ΠΩΣ ΘΑ ΞΕΦΥΓΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΓΓΕΝΗ ΤΟΥ ΔΝΤ

Τα παραδείγματα Κύπρου, Τουρκίας, Ρουμανίας.

του Γιώργου Κωνσταντινίδη*

Η Ελλάδα από το 2010 βρίσκεται στις συμπληγάδες της τρόικας και ειδικότερα του Διε­θνούς Νομισματικού Τα­μείου, το οποίο διαχρονι­κά προτείνει φιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές για να σταθεροποιηθεί αρχικά και κατόπιν για να αναπτυχθεί η κάθε οικονομία. Η «συνταγή» του Ταμείου στις χώρες που κα­λείται να συνδράμει ώστε να αντιμετωπίσουν τα μακροοικονομικά τους προβλήματα και να αναπτυχθούν είναι τις περισσότερες φορές η ίδια με κάποιες διαφοροποιήσεις ανάλογα με τις ειδικές συνθήκες που επικρατούν σε κάθε χώρα. Έχει γίνει εκτενέστατη συζήτηση για τα μέτρα που ζητά το ΔΝΤ ή η ΕΚΤ να εφαρμόσει η Ελλάδα, αλλά δεν έχει αναλυθεί ο τρόπος που άλλα κράτη μπόρεσαν να απαγκιστρωθούν από αυτούς τους οργανισμούς ολοκληρώνο­ντας τα προγράμματα σταθερότητας που τους είχαν επιβληθεί και επιτυγχάνοντας θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Με ποιες πολιτικές κατάφεραν και επανεκκίνησαν τις οικονομίες τους; Ας δούμε επιγραμματικά πώς εξελίχθηκαν τα προγράμματα σταθερότητας στην Κύπρο, στην Τουρκία και στη Ρουμανία.

«Είναι αξιοσημείωτο ότι η Κύπρος βρίσκεται σε τροχιά εξόδου από το Μνημόνιο πριν από την αρ­χικά προβλεπόμενη προθεσμία του 2016», τόνισε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπε­ζας Μάριο Ντράγκι, πριν από λίγες μέρες προ­σθέτοντας ότι «δεν υπάρχει χρόνος για εφησυχα­σμό, καθώς η οικονομία της Κύπρου και κυρίως ο χρηματοπιστωτικός της τομέας παρουσιάζουν προβλήματα». Ο ίδιος υπογράμμισε ότι το πρό­γραμμα που εφαρμόστηκε στην Κύπρο έχει επιτύχει και πως τα αποτελέσματά του κρίνονται θετικότερα απ' όσο είχαν προβλεφθεί πριν από δύο χρόνια, ενώ ανέφερε ότι «όλα αυτά τα επι­τεύγματα είναι εντυπωσιακά και πρέπει να έχουν τον σεβασμό της υπόλοιπης Ευρώπης». Η Κύπρος απέδειξε ότι ήθελε και μπορούσε να βγει από το Μνημόνιο που υπέγραψε τον Μάρτιο του 2013, ασκώντας σοβαρή οικονομική πολιτική, χωρίς μικροκομματικά συμφέροντα και αγκυ­λώσεις. Ο κυπριακός λαός επέδειξε ωριμότητα και ενότητα για να ορθοποδήσει η πατρίδα του και τελικά τα κατάφερε. Ο Κύπριος υπουργός Οικονομικών, Χάρης Γεωργιάδης σημείωσε: «Η Κύπρος βγήκε από την ύφεση, όμως δεν σκιαγρα­φώ μια ρόδινη εικόνα. Παρουσιάζω μια ιστορία ανάκαμψης, αισιοδοξίας και προοπτικής».

Πρόσφατα η κυπριακή κυβέρνηση δρομο­λόγησε τον τρίτο γύρο αδειοδότησης ερευνών για υδρογονάνθρακες στην ΑΟΖ της και έχουν ολοκληρωθεί τα απαραίτητα έγγραφα για να δημοσιευτεί ο διαγωνισμός. Ήδη, μάλιστα, οι εταιρείες Total, Eni, Noble και BG εκδήλωσαν μεγάλο ενδιαφέρον, ενώ ορισμένοι ενδιαφερό­μενοι έχουν προμηθευτεί τα σεισμογραφικά και προετοιμάζουν τις προσφορές τους. Τα προαναφερθέντα σαφώς αποκαλύπτουν την κινητι­κότητα των ξένων επενδυτών για σημαντικές επιχειρηματικές δραστηριότητες στην Κύπρο.

Το «μυστικό» της γείτονος

Τον Μάιο του 2013 έληξε η 50 ετών σχέση της Τουρκίας με το ΔΝΤ, αφού η πρώτη απο­πλήρωσε το χρέος της τον Ιούνιο του 2013 η Τουρκία από οφειλέτης μετατράπηκε σε πι­στωτή - δανειστή του Ταμείου, συνεισφέροντας οικονομικά για πρώτη φορά σε αυτό, παρά τα προβλήματα που ταλανίζουν την τουρκική οικονομία και τη σημαντική εξάρτησή της από ξένα επενδυτικά κεφάλαια. Η Τουρκία αναγκά­στηκε να δανειοδοτηθεί από το ΔΝΤ το 2001 με το ποσό των 17,6 δις δολαρίων ώστε να αμβλυνθεί η οικονομική κρίση που αντιμετώπιζε. Το ότι σήμερα βρίσκεται στη 16η θέση μεταξύ των 20 μεγαλύτερων οικονομιών σε παγκό­σμιο επίπεδο (G20) σημαίνει ότι κατάφερε να ανατάξει την παραπαίουσα οικονομία της.

Η δέσμη μέτρων που έλαβε τότε το οικονο­μικό επιτελείο της γειτονικής χώρας με επικε­φαλής τον Κεμάλ Ντερβίς ευθυγραμμιζόμε­νο με τις επιταγές του ΔΝΤ, αφορούσε στον περιορισμό των κρατικών δαπανών και της γραφειοκρατίας, στο πάγωμα των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων, στη μείωση των εταιρι­κών φόρων, στην παροχή ισχυρών κινήτρων για την αύξηση της επιχειρηματικότητας στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων, κα­θώς και στην ιδιωτικοποίηση κρατικών εται­ρειών. Επιπλέον, με την υποτίμηση της τουρκι­κής λίρας τριπλασιάστηκαν οι εξαγωγές τουρ­κικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές.

Αφού σταθεροποιήθηκε η τουρκική οικο­νομία και σημείωσε θετικούς ρυθμούς ανά­πτυξης η τουρκική κυβέρνηση διαφώνησε με τους εκπροσώπους του ΔΝΤ, διέκοψε τις διαπραγματεύσεις το 2008 και εφάρμοσε αντί­θετα μέτρα απ' όσα σύστηνε το Ταμείο (μείω­ση ειδικών φόρων κατανάλωσης και ΦΠΑ και παροχή κινήτρων αναπτυξιακής πολιτικής). Ο ρυθμός πληθωρισμού και το δημόσιο χρέος της γείτονος περιορίστηκαν σε τέτοιο βαθμό ώστε να ικανοποιούνται ορισμένοι δείκτες της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Ενισχύθηκε κε­φαλαιακά το κλονισμένο τραπεζικό σύστημα της Τουρκίας το οποίο σταδιακά θωρακίστηκε αποκτώντας αυξημένη ρευστότητα και επιτοκιακή σταθερότητα, και επετεύχθη οικονομική ανάπτυξη, η οποία άγγιξε και το 12% περίπου το α' τρίμηνο του 2010. Η Τουρκία κατέληξε να αποτελεί τη δεύτερη πιο αναπτυσσόμενη χώρα σε παγκόσμια κλίμακα μετά την Κίνα! Οι εξελίξεις που προαναφέρθηκαν οδήγησαν τον τότε πρόεδρο, Αμπντουλάχ Γκιουλ, να δηλώσει ότι «η Τουρκία κάποτε ήταν ο μεγάλος ασθενής της Ευρώπης και σήμερα είναι ο μόνος υγιής».

Με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και ελκυ­στική στις άμεσες ξένες επενδύσεις νομοθε­σία, η Τουρκία έχει διαμορφώσει μια αντα­γωνιστική οικονομία που διαθέτει υψηλού επιπέδου υποδομές. Ωστόσο, ο μέσος μισθός του Τούρκου ανειδίκευτου εργάτη κυμαίνεται περίπου στα 400 ευρώ μηνιαίως ενώ υφίστανται διαστρωματικές κοινωνικοοικονομικές αντιθέσεις και πολιτικά προβλήματα.

«Θα κάνουμε κάτι άλλο»...

Η Ρουμανία από το 2009 βρέθηκε σε σταθε­ροποιητικό πρόγραμμα ύψους 20 δις ευρώ (5 δις από την E.E, 13 δις από το ΔΝΤ και 2 δις από την Παγκόσμια Τράπεζα). Η διεθνής οικονομική κρίση μείωσε το ρουμανικό ΑΕΠ και οι δανειστές ζήτησαν αύξηση της φορολογίας από το 16% στο 25%. Ο πρώην πρόεδρος της χώρας Τραϊάν Μπασέσκου δήλωσε ότι «δεν θα αγγίξουμε τις επιχειρήσεις, δεν θα ανεβάσουμε τους φόρους σε ιδιώτες Αν τους αυξήσουμε τη φορολογία, δεν θα κόβουν αποδείξεις. Εμείς όμως θα κάνουμε κάτι άλλο: θα κρατήσουμε τους φόρους χαμηλούς και θα κυνηγήσουμε απηνώς όποιον δεν τους πλη­ρώνει, καθώς και τα μεγάλα κυκλώματα φοροδια­φυγής». Οριζόντιες περικοπές έγιναν μία μόνο φορά και δεν χρειάστηκε επόμενη. Απολύθη­καν δημόσιοι υπάλληλοι που δεν απέδωσαν σε γραπτές εξετάσεις. Φυλακίστηκαν πολιτικοί και καταχραστές δημόσιου χρήματος. Το πρό­γραμμα έληξε το 2013 και μετά ολοκληρώθη­κε και η «προληπτική γραμμή στήριξης», ενώ σταδιακά μισθοί και συντάξεις επανήλθαν στα προ των περικοπών επίπεδα. Απελευθερώθηκε η αγορά, δημιουργήθηκαν 400.000 θέσεις απα­σχόλησης και η ανεργία αγγίζει μόλις το 7%. Ως συνέπεια, η Ρουμανία προσελκύει επενδύσεις, υπήρξε η δεύτερη πιο αναπτυσσόμενη χώρα στην Ευρώπη το 2015 (ρυθμός ανάπτυξης 4%) και έχει θετικές προοπτικές για το μέλλον. Τον Φεβρουάριο η ρουμανική κυβέρνηση ξεπλήρωσε την τελευταία δόση της στο ΔΝΤ.

Οι Ρουμάνοι εφάρμοσαν σταθερά, χωρίς πα­ρεκκλίσεις τα μέτρα που έλαβαν. Τους διέκρινε αποφασιστικότητα και δικαιώθηκαν. Πλέον δί­νουν προτεραιότητα στην εδραίωση της ανά­πτυξης, στον περιορισμό της γραφειοκρατίας και θέτουν στόχο να καταστήσουν τη χώρα τους πραγματικά σύγχρονη και ευρωπαϊκή.

Πιστεύω ότι αν τα τρία προαναφερόμενα κράτη χρειαστούν ξανά κονδύλια από κά­ποιον διακρατικό ή ευρωπαϊκό χρηματοδοτι­κό θεσμό, θα τους διοχετευτούν χωρίς μεγά­λες δυσκολίες. Έχουν «χτίσει» με πολλές αντι­ξοότητες και σε μεγάλο βαθμό την οικονομι­κή φερεγγυότητά τους με βάση τη συνέπεια, την αξιοπρέπεια και την προσπάθειά τους.

Στις μέρες μας η Ελλάδα βρίσκεται στην περιδίνηση του ΔΝΤ λόγω των οξύτατων οι­κονομικών της προβλημάτων και προσπαθεί να βελτιώσει τους οικονομικούς της δείκτες (έλλειμμα, χρέος κλπ.) και να δημιουργήσει τις απαραίτητες συνθήκες για την έξοδό της από την παρούσα κρίση. Στο σημείο αυτό μήπως θα έπρεπε να ακολουθήσει, ως έναν βαθμό και με τις αναγκαίες τροποποιήσεις, τα παραδείγ­ματα της Κύπρου, της Τουρκίας και της Ρουμα­νίας ώστε να επιτύχει τον τερματισμό της ύφε­σης και να αναπτυχθεί οικονομικά; Με στόχο να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η τρέχουσα κρίση, επιβάλλεται η αλλαγή του παραγωγικού προτύπου της χώρας, με έμφαση στην επιχειρηματικότητα, στις νεοφυείς επιχειρήσεις, στην καινοτομία, στην εξωστρέφεια, στην έρευνα και ανάπτυξη νέων προϊόντων, σε συνδυασμό με τον δραστικό περιορισμό της γραφειοκρα­τίας και της αλόγιστης κρατικής σπατάλης. 

* Οικονομολόγου, Δρ. Παντείου Πανεπιστημίου, συγγραφέα του Βιβλίου Συσσώρευση κεφαλαίου και παγκοσμιοποίηση στην Τουρκία διαχρονικά (εκδόσεις Παπαζήση, 2009).

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-24/03-31/03/16)