ΠΑΡΑΝΟΜΟ ΤΟ PSI ΣΤΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ

του Πέτρου I. Μηλιαράκη

Δικηγορεί στο Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR &GC-EU). www.miliarakispetros.gr.

Το παρόν κείμενο αφορά σε παρέμβα­ση στα όσα προσφάτως λαμβάνουν χώρα στον τομέα του «ασφαλιστικού προ­βλήματος», το οποίο (δικαιολογημένα) εγεί­ρει ενστάσεις και δημιουργεί εντάσεις και αντιδράσεις στους αμέσως πληττόμενους. Κρίσιμο (και ίσως χρήσιμο) είναι να λεχθούν τα παρακάτω προς προβληματισμό.

Οι ρίζες της κοινωνικής ασφάλισης

Ο θεσμός της κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα εμφανίσθηκε σχεδόν με τη σύσταση του ελληνικού κράτους. Πρώτος ασφαλιστικός οργανισμός υπήρξε το Ναυ­τικό Απομαχικό Ταμείο (ΝΑΤ, 1836) και στη συνέχεια το Ταμείο των Μεταλλωρύχων (1860). Υπ' όψιν ότι από το 1861 λαμβάνεται η πρώτη πρόνοια για σύνταξη στους δημοσίους υπαλλήλους, ενώ εισάγεται και ο θεσμός της επικουρικής ασφάλισης με την ίδρυση του Μετοχικού Ταμείου Στρα­τού και Ναυτικού, καθώς και του Μετοχι­κού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων.

Στη συνέχεια ακολούθησαν τα Ειδικά Τα­μεία των Τραπεζικών, των Σιδηροδρομι­κών κ.λπ. Από το 1925, δε, οργανώνονται και τα Ταμεία των αυτοαπασχολουμένων που αφορούν στους δικηγόρους, στους ια­τρούς, στους μηχανικούς κ.λπ. Ακολούθη­σαν το ΙΚΑ (1932), ο διανεμητικός λογαρια­σμός οικογενειακών επιδομάτων μισθω­τών (1958) που κατέληξε στη δημιουργία του ΟΑΕΔ, ο ΟΓΑ και τη μεταπολιτευτική περίοδο το TEAM (1979), το οποίο επέκτεινε την ασφαλιστική κάλυψη με επικουρικές παροχές των εργαζομένων στον ιδιω­τικό τομέα, οι οποίοι μέχρι τότε δεν είχαν επικουρική ασφάλιση. Υπ' όψιν δε ότι η επικουρική ασφάλιση επεκτάθηκε σε αρ­κετούς κλάδους εργαζομένων, όπως στην Κλωστοϋφαντουργία με το (τότε) ΤΕΑΜΚ.

Από τα προαναφερόμενα προκύπτει πόσο βαθιά είναι ριζωμένη στη συνείδη­ση του Έλληνα πολίτη και εργαζόμενου (στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα αλλά και στον ελεύθερο οικονομικό βίο) η κοινωνική του ασφάλιση, η ασφάλεια ζωής και υγείας αλλά και η συνταξιοδοτική του αποκατά­σταση, για μια αξιοπρεπή διαβίωση όταν τερματίσει τον εργασιακό του βίο και απο­χωρήσει από την παραγωγική διαδικασία.

Έτσι, η κοινωνική ασφάλιση έχει αναγορευθεί στην εσωτερική έννομη τάξη ως υπέρτατο έννομο αγαθό και, μάλιστα, συ­νταγματικά κατοχυρωμένο. Ως εκ τούτου, όταν η Ελληνική Δημοκρατία προσχώρησε στην (τότε) Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινό­τητα (ήδη Ευρωπαϊκή Ένωση), ενσωμάτωσε στις ήδη υπάρχουσες πρόνοιες της ευρω­παϊκής έννομης τάξης, με κανόνα άμεσης ισχύος, μέγα μέρος των διατάξεων του κοι­νοτικού κεκτημένου (acquis communautaire) που αφορούσε και αφορά στην ασφαλιστι­κή προστασία. Αναφέρομαι στο άρθρο 45 της Πράξης Προσχώρησης, το οποίο κύρω­νε τις διατάξεις του Κανονισμού 1612/1968 που αφορούσαν στην ισότητα μεταχείρισης των αποδοχών των εργαζομένων, στα συν­δικαλιστικά δικαιώματα και στις συνολικές παροχές. Έτσι, η κοινωνική ασφάλιση στην Ελλάδα ανάγεται με αυξημένης τυπικής ισχύος κανόνες δικαίου σε πρώτιστο έννομο αγαθό και ατομικό και κοινωνικό δικαίωμα.

Άξιο όμως ενταύθα είναι να επισημειωθεί ότι η πολιτική των δανειστών παραβιάζει και την παράδοση της ηπειρωτικής Ευρώ­πης ως προς το έννομο αγαθό της κοινω­νικής ασφάλισης. Και τούτο γιατί η κοινω­νική ασφάλιση στον ευρωπαϊκό χώρο έχει μακρά παράδοση, εφόσον από τα τέλη του 19ου αιώνα, κυρίως όμως κατά τη διάρ­κεια του 20ού, ο θεσμός της κοινωνικής ασφάλισης διαμορφώθηκε σταδιακώς στη σημερινή του μορφή. Το πρώτο ολοκλη­ρωμένο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης εμφανίσθηκε στη Γερμανία από το 1883. Με το σύστημα αυτό καθιερώθηκε η υπο­χρεωτική ασφάλιση των μισθωτών κατά της ασθένειας και του ατυχήματος. Μετέπειτα, το 1889, η ασφάλιση επεκτάθηκε και κάλυψε το γήρας και την αναπηρία. Το παράδειγμα της Γερμανίας και άλλων χωρών που ακολούθησαν αφορά στο γνω­στό, κλασικού τύπου σύστημα κοινωνικής ασφάλισης (social insurance).

Ενωσιακή έννομη τάξη

Αναφορικώς με τα δεδομένα της ενωσιακής έννομης τάξης (της οποίας οι πρόνοιες και αξιώσεις έχουν φαλκιδευτεί με βάση το PSI επί της κοινωνικής ασφάλισης) ισχύουν, αντί πολλών, τα εξής:

Σύμφωνα με τις διατάξεις των πρωτο­γενών Συνθηκών που αφορούν α) στο άρθρο 2 ΣΕΕ1, με βάση το οποίο η Ένωση βασίζεται στις αξίες του σεβασμού της αν­θρώπινης αξιοπρέπειας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, β) στις παρ. 1 και 3 του άρθρου 3 ΣΕΕ, που θεσμο­θετούν την αξία της ευημερίας των λαών της Ένωσης, γ) στο άρθρο 6 ΣΕΕ που αφο­ρά στην αναγνώριση των δικαιωμάτων του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της (Ευρωπαϊκής) Ένωσης, σε συνάρτηση και τα άρθρα 151-161 ΣΛΕΕ2 που αφορούν στην κοινωνική πρόοδο, ιδρύονται αυστη­ρά κεκτημένα, των οποίων οι παραβιάσεις συνεπάγονται ακυρωτικές συνέπειες.

Επίσης, άξιο αναφοράς είναι ότι ο Κοινο­τικός Χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμά­των των εργαζομένων του 1989 επικαλύ­πτεται πλέον από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της (Ευρωπαϊκής) Ένωσης, τον οποίο διακήρυξαν πανηγυρικά στη Νίκαια, στις 7 Δεκεμβρίου 2000, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ο Χάρτης δε του 2000 πλεονεκτεί έναντι του Χάρτη του 1989 αφενός γιατί κατοχυρώνει τα κοινωνικά δικαιώματα και όλες τις ατο­μικές ελευθερίες των πολιτών της Ένωσης και αφετέρου γιατί είναι επισήμως γενικώς αποδεκτός απ' όλα τα κράτη-μέλη.

Τούτα όλα (σύμφωνα και με τα παρακάτω) αποδεικνύουν ότι το PSI σε βάρος των Ορ­γανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης οφείλε­ται όχι απλώς σε εσφαλμένη, αλλά και σε παράνομη προϋπόθεση. Οι κανόνες δε που προαναφέρονται θεμελιώνουν το άκυρο και παράνομο της όλης διαδικασίας.

Ο πυρήνας της υπόθεσης: Αντί για PSI έλαβε χώρα 0SI

Οι δημοσιονομικοί θεσμοί στην Ελλάδα που αφορούν στην κοινωνική ασφάλιση3 ήταν τα κυρίως θύματα του περίφημου PSI. Οι διατάξεις που αφορούν α) στον Ν. 4050/2012, που θεσπίζει τους «Κανόνες τροποποιήσεως τίτλων, εκδόσεως ή εγγυήσεως του Ελληνικού Δημοσίου με συμφω­νία των Ομολογιούχων», β) στην Πράξη 5 της 24/2/2012, που θεσπίζει την «Έναρξη διαδικασίας τροποποίησης επιλέξιμων τίτλων και καθορισμό όρων ανταλλαγής τους», γ) στην Πράξη 10 της 9/3/2012, που ρυθμίζει την «Έγκριση της απόφασης των Ομολογιούχων για την τροποποίηση των επιλέξιμων τίτλων, όπως βεβαιώθηκε από την Τράπεζα της Ελλάδος ως Διαχειριστή της Διαδικασίας» και δ) στην υπ' αριθμ. 2/20964/0023Α Πράξη, που αφορά στην «υλοποίηση της τροποποίησης των επιλέ­ξιμων τίτλων ομολόγων κ.λπ.», υπήρξαν απολύτως καταστροφικές (ως αναγκαστι­κές διατάξεις), καθόσον στην κοινωνική ασφάλιση με τα CoCos4, που αφορούν σε ενεργοποίηση των ρητρών συλλογι­κής δράσης5 επιβλήθηκε αναγκαστικώς η λεγόμενη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους με Private Sector Involvement (PSI), που αφορά αυστηρώς σε «ιδιωτικό τομέα» (private sector).

Στην πραγματικότητα όμως για τα ασφα­λιστικά ταμεία αφορούσαν κατά την ουσία και κατά τον τύπο (σύμφωνα με το οργα­νωτικό και λειτουργικό κριτήριο) σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου και κυρίως (όπως υποστήριζε ο ίδιος ο κεντρικός τρα­πεζίτης Γεώργιος ΑΘ. Προβόπουλος) σε δη­μοσιονομικούς θεσμούς και έπρεπε ρητώς να εξαιρεθούν του PSI6.

Το PSI που έλαβε χώρα7 σε βάρος των ασφαλιστικών ταμείων αφορούσε σε δια­δικασία Official Sector Involvement (OSI) και όχι Private Sector Involvement (PSI). Αφορούσε, δηλαδή, σε διαδικασία εντε­λώς παράνομη ως προς την κοινωνική ασφάλιση.

Όπως όμως, ως δημόσιος τομέας, η Ευ­ρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εξαιρέθηκε από το PSI, έτσι έπρεπε να εξαιρεθεί και η συγκεκριμένη περίπτωση των ασφα­λιστικών οργανισμών από το PSI. Τυχόν «επιχείρημα» ότι η αγορά ομολόγων από τα ασφαλιστικά ταμεία αφορά σε πράξη ιδιωτικού δικαίου είναι προδήλως εξωνομικό. Και τούτο γιατί αφορά αυτοδικαίως και στην ΕΚΤ.

Ασφαλώς, η υπόθεση αυτή μπορεί να έχει συνέχειες ακόμη και σε επίπεδο πρω­τοβουλίας πολιτών, καθόσον ο πολίτης της Ένωσης μπορεί να επικαλεσθεί τόσο ενώπιον των εθνικών Αρχών και δικαιοδοτικών Οργάνων όσο και ενώπιον των ενωσιακών Αρχών και του δικαιοδοτικού Οργάνου της Ευρωπαϊκής Ένωσης τους κανόνες ακυρότητας.

Ο πολίτης της Ένωσης μπορεί να επικα­λείται τους κανόνες της ενωσιακής έννο­μης τάξης8. Ένα τέτοιο δικαίωμα επίκλησης συνεπάγεται αυτομάτως και την υποχρέω­ση εφαρμογής του κανόνα που επικαλείται ο ιδιώτης-πολίτης της Ένωσης. Και οι κανό­νες αυτοί προαναφέρονται ενταύθα. Στην περίπτωση του PSI ισχύει για τα ασφαλιστι­κά ταμεία ό,τι ισχύει και για την ΕΚΤ. Σε κάθε περίπτωση, αρμοδιότητα ακυρωτι­κής διαδικασίας υφίσταται πάντοτε. Υπάρ­χουν δικαστές στο Λουξεμβούργο! 

1. ΣΕΕ: Συνθήκη Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2. ΣΛΕΕ: Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3. Βλ. Γεώργιος ΑΘ. Προβόπουλος, Ελληνικοί Δημοσιονομικοί Θεσμοί, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1983, σελ. 227 και επ. και ιδίως 229 και 230.

4. Τα CoCos είναι μετατρέψιμες ομολογίες υπό αίρεση (Contingent Convertible Bonds).

5. Βλ. ΠΥΣ 10 ΦΕΚ 50/9.3.2012.

6. Στην απαγόρευση αυτή υπάγεται όλος ο δημόσιος τομέας, όπως, π.χ., τα πανεπιστήμια ή τα νοσοκομεία.

7. Βλ. Υ.Α. με αριθμό 2/20964/0023Α ΦΕΚ 682/9.3.2012.

8. Βλ. ΔΕΚ [ήδη ΔΕΕ] Van Gend and Loos, 1963,26/62.

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-24/03-31/03/16)