Γιατί (;) οι ΗΠΑ τράβηξαν το χαλί στον (απείθαρχο) «σουλτάνο» της Τουρκίας!

✓ Υπάλληλος μεταφέρει ράβδους χρυσού. Αριστερά: Ο Ιρανοαζέρος επιχειρηματίας Ριζά Σαράφ με τη σύντροφό του. 

✓ Η προειδοποίηση που αγνόησε ο Ερντογάν για τις συναλλαγές χρυσού του επιχειρηματία Ριζά Σαράφ με το Ιράν. Πώς είχε σπάσει το διεθνές εμπάργκο διακινώντας 119 δισ. δολάρια και η «τιμωρία» με το σκάνδαλο διαφθοράς. 

Από τον Μάνο Ηλιάδη 

Σε μία χώρα όπως η Τουρκία και η πριν από αυτήν Οθω­μανική Αυτοκρα­τορία, όπου η διαφθορά ήταν ανέκαθεν ένα ενδη­μικό φαινόμενο, ήταν πα­σίγνωστο το γεγονός ότι οι καταγγελίες για διαφθορά που είχαν να εμφανισθούν από το 2008 οφείλονταν κατά κύριο λόγο στην καθυπόταξη των ΜΜΕ της χώρας από το καθεστώς Ερντογάν, μέσω μιας σει­ράς ενεργειών όπως η αλλαγή ιδιοκτησιακού καθεστώτος, οι εξαντλητικές ποινές-πρόστιμα σε αντιπολιτευόμενες εφημερίδες, οι απηνείς διώξεις δημοσιογράφων κ.ά., και όχι στην περίφημη ισλαμική ηθική που υποτίθεται ότι ακολουθούσε η κυβέρνη­ση του ΑΚΡ. 

Όπως συμβαίνει σε τέτοιες καταπιεστικές καταστάσεις, το ταμπού αυ­τό έσπασε απότομα και μάλιστα με... έναν θόρυβο που προκάλεσε πραγμα­τικό σεισμό στην Τουρκία, με τις καταγγελίες για διαφθορά τεσσάρων υπουρ­γών της κυβερνήσεως, του επικεφαλής της κρατικής τράπεζας Halkbank και τη σύλληψη συνολικώς 52 ατόμων (εκ των οποίων τρεις γιοι υπουργών) σε τρείς διαφορετικές υποθέσεις διαφθοράς. 

Ο πρωταγωνιστής 

Κεντρικό πρόσωπο στην τεράστια αυτή υπόθεση δι­αφθοράς ο Ιρανοαζέρος επιχειρηματίας Ρεζά Ζαράμπ (που μετά την απόκτηση τουρκικής υπηκοότητας μετονομάσθηκε σε Ριζά Σαράφ), ο οποίος μοί­ρασε «μίζες» συνολικού ύψους 63.000.000 δολα­ρίων σε τρείς υπουργούς: 51.500.000 στον υπουργό Οικονομίας Ζαφέρ Τσαγκλαγιάν, 10.000.000 στον υπουργό Εσωτερικών Μουαμέρ Γκιουλέρ και 1.500.000 στον υπουργό για θέματα της Ευρωπαϊκής Ενώσεως Εγκεμέν Μπαγίς, γνωστό για την εν γένει χυ­δαία παρουσία του στον διεθνή χώρο και για τις ανθελληνικές κατά καιρούς δηλώσεις του. Η δημοσι­οποίηση (19 Δεκεμβρίου) ηχογραφημένων συνομιλι­ών και οπτικού υλικού από την «Ταράφ» σχετικών με τη δωροδοκία των υπουρ­γών Γκιουλέρ και Μπαγίς και το γεγονός ότι από την επομένη της αποκαλύψεως του σκανδάλου (17 Δεκεμ­βρίου) τα ελεγχόμενα από τον Γκιουλέν ΜΜΕ άρχι­σαν να δημοσιεύουν στοι­χεία για την υπόθεση, τα οποία, υποτίθεται, έπρεπε να μείνουν μυστικά, καθώς επίσης και το γεγονός ότι η Αστυνομία και η Δικαιοσύνη, ως γνωστόν, ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από το κί­νημα Γκιουλέν, προκάλε­σαν την άμεση αντίδραση της κυβερνήσεως Ερντο­γάν. 

Η τελευταία, χωρίς να τον αναφέρει ονομαστικά, απέδωσε τις διαρροές αυ­τές στον Γκιουλέν (που ως γνωστόν διαμένει μονίμως στις ΗΠΑ) στο πλαίσιο μίας συνωμοσίας «εγχώριων και διεθνών παραγόντων», υπονοώντας την Αμερική χωρίς φυσικά να παραλεί­ψει να κατηγορήσει και τον συνήθη ύποπτο, το Ισραήλ. 

Η όλη υπόθεση ερμη­νεύτηκε εν πολλοίς και μάλλον ορθώς ως μία σύ­γκρουση μεταξύ των δύο Ισλαμιστών ηγετών, του πρωθυπουργού Ερντογάν και του Φετουλάχ Γκιου­λέν, εκ του γεγονότος κυρίως ότι η κυβέρνηση του ΑΚΡ αποφάσισε το κλείσιμο των φροντιστηρίων του Γκιουλέν (προετοιμά­ζουν μαθητές για την είσο­δο τους στα πανεπιστήμια), τα οποία αποτελούν μία τε­ράστια πηγή εσόδων για το κίνημα Γκιουλέν και ταυ­τόχρονα χώρο στρατολογήσεως οπαδών του. 

Μία άλλη διάσταση, όμως, φαίνεται να έχει την ίδια αν όχι και μεγαλύτερη σημασία. Αυτή είναι η έντο­νη πλέον δυσαρέσκεια και αντίδραση των Αμερικανών απέναντι στον Ερντογάν, εκ του γεγονότος ότι μια με τις τρεις υποθέσεις διαφθοράς είχαν να κάνουν με τη διευκόλυνση του Ιράν μέσω της Halkbank να απο­κτά τα οικονομικά μέσα για την υπέρβαση των προβλημάτων που προκαλεί το αμερικανικό εμπάργκο για οικονομικές συναλλαγές με το Ιράν, μέσω της πα­ράνομης διακινήσεως χρυ­σού, με την οποία χρηματοδοτείτο, μεταξύ άλλων, και το πυρηνικό πρόγραμ­μα του Ιράν. 

Συμφωνά με στοιχεία της Αστυνομίας που υπε­βλήθησαν στον εισαγγε­λέα, η υπόθεση αυτή ορ­γανώθηκε από τον Ζεράμπ (Σαράφ) με σκοπό να παρακαμφθούν οι ερωτήσεις που επιβάλλονται από το σύστημα Swift για τη δια­κίνηση χρημάτων και υλο­ποιήθηκε με την ίδρυση εταιριών-βιτρίνα. 

Με εμβάσματα 

Τα χρήματα των Ιρανών με­ταφέρονταν με εμβάσματα με βάση πλαστά έγγραφα σε τραπεζικούς λογαρια­σμούς και καταθέτονταν σε ονόματα εταιριών με πρό­σχημα την κάλυψη εισαγωγής εμπορευμάτων από την Κίνα. Τα χρήματα αυ­τά μεταβιβάζονταν αμέσως σε λογαριασμούς πραγ­ματικών ή εταιριών-βιτρί­να στη Halkbank ωδ δή­θεν πληρωμές εμπορευμάτων, αλλά στην πραγματι­κότητα χρησιμοποιούνταν για αγορά χρυσού, ο οποίος στη συνέχεια στελνόταν μέσω μεταφορέων στο Ιράν ή στο Ντουμπάι, από όπου προωθούνταν στο Ιράν. Με τον τρόπο αυτό το Ιράν κά­λυπτε τις πιεστικές του ανάγκες σε συνάλλαγμα και τη χρηματοδότηση, μεταξύ άλλων, και του πυρηνικού του προγράμματος. 

Μία ένδειξη της εκτάσε­ως αυτής της πρακτικής εί­ναι το γεγονός ότι, συμφω­νά με τα στοιχεία που συγκέντρωσε η έρευνα των τουρκικών Αρχών και απέ­κτησε η (ανήκουσα στον Γκιουλέν) «ΖΑΜΑΝ» από πηγές της Αστυνομίας της Κωνσταντινουπόλεως, ο Ζεράμπ φέρεται ότι δια­κίνησε παράνομα, κυρίως από το Ιράν, ποσά που ανέρχονταν σε 119 δισεκατομμύρια δολάρια! 

Η κόντρα με τον Αμερικανό πρέσβη, η απειλή της απέλασης και η απάντηση. 

ΟΠΩΣ θα ενθυμούνται οι αναγνώστες της «κυριακάτικης δημοκρατίας», έναν χρόνο πριν και συγκεκριμένως στο φύλλο της 9ης Δεκεμβρίου 2012, σε άρθρο μας με τίτ­λο «Πώς η Άγκυρα βοηθάει (με χρυσό) την Τεχεράνη να ξεπερνά το εμπάργκο» είχε γίνει λεπτομερής αναφορά στο θέμα της παράνομης διακινήσεως χρυσού από την Τουρκία στο Ιράν και είχαν αναφερθεί οι αντιδράσεις και τα μέτρα των Αμερικανών για να δοθεί τέρμα στην κατάσταση αυτή. Παράλληλα με τα μέτρα αυτά, μεταξύ των οποίων ήταν και η ψήφιση ενός νόμου με τον οποίο εκτός από δολάρια απαγορευό­ταν και η πώληση στο Ιράν πολύτιμων με­τάλλων, η αμερικανική πλευρά προέβη και στις ανάλογες προειδοποιήσεις προς την τουρκική πλευρά, οι οποίες προφανώς αγνοήθηκαν. 

Έτσι εξηγείται και αναφερόμενη από τις φιλοκυβερνητικές τουρκικές εφημερίδες συνομιλία που είχε ο Αμερικανός πρέσβης στην Τουρκία Ricciardone με τον πρέσβη της Ε.Ε. στην Άγκυρα, την ίδια ημέρα που αποκαλύφθηκε το σκάνδαλο, σύμφωνα με την οποία του είχε πει ότι «η Ουάσινγκτον τους είχε προειδοποιήσει, αλλά δεν μας άκουσαν, θα δεις τώρα την πτώση της αυτοκρατορίας», εννοώντας προφανώς το καθεστώς Ερντογάν. 

Ο Ερντογάν, χωρίς να αναφερθεί κα­θόλου στην αλήθεια ή μη των καταγγελι­ών, απείλησε εμμέσως τον Ricciardone με απέλαση σε ομιλία του προς οπαδούς του κόμματός του στη Σαμψούντα: «Κοιτάξ­τε τις τελευταίες λίγες μέρες, έχει μεγά­λο ενδιαφέρον. Πρέσβεις εμπλέκονται σε προκλητικές ενέργειες. Τους καλώ από τη Σαμψούντα: Κοιτάξτε τη δουλειά σας. Εάν ξεπεράσετε τα όρια της δουλειάς σας, τό­τε αυτό θα πάει τόσο μακριά ώστε να περι­πέσετε στην ευθύνη της κυβερνήσεως μας. Δεν μας αναγκάζει κανείς να σας κρατή­σουμε στη χώρα μας». 

Η απάντηση του Αμερικανού πρέσβη ήταν άμεση μέσω του twitter της πρεσβεί­ας, στην οποία αποκάλεσε ως δυσφημιστι­κή την αποδιδόμενη sε αυτόν συνομιλία και πρόσθεσε: «Κανείς δεν πρέπει να θέ­τει σε κίνδυνο τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις με αβάσιμους ισχυρισμούς (σ.σ.: με αρκετούς να βλέπουν στη διατύπωση αυτή τον ίδιο τον Ερντογάν, ξέχωρα από την Τουρκία). Η φιλία και συνεργασία μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας είναι ζωτικής σημαοίας και για τις δύο πλευρές». 

Το κίνημα του (σκοτεινού) Φετουλάχ Γκιουλέν 

Το κύριο θέμα πάντως που τίθεται είναι η διαμάχη Ερντογάν και Γκιουλέν, οι εξε­λίξεις της οποίας και η τελική της έκβα­ση θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην εσωτερική κατάσταση της Τουρκίας. Εί­ναι χαρακτηριστικό άτι σχεδόν όλοι οι Τούρκοι και ξένοι αρθρογράφοι, που φρονίμως ποιούντες δεν σπεύδουν να βγάλουν συμπεράσματα, θέτουν άμεσα ή έμμεσα το ερώτημα εάν η κατάσταση αυτή μπορεί να οδηγήσει στο τέλος της εποχής Ερντογάν. Και είναι επίσης χαρα­κτηριστικό ότι το ίδιο ερώτημα έθεσε σε τίτλο άρθρου του της 20ής Δεκεμβρίου («Το τέλος του Ερντογάν;») ο διακεκριμέ­νος αρθρογράφος του Foreign Policy και του Ιδρύματος για την Προστασία της Δημοκρατίας John Hannah, στο οποίο ανα­φέρεται εμπεριστατωμένα στην έντονη πλέον δυσαρέσκεια των Αμερικανών για τον Ερντογάν. Το τι είναι πιο επικίνδυνο για τον Τούρκο πρωθυπουργό, το κίνημα Γκιουλέν ή η αμερικανική δυσαρέσκεια, που έχει τεράστια ποικιλία μέσων για να εκδηλωθεί και δη καταλυτικά, απομένει να αποδειχθεί.

(ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ-29/12/2013)