ΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΟΥ ΘΗΣΑΥΡΟΥ

• Από τις πρώτες άδειες για έρευνα, το 1938, στις σημερινές διεκδικήσεις της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου - Τα συμφέροντα, οι «μνηστήρες», ο θησαυρός στα έγκατα της γης και οι προκλήσεις της Άγκυρας. 

• Στην Κύπρο οι γεωφυσικές έρευνες για την ανεύρεση υδρογονανθράκων ξεκίνησαν το 1938 από εταιρεία βρετανικών συμφερόντων, ενώ στην Ελλάδα παραχωρείται η πρώτη άδεια αναζήτησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε εταιρεία Ελληνοαμερικανού. 

Το ερώτημα αν ο ορυκτός πλούτος Ελλάδας και Κύπρου είναι τελικά ευλογία ή κατάρα απασχολεί έντονα την παγκόσμια κοινότητα. «Το δράμα που βιώνει τις τελευ­ταίες ημέρες ο κυπριακός λαός και η οικονομική ομηρία της Ελ­λάδας συνδέονται άμεσα με τους υδρογο­νάνθρακες που κρύβει το υπέδαφος τους», επιμένουν πολλοί αναλυτές....

Η τραγική ειρωνεία είναι ότι η υπόθεση «υδρογονάνθρακες» ξεκίνησε για Ελλάδα και Κύπρο την ίδια ακριβώς χρονική στιγ­μή -πριν από εβδομήντα πέντε χρόνια- και δεν έπαψε ποτέ να ακολουθεί δρόμους παράλληλους. Η έρευνα που παρουσιά­ζουν σήμερα τα «Επίκαιρα» έχει αφετηρία στο 1938, τότε που έγιναν οι πρώτες έρευ­νες για πετρέλαιο στις θάλασσες των δύο χωρών, περνά μέσα από πραξικοπήματα συνεχίζεται υπό τη διαχρονική απειλή των Τούρκων και καταλήγει στο ίδιο ακριβώς σημείο: στην οικονομική υποδούλωση Ελ­λάδας και Κύπρου στους (κοινούς) δανει­στές τους! 

1938: Οι πρώτες έρευνες οε Ελλάδα και Κύπρο 

Στην Κύπρο οι γεωφυσικές έρευνες για την ανεύρεση υδρογονανθράκων ξεκίνη­σαν το 1938 από την εταιρεία βρετανικών συμφερόντων Iraq Petroleum. Την ίδια ακριβώς χρονιά, στην Ελλάδα υπογράφε­ται η σύμβαση με την οποία το Ελληνικό Δημόσιο παραχωρεί την πρώτη άδεια αναζήτησης και εκμετάλλευσης υδρογο­νανθράκων στην εταιρεία W. G. Helis του Ελληνοαμερικανικού Βασίλειου Χέλη (ΦΕΚ 491/29.12.1938). Δύο χρόνια αργότερα η ελληνική κυβέρνηση συνάπτει τη γνω­στή πλέον ως «Σύμβαση Κούπερ», με την οποία η «Ελληνική Υδροηλεκτρική και Μεταλλουργική Εταιρεία», αμερικανικών συμφερόντων, αποκτά τα δικαιώματα για αποκλειστική εκμετάλλευση των νερών του Αχελώου, καθώς και της ηλεκτρικής ενέργειας που θα παρήγε μέσω των υδρο­ηλεκτρικών έργων για εβδομήντα χρόνια, δηλαδή μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2010 (ΦΕΚ 65/17.02.1940). 

Οι δυο πρώτες προσπάθειες, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο, δεν έχουν αξιόλογα αποτελέσματα ενώ η «Σύμβαση Κούπερ» δεν εφαρμόζεται ποτέ λόγω της εμπλοκής της χώρας μας στο Β΄ Παγκό­σμιο Πόλεμο. Στα χρόνια που ακολουθούν Έλληνες και Κύπριοι παραχωρούν κάποιες ερευνητικές άδειες κυρίως σε χερσαίες πε­ριοχές, και έτσι φτάνουμε στις αρχές της δεκαετίας του 70. 

Παραχωρήσεις πριν από την εισβολή των Τούρκων το ΄74 

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 μέ­χρι και τις παραμονές της τουρκικής εισβο­λής στη Μεγαλόνησο, τον Ιούλιο του 1974, τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος ασκούν τα κυριαρχικό τους δικαιώματα μέσω παρα­χωρήσεων ερευνητικών αδειών σε μεγάλες εταιρείες του εξωτερικού. 

Το 1970 η Κύπρος χωρίζει ένα μεγάλο τμή­μα στεριάς και θάλασσας σε 13 οικόπεδα και παραχωρεί ερευνητικές άδειες σε δύο εται­ρείες - μια ελληνικών (TERRABYS) και μια αμερικανικών συμφερόντων (OXOCO). Οι έρευνες της TERRABYS αφορούσαν σε χερ­σαίες και θαλάσσιες περιοχές του νησιού, με μια από αυτές να πραγματοποιείται εντός της βρετανικής βάσης του Ακρωτηρίου. Οι άδειες που έλαβε η OXOCO της έδιναν το δικαίωμα να κάνει έρευνες στις (ελεύθερες ακόμη) Κερύνεια και Αμμόχωστο. Η εταιρεία αναθέτει τη διενέργεια των πρώτων θαλάσσιων σεισμικών ερευνών στην DELTA Exploration και οι εργασίες ολοκληρώνονται λίγο πριν από την τουρκική εισβολή το '74, καλύπτοντας θαλάσσιες περιοχές μέχρι την ισοβαθή καμπύλη των 200 μέτρων. 

Την ίδια περίοδο στην Ελλάδα η χούντα των συνταγματαρχών παραχωρεί σε δύο αμερικανικές εταιρείες άδεια για χερσαίες και θαλάσσιες έρευνες βορειοανατολικά και βορειοδυτικά της Πελοποννήσου και στη Θεσσαλονίκη. Η πρώτη αφορά στην AN-CAR OIL CORPORATION (ΦΕΚ 98/08.05.1973), η οποία αναλάμβανε τα αποκλειστικά δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογο­νανθράκων επί των χερσαίων και θαλάσ­σιων περιοχών των νομών Αργολίδας, Κορινθίας, Αχαΐας, Ηλείας και Μεσσηνίας της Πελοποννήσου, συνολικής έκτασης 6.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Η δεύτερη αφο­ρά στην ANSCHUTZ (ΦΕΚ 99/08.05.1973), η οποία αναλάμβανε τα αποκλειστικά δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης της λεκά­νης της Θεσσαλονίκης της Σιθωνίας καθώς και του Κόλπου του Αγίου Όρους. 

Ακολουθούν παραχωρήσεις σε μεγάλες εταιρείες πετρελαίου, όπως οι BP (Αιτωλοα­καρνανία), ESSO (Βορειοδυτική Πελοπόν­νησος, Ζάκυνθος Παξοί), HUNT (Θεσσαλο­νίκη), TEXACO (Θερμαϊκός), CHEVRON (Λή­μνος) και OCEANIC COLORADO (Θρακικό Πέλαγος), οι οποίες μέχρι το καλοκαίρι του 1974 πραγματοποιούν περισσότερες από σαράντα γεωτρήσεις σε ξηρά και θάλασσα με ιδιαίτερα ενθαρρυντικές ενδείξεις για ύπαρξη υδρογονανθράκων. Το 1972 γίνεται η ανακάλυψη του κοιτάσματος φυ­σικού αερίου στη θαλάσσια περιοχή Θάσου - Καβάλας και το 1974 ανακαλύπτεται στην ίδια θαλάσσια περιοχή το κοίτασμα πετρελαίου του Πρίνου. 

0 «Αττίλας» διακόπτει κάθε ενέργεια σε Ελλάδα και Κύπρο 

Η Τουρκία αντιδρώντας στις ενέργειες αυ­τές στέλνει το Νοέμβριο του 1973 το πρώτο «μήνυμα»: εντελώς αιφνιδιαστικά, η τουρκι­κή Εφημερίδα της Κυβερνήσεως δημοσιεύει ένα χάρτη με τις περιοχές του Ανατολικού Αιγαίου τις οποίες η Τουρκία θεωρεί δικές της και για το λόγο αυτό παραχωρεί στην κρατική ΤΡΑΟ δικαιώματα ερευνών σε αυτές. Έξι μήνες αργότερα τέλη Μαΐου του 1973, οι Τούρκοι βγάζουν στο Αιγαίο το τουρκικό ωκεανογραφικό σκάφος «Τσανταρλί», συ­μπληρώνοντος έτσι το πάζλ της αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο. 

Βρισκόμαστε πια ενάμιση μήνα πριν από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και την 1η Ιουνίου 1974 ο τότε υπουργός Άμυνας της Τουρκίας Χασάν Ισίκ, προχωρά σε μια δήλωση με πολλούς αποδέκτες: «Η Τουρκία ποτέ δεν θα επιτρέψει να γίνει το Αιγαίο μια ελληνική θάλασσα ούτε και σε άλλους να σφετεριστούν τα τουρκικά δικαιώματα στην περιοχή αυτή». 

Αρχές Ιουλίου του 1974 τα πρώτα αποτελέσματα των ερευνών από Αμερικανούς Βρετανούς και Γάλλους σε Ελλάδα και Κύ­προ δείχνουν την ύπαρξη αξιοποιήσιμων κοιτασμάτων πετρελαίου στον υποθαλάσσιο χώρο τους. Καμία όμως από τις δύο χώρες δεν θα προλάβει να προχω­ρήσει σε οποιαδήποτε ενέργεια για την αξιοποίηση τους αφού η τουρκική εισβολή στη Μεγαλόνησο στις 20 Ιουλίου του 74 θα αλλάξει δραματικά τις ισορροπίες. Είναι η χρονική στιγμή που Ελλάδα και Κύπρος καταχωνιάζουν το φάκελο «ορυκτός πλούτος» στα συρτάρια των υπουργείων τους και τον κρατούν καλά κρυμμένο για δεκαετίες. 

1979: «Οι Έλληνες δεν θα θέσουμε ποτέ θέμα ΑΟΖ» 

Ιδιαίτερα αποκαλυπτικό για εκείνη την πε­ρίοδο είναι ένα απόρρητο έγγραφο που δόθηκε πριν από λίγο καιρό στη δημοσιότητα από το υπουργείο Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας. Σύμφωνα με αυτό, τον Ιανου­άριο του 1979 ο τότε Βρετανός πρέσβης συζήτησε διάφορα ελληνοτουρκικά θέματα με το διευθυντή του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, πρέσβη Ιωάννη Τζούνη. Όπως σημειώνει στο έγγραφο ο Βρετανός «ο Έλληνας πρέσβης με ενημέρωσε για μια νέα έννοια Δικαίου της Θάλασσας η οποία εκεί­νη την εποχή ήταν υπό δημιουργία στον ΟΗΕ και ονομαζόταν "Αποκλειστική Οικο­νομική Ζώνη" (ΑΟΖ). 

«Η ζώνη αυτή, μου είπε, συμφέρει πάρα πολύ την Ελλάδα, αλλά δεν συμφέρει καθόλου την Τουρκία. Γι' αυτό το λόγο, εμείς [Σ.Σ: οι Έλληνες] δεν θα φέρουμε ποτέ αυτό το θέμα προς συζήτηση με την Τουρκία». Πρωθυπουργός της Ελλάδος ήταν την εποχή εκείνη ο Γ. Ράλλης και υπουργός Εξωτερικών ο κ. Κ. Μητσοτάκης. 

1982: Η Τουρκία απειλεί την Ελλάδα με πόλεμο 

Όταν το 1982 η Ελλάδα τολμά να δώσει στην κοινοπραξία που εκμεταλλευόταν τον Πρίνο ερευνητική άδεια για μια περιοχή που περιλάμβανε και τμήματα ανατολικά της Θάσου (τα οποία αμφισβητούνται από τους Τούρκους), η Άγκυρα απειλεί με πόλεμο. Αυτό είχε αποκαλύψει σε μια από τις τελευταίες ομιλίες του ο αείμνηστος Ευάγγελος Κουλουμπής (πρώην υπουρ­γός Ενέργειας στις κυβερνήσεις Α. Παπαν­δρέου), ο οποίος είχε επίσης παραδεχτεί: «Για τα πετρέλαια του Μπάμπουρα απειλή­θηκε πολεμική σύρραξη με τους Τούρκους το '82. Είναι τόσο σημαντικά τα κοίτασμα τα πετρελαίου στον Μπάμπουρα αλλά και σε άλλες περιοχές του Αιγαίου, που η αξιοποίησή τους όπως σας είπα, θα απογείωνε την ελληνική οικονομία. Και είναι κρίμα που δεν έχει ακόμη βρεθεί λύση». 

Οι ενέργειες της Κύπρου για την ΑΟΖ 

Με υποταγή και δουλική σιωπή ως προς το θέμα του ορυκτού πλούτου και την ΑΟΖ περνούν και τα επόμενα χρόνια, μέχρι που το 2003 η Κύπρος αποφασίζει να ορθώσει το ανάστημά της. Είναι η χρονιά που η κυπριακή κυβέρνηση προσεγγίζει την ελληνική και προτείνει να προχωρήσουν στην οριοθέτηση της μεταξύ τους ΑΟΖ. Η Ελλάδα αρνείται υπό το φόβο της τουρκικής αντίδρασης και μία μοναδική ευκαιρία χάνεται. Πρωθυπουργός είναι ο Κ. Σημίτης και υπουργός Εξωτε­ρικών ο Γ. Παπανδρέου. 

Η κυπριακή κυβέρνηση όμως, δεν κάθεται με σταυρωμένα χέρια. Προχωρά στη χάραξη των θαλάσσιων συνόρων της αρχικά με την Αίγυπτο (2003) και εν συνεχεία με το Λίβανο (2007). Αμέσως μετά ξεκινά ο πρώτος γύρος υποβολής αιτήσεων αδειών έρευνας και αδειών εκμετάλλευσης υδρο­γονανθράκων και το Δεκέμβριο του 2010 υπογράφει συμφωνία με το Ισραήλ στη βάση της γραμμής ίσης αποστάσεως από τις ακτές των δύο χωρών. 

Το Σεπτέμβριο του 2011 η Κύπρος προχωρά σε γεώτρηση στο Οικόπεδο 12 και αμέσως μετά σε δεύτερο γύρο αδειοδοτήσεων και για άλλα οικόπεδα εντός της κυ­πριακής ΑΟΖ. Ακολουθούν θριαμβευτικές δηλώσεις για κοιτάσματα φυσικού αερίου 8 τρισεκατομμυρίων που αρκούν για να εξυπηρετήσουν τις ενεργειακές ανάγκες της Κύπρου για εκατόν πενήντα χρόνια. 

Η Ελλάδα συνεχίζει μέχρι και σήμερα να είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα χωρίς ΑΟΖ όχι μόνο με την Τουρκία αλλά και με την Αίγυπτο, τη Λιβύη, την Αλβανία ακόμη και με την Κύπρο. 

Κι ύστερα ήρθαν οι... μέλισσες 

Ανεξάρτητα από τις οριοθετήσεις ή μη ΑΟΖ, Ελλάδα και Κύπρος αρχίζουν από το 2011 να μπαίνουν δυναμικά στο ενεργεια­κό παιχνίδι. Η βασική διαφορά είναι ότι η Κύπρος το κάνει ΠΡΙΝ αναγκαστεί να προσφύγει στο μηχανισμό οικονομικής στήριξης, ενώ η Ελλάδα αμέσως ΜΕΤΑ. 

Η Κύπρος δεν πρόλαβε ποτέ να ολοκλη­ρώσει τα μεγαλεπήβολα σχέδια της για αξιοποίηση του ορυκτού της πλούτου, αφού το ληστρικό «κούρεμα» των κατα­θέσεων που της επέβαλαν οι «ισχυροί» σε συνδυασμό με τις ραγδαίες γεωπολιτικές αλλαγές στην περιοχή της Ανατολικής Με­σογείου την αναγκάζει να δώσει αγώνα για την επιβίωσή της. Η δεύτερη πράξη του κυπριακού δράματος περιλαμβάνει ένα αιματηρό Μνημόνιο, με το οποίο η Κύπρος διατηρεί το δικαίωμα διαχείρισης των εσόδων από το φυσικό αέριο και η τρόικα αναλαμβάνει «συμβουλευτικό ρόλο». Την ίδια στιγμή, όλως περιέργως το πρακτο­ρείο Reuters μεταδίδει ότι τα βεβαιωμένα αποθέματα που έχουν εντοπιστεί αυτή τη στιγμή στην Κύπρο «αξίζουν λιγότερο από 2 δις δολάρια». 

Στην Ελλάδα, η σειρά των γεγονότων είναι περίπου η ανάποδη. Επί σειρά ετών οι πολιτικές ηγεσίες αρνούνταν την ύπαρ­ξη κοιτασμάτων και μόλις το 2009, λίγους μήνες πριν από την προσφυγή της χώρας στο ΔΝΤ, ο τέως πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου διαβεβαίωνε τον ελληνικό λαό από τις Βρυξέλλες ότι στη χώρα μας «πετρέλαιο δεν υπάρχει». Ακολούθησε το Μνημόνιο 1 και -ω του θαύματος!- το Σεπτέμβριο του 2011 ο ίδιος άνθρωπος ανακοίνωσε από το βήμα της ΔΕΘ ότι «η Ελλάδα ξεκινά έρευνες πετρελαίου και φυσικού αέριου στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης και η απόφαση για τη σχετική προκήρυξη υπογράφεται άμεσα»». Για το Αιγαίο, φυσικά ούτε λόγος! 

Σε χρόνο ρεκόρ για τα ελληνικά δεδομέ­να ολοκληρώνονται οι σεισμικές έρευνες και την προηγούμενη εβδομάδα το ΥΠΕΚΑ ανακοίνωσε ότι «τα πρώτα αποτελέσματα των ερευνών στο υπέδαφος του Ιονίου Πε­λάγους και της θαλάσσιας περιοχής νότια της Κρήτης πιστοποιούν την ύπαρξη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων».  

του Κώστα Χαρδαβέλλα 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-11/04-17/4/2013)