη την τουλάχιστον καχυποψία της πολιτικής ηγεσίας έναντι των μελών των Σω­μάτων Ασφαλείας (συνθηματολογία π.χ. περί ‘'σταγονιδίων", ''πυρήνων ακροδεξιών'' κλπ) αλλά και της σκαιάς συμπεριφοράς συγκεκρι­μένων στελεχών κυβερνήσεων έναντι τους (παράδειγμα Ζωής Κωνσταντοπούλου και προσβλητικής συμπεριφοράς της σε υψηλό­βαθμους έξω από την Βουλή ή απαγόρευση χρήσης τουαλέτας) αυτή η κατάσταση σα­φώς επιδεινώνεται.

Και όμως την ίδια στιγμή οι απαιτήσεις της Πολιτείας από τους ίδιους τους άνδρες και γυναίκες των Σωμάτων Ασφαλείας αυξάνο­νται. Πώς μπορείς όμως να έχεις “σούπερ επαγγελματίες" όταν εσύ από πλευράς σου δεν προσφέρεις τίποτε; Ειδικά στο συγκεκρι­μένο ζήτημα της ψυχολογικής υποστήριξής των ανδρών των Σωμάτων Ασφαλείας, παρόλες τις κατά καιρούς “ παρόλες" διαφόρων η πρόοδος (εάν υπάρχει) είναι ελάχιστη. Και φυσικά αυτό δεν μπορεί να αποδοθεί απο­κλειστικά στους Δύσκολους καιρούς οικονο­μικά" καθώς λύσεις θα μπορούσαν να υπάρ­ξουν όπως μας πληροφορεί σε σχετική του επιστολή ένας αστυνομικός που σπουδάζει ψυχολογία. Σας την παραθέτουμε:

Πίεση που οδηγεί ακόμη και σε αυτοκτονίες... Το επάγγελμα του αστυνομικού χαρακτη­ρίζεται από την ιδιαίτερη φύση του η οποία σχετίζεται με συναισθηματικά απαιτητικές καταστάσεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να επιφέρει δυσμενείς επιπτώσεις στη σωματική και την ψυχική του υγεία .

Ο αστυνομικός ενδέχεται:

■ Να χρειαστεί να καταδιώξει έναν εγκλη­ματία.

■ Να χρειαστεί να τραβήξει το όπλο του ή να αφαιρέσει μια ανθρώπινη ζωή.

■ Να έρθει αντιμέτωπος με αυτοκτονίες ή μοιραία ατυχήματα.

■ Να χρειαστεί να ενημερώσει συγγενείς για έναν ξαφνικό θάνατο.

■ Να έρθει αντιμέτωπος με τη σεξουαλική κακοποίηση ή την παρενόχληση ανηλίκων.

Επίσης, μπορεί να συναναστρέφεται με ειδι­κές ομάδες πληθυσμού όπως:

■ Μετανάστες.

■ Με χρήστες ναρκωτικών ουσιών.

■ Με αλκοολικούς.

■ Με βίαιους και ανταγωνιστικούς πολίτες.

■ Με θύματα που έχουν εξωπραγματικές ανάγκες και παράλογες απαιτήσεις.

Παράλληλα, κάποιες ψυχοπιεστικές καταστά­σεις μπορούν σε συνδυασμό με άλλους πα­ράγοντες, να έχουν επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των αστυνομικών. Αυτές είναι:

■ Έλλειψη προσωπικού.

■ Ε.Δ.Ε.

■ Άδειες.

■ Οικογένεια.

■ Μεταθέσεις, Διαθέσεις, Αποσπάσεις.

■ Μισθολογικά-συνταξιοδοτικά.

■ Ωράριο εργασίας.

■ Νυκτερινή απασχόληση.

Όλα τα παραπάνω έχουν σαν αποτέλεσμα ο Έλληνας αστυνομικός πολλές φορές, να μην αντέχει την τόσο μεγάλη ψυχολογική πίεση που δέχεται πάνω στην δουλειά του και να προβαίνει ακόμη και σε ακραίες καταστάσεις, όπως η αυτοκτονία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της αρμόδιας Διεύθυνσης του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας, την περίοδο 2010- 2013 καταγράφηκαν 16 αυτοκτονίες Ελλή­νων αστυνομικών.

Αν το κράτος θέλει να βοηθήσει πραγματικά τον Έλληνα αστυνομικό, πρέπει να τον στη­ρίξει πρώτα απ όλα ψυχολογικά. Αυτό μπορεί να γίνει άμεσα, ανέξοδα, με το να μετακινή­σει όλους αυτούς που έχουν πτυχίο Πτυχίο ψυχολογίας και να τους τοποθετήσει, εκεί που η εποχή το επιβάλλει.

Εννοείται τα άτομα αυτά να μετακινηθούν με τον βαθμό που έχουν μέσα στην αστυνομία, χωρίς να δοθεί κάποιος βαθμός η οτιδήποτε άλλο. Σκοπός είναι να προσφέρουν ψυχολο­γική υποστήριξη στον συνάδελφο τους αστυ­νομικό και όχι να δοθεί κάποιο αξίωμα. Τα αυτονόητα ας γίνουν επιτέλους πράξη...

Και στα άλλα σώματα ζητούν στήριξη!

Οι αστυνομικοί όμως δεν είναι οι μοναδι­κοί οι οποίοι αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους προβλήματα. Συνάδελφοί τους σε υπηρεσίες όπως το Λιμενικό, στην εποχή αυτή των μα­ζικών μεταναστευτικών κυμάτων αντιμετωπίζουν ακόμη περισσότερα προβλήματα. Αυτό τονίζουν και σε πρωτοκολλημένη επιστολή τους προς τον κ. Δρίτσα, οι συνδικαλιστές του λιμενικού Σώματος, στην οποία τονί­ζουν ότι και στο παρελθόν εστίασαν στην ψυχική καταπόνηση των στελεχών Λ.Σ. που καλούνται να διαχειριστούν τις αυξανόμενες προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές και ζητούσαμε την παρέμβασή σας για την λήψη μέτρων αναφορικά με την τακτική ψυχολο­γική υποστήριξη των στελεχών «της πρώτης γραμμής». Και συνεχίζουν: Συγκεκριμένα επισημαίναμε ότι τα στελέχη αυτά, παρά το γεγονός ότι είναι άρτια εκπαιδευμένα, σχε­δόν καθημερινά κατά την εκτέλεση των κα­θηκόντων τους. έρχονται αντιμέτωπα με ει­κόνες που τα συγκλονίζουν, αφού καλούνται να αντιμετωπίσουν και να διαχειριστούν την απόγνωση και το σπαραγμό ενηλίκων και παι­διών που αναζητούν μια καλύτερη ζωή. Το­νίζαμε παράλληλα την ευθύνη και το χρέος της Υπηρεσίας να ενεργήσει προληπτικά και να στηρίξει τα στελέχη μας, να σταθεί δίπλα τους, με την ψυχολογική στήριξή τους έτσι ώστε να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά όχι μόνο τη στρεσσογόνο εμπειρία, αλλά και τις πιθανές συνέπειές της στις καθημερινές, επαγγελματικές και επιχειρησιακές τους δρα­στηριότητες καθώς και στην οικογένεια τους. Άμεση υπήρξε τότε η από πλευράς σας αντί­δραση με ειδικούς επιστήμονες να μεταβαί­νουν σε νησιά του Αν. Αιγαίου, ώστε να συνδράμουν στην ψυχολογική υποστήριξη των στελεχών μας.

Σήμερα και με γνώμονα τις δύσκολες εργασια­κές αλλά και κοινωνικοοικονομικές συνθήκες μέσα στις οποίες τα στελέχη Λ.Σ. καλούνται να επιτελέσουν το ρόλο τους επανερχόμα­στε και πάλι, κάνουμε ένα ακόμη βήμα και αναλαμβάνουμε ακόμα μια πρωτοβουλία σε ότι αφορά την διαχείριση του ευαίσθητου ψυ­χολογικού παράγοντα. Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψη τα ερευνητικά δεδομένα που συνδέ­ουν την ψυχική υγεία με την αρτιότερη επί­τευξη εργασιακών στόχων, προτείνουμε:

Την ίδρυση γραφείου Προληπτικής Ψυχικής Υγιεινής στη Διεύθυνση Υγειονομικού Λ.Σ.. για την παροχή υπηρεσιών υποστηρικτικού - συμβουλευτικού τύπου στα μόνιμα στελέχη του Λιμενικού Σώματος - Ελληνικής Ακτοφυ­λακής.

Οι υπηρεσίες που θα παρέχονται από τους ειδικούς ψυχικής υγείας, είτε δια ζώσης είτε κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας, δεν εί­ναι απαραίτητο να εστιάζουν αποκλειστικά στην αντιμετώπιση του εργασιακού στρες αλλά μπορούν και να επεκτείνονται στις πα­ρεμβάσεις σε κρίσεις και επείγοντα γεγονότα και στην συμβουλευτική οικογένειας - γονέ­ων - ζευγαριών. κλπ, δίδοντας έμφαση στην βελτίωση της λειτουργικότητας και προσαρ­μοστικότητας του ατόμου και στην πρόλη­ψη ακραίων εκδηλώσεων της συμπεριφοράς (χρήση ναρκωτικών, βιαιότητα, αυτοκαταστροφικότητα). Δεοντολογικά, η λειτουργία του γραφείου θα διέπεται από τις αρχές της τήρησης του απορρήτου, της διαφύλαξης των προσωπικών δεδομένων και της εχεμύ­θειας/εμπιστευτικότητας.

Κι επειδή σε καμία περίπτωση δεν θέλουμε να θεωρηθεί ότι «κομίζουμε γλαύκας εις Αθή­νας», σας ενημερώνουμε ότι ανάλογη υπο­δομή, λειτουργεί και στο Πολεμικό Ναυτικό εντός της Ναυτικής Βάσης Κανελλόπουλος, με αντικείμενο την προαγωγή της ψυχικής υγείας των μονίμων στελεχών ΠΝ καθώς και του πολιτικού προσωπικού, στα πλαίσια του γενικότερου ενδιαφέροντος της διοίκησης για την ψυχοκοινωνική μέριμνα του προσω­πικού."...

[ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ (Εν Στολή)-28/03/2016]