Η (αποτυχημένη) μπλόφα και η περιπέτεια των S-300

• Το όχημα εκτοξεύσεως των S-300 στην Κρήτη. 

• Από την απόφαση του τότε Κύπριου Προέδρου Γλαύκου Κληρίδη για την παραγγελία τους από τους Ρώσους (για να πειστούν οι Τούρκοι να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων), στις δοκιμαστικές βολές στην Κρήτη. 

Από τον Ευθύμιο Πέτρου 

Είκοσι χρόνια έχουν περάσει από τότε που ο Πρόεδρος Κληρίδης λάμβανε την απόφαση να παραγγεί­λει τους πυραύλους S-300. Επί 20 χρόνια το σύστημα παρέμενε δέσμιο συμβάσε­ων, καθυστερήσεων, παλι­νωδιών, αδυναμιών και πολιτικών περισσότερο δια­πραγματεύσεων. Τώρα επι­τέλους το σύστημα γίνεται επιχειρησιακό και για πρώ­τη φορά προγραμματίζονται δοκιμαστικές βολές στο Πε­δίο Βολής Κρήτης. 

Κάποιοι από τους πρω­ταγωνιστές του δράματος δεν είναι πια στη ζωή αλλά οι παρακαταθήκες τους... εξακολουθούν να βαραίνουν τόσο την Ελλάδα όσο και την Κύπρο. Η απόφαση για την αγορά του συστήμα­τος που σήμανε την έναρ­ξη μιας περιπέτειας θρίλερ ήταν καθαρά πολιτική. Να σημειωθεί ότι η ελεύθε­ρη Κύπρος ήταν -και παρα­μένει- σε απαγόρευση πωλήσεων αμυντικού υλικού από τις Ηνωμένες Πολιτεί­ες και αυτό την έχει στρέ­ψει σε εναλλακτικές πηγές προμήθειας εξοπλισμών. 

Το «λάθος» 

Αν και κάποιοι αποδίδουν την επιλογή των S-300 σε εισήγηση του τότε αρχη­γού της Εθνικής Φρουράς, αντιστράτηγου Νικ. Βορβολάκου, την απόφαση είχαν λάβει σύμβουλοι του Γλαύ­κου Κληρίδη, που πίστευαν ότι η «απειλή» της εγκατα­στάσεως του συστήματος στην Κύπρο θα «έπειθε» τους Τούρκους να διαπραγ­ματευτούν και να ανταλ­λάξουν τη μη έλευση των S-300 με την απόσυρση κά­ποιων από τις δικές τους δυ­νάμεις στο νησί. Άλλωστε ο Βορβολάκος τοποθετήθηκε στην Κύπρο μήνες μετά την απόφαση για την αγορά του συστήματος. 

Επρόκειτο για μπλό­φα που, όπως αποδείχθηκε, δεν ήταν και από τις καλύτερα μελετημένες. Οι Τούρκοι την απέρριψαν. Ακολουθώ­ντας μάλιστα μια σταθε­ρή καταγγελτική πολιτική ανέτρεψαν τα πράγματα και πέτυχαν να κρατήσουν τους S-300 μακριά από την Κύ­προ, χωρίς να υποχωρήσουν ούτε σπιθαμή· χωρίς να δώσουν το παραμικρά αντάλλαγμα. 

Η κυβέρνηση του Κων. Μητσοτάκη αντιμετώπι­ζε με πολύ σκεπτικισμό το αμυντικό πρόγραμμα του Κληρίδη, ο οποίος, εκτός των S-300, ζητούσε την επά­νοδο της ελληνικής Μεραρχίας στην Κύπρο, της Με­ραρχίας που είχε αποσυρ­θεί το 1968 μετά τα γεγονό­τα της Κοφίνου... 

Όμως λίγους μήνες αρ­γότερα (τον Οκτώβριο του 1993) επέστρεφε στην εξουσία στην Αθήνα ο Ανδρέ­ας Παπανδρέου, ο οποίος διακήρυττε το δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου (ΕΑΧ) Ελλάδος - Κύπρου και αγκάλιαζε με ενθουσιασμό το σχέδιο της μπλόφας των S-300. Παράλληλα ξε­σπάθωναν για το Κυπρια­κό τόσο ο υπουργός Αμύνης Γεράσιμος Αρσένης όσο και ο αντιστράτηγος Βορβολά­κος (γνωστός από την επο­χή που έβαφε τα πασχαλι­νά αβγά πράσινα στο στρα­τόπεδο του Αυλώνα). 

Κανείς δεν στάθηκε εκείνη τη στιγμή στο γε­γονός ότι η παραγγελία εί­χε μια βασική έλλειψη που έδειχνε σε οιονδήποτε με ελάχιστη γνώση των στρα­τιωτικών ζητημάτων ότι η απόφαση είχε ληφθεί ιδιό­χειρα. Για να είναι ένα αντιαεροπορικό σύστημα απο­τελεσματικό πρέπει να συν­δυάζεται με το κατάλλη­λο ραντάρ έρευνας (search radar), που αποκαλύπτει τους στόχους σε ικανή από­σταση, ώστε να τους εγκλω­βίζουν στη συνέχεια τα ρα­ντάρ ελέγχου πυρός και να εξαπολύονται τα βλήματα. Και τέτοιο ραντάρ δεν εί­χε παραγγελθεί. Για τους Τούρκους αυτό ήταν αρκε­τό για να αντιληφθούν την μπλόφα και πλέον έπαι­ζαν εκ του ασφαλούς. Όσο για την Ελλάδα, με στρατι­ωτική ηγεσία αποκλειστι­κά στελεχωμένη από τις τά­ξεις των κομματικών απο­στράτων ουδείς τολμούσε να επισημάνει τη σκληρή αλήθεια στον πρωθυπουρ­γό Παπανδρέου και τον υπουργό Αρσένη. 

Οι Αμερικανοί 

Στο μεταξύ, κινητοποιη­μένοι από τους Τούρκους, Αμερικανοί και άλλοι σύμ­μαχοι εφιστούσαν την προσοχή της Ελλάδος στο ζή­τημα. Ήδη οι Αμερικανοί είχαν καταφέρει να βάλουν στο χέρι ένα ολοκληρωμέ­νο σύστημα S-300 προερ­χόμενο από την Ουκρα­νία, το είχαν αναλύσει και επισήμαιναν στην Ελλά­δα τις αδυναμίες του. Κυ­ριότερη ήταν η ελάχιστη αντοχή του σε ηλεκτρονι­κά αντίμετρα, μια και δεν είχε παρά μόνο δύο εναλλακτικές συχνότητες διευ­θύνσεως, που εύκολα εντοπίζονταν και τυφλώνονταν από τα συστήματα της επο­χής. Παρ' όλα αυτά, το δόγμα ήταν πλέον διακηρυγμέ­νη πολιτική. Με το φιάσκο των Ιμίων στην πλάτη του, ο νέος πρωθυπουργός Κ. Σημίτης δεν είχε περιθώ­ρια να αναθεωρήσει οτιδή­ποτε σχετικό με την άμυνα της Κύπρου. 

Την ίδια στιγμή οι μεγα­λοστομίες έδιναν κι έπαιρ­ναν. «Θέλω να ρίχνουν βλήματα από το πλοίο πριν καν ξεφορτώσουν» δήλω­νε στον κυπριακό Τύπο ο αντιστράτηγος Βορβολά­κος, προαναγγέλλοντας ότι οι S-300 «έρχονται». Και έτσι νόμιζε ότι απαντούσε στην τουρκική αδιαλλαξία, που πλέον καθιστούσε σα­φές ότι δεν θα επιτρέψει να εγκατασταθεί στο νησί το ρωσικό σύστημα. 

Η έκκληση ενός «πιστού στρατιώτη» 

Και ενώ η κρίση άρχιζε να κλιμακώνεται, ο διοικητής της Εθνικής Φρουράς αλλάζει το 1998 και αναλαμβάνει ο μακαρίτης πλέον αντι­στράτηγος Δημ. Δήμου. Άνθρωπος που δεν μάσαγε τα λόγια του, από την πρώτη στιγμή θέτει τις κυβερνήσεις Αθηνών και Λευκωσίας προ των ευθυνών τους. Πρότυπο πιστού στρατιώτη, ο Δήμου αναδιοργανώνει την Εθνική Φρουρά και ετοιμάζει την άμυνα του. Την ίδια στιγμή απευθύνει δραματική έκκληση στις δύο κυβερνήσεις, μη διστάζο­ντας να πει ότι δεν μπορεί να διαβεβαιώσει ότι η γραμμή αντιπαραθέσεως είναι δυνατόν να κρατηθεί, αν οι Τούρκοι πραγματοποιήσουν τις απειλές τους πως η έλευση των S-300 είναι casus belli (αιτία πολέμου). 

Μια δραματική νύχια (πριν από 15 χρόνια) στο Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς 

Ο ΓΡΑΦΩΝ δεν θα ξεχάσει ποτέ μια δραματική νύχτα στο γραφείο του αρχηγού του ΓΕΕΦ, όπου ο στρατηγός Δήμου έβγαζε τη μάσκα της υπηρεσιακής αυστηρότητας και άνοιγε την καρδιά του αποκαλύπτοντας -πίσω απ΄ την κλειστή πόρτα- την επιπολαι­ότητα των πολιτικών ηγεσιών. «Αν μας δια­τάξουν, θα πολεμήσουμε», έλεγε με ψύχραιμη αποφασιστικότητα, «αλλά δεν πρέπει να τρέφουμε ψευδαισθήσεις». 

Εξηγούσε ότι το σύστημα 5-300 ήταν φτιαγμένο για να κρύβεται στα δάση της επίπεδης ρωσικής γης και ήταν τελείως ακα­τάλληλο για το ανισόπεδο κυπριακό πεδίο. «Πώς θα κινηθεί κρυφά στο σχεδόν ανύπαρ­κτο οδικό δίκτυο μας μια σειρά από οχήμα­τα 17,5 έως 35 μέτρων το καθένα;» ρώτησε ρητορικά. Και όταν ο δημοσιογράφος εξέ­φρασε υπό τύπον ευχής κάποια βεβαιότη­τα ότι εν τέλει οι κυβερνήσεις θα κατανοήσουν την πραγματικότητα ο στρατηγός απο­κάλυψε ότι δεν υπήρχε χρόνος. Το «Σύστη­μα ήταν φορτωμένο σε πλοίο στο λιμάνι του Αρχαγγέλου και περίμενε τη εντολή από­πλου. Ο Κληρίδης έπαιζε το τελευταίο του χαρτί ελπίζοντας ότι με τους S-300 εν πλω προς την Κύπρο οι Τούρκοι θα έκαναν επι­τέλους κάποια υποχώρηση, θα έκαναν μια κίνηση εκτόνωσης, που θα άφηνε στην ελ­ληνική πλευρά το περιθώριο να υποχωρή­σει με αξιοπρέπεια. Ομως οι Τούρκοι παρέ­μεναν αδιάλλακτοι. 

Πλησίαζε Αύγουστος του 1998 και κλι­μάκια της Εθνικής Φρουράς και του ΓΕΕΘΑ προετοίμαζαν τα σημεία τοποθέτησης των οχημάτων του συστήματος S-300 στα πρανή του όρους Τρόοδος. Ο τότε αρχιπλοί­αρχος Θωμάς Κατωπόδης (μετέπειτα αρχη­γός Στόλου) θυμόταν τα βρετανικά ελικό­πτερα που αιωρούνταν στην περιοχή δήθεν για να επιτηρούν τις κεραίες των δικών τους ραντάρ στο βουνό. Όμως στον δρόμο της επιστροφής προς την Αθήνα ο αρχιπλοίαρ­χος Κατωπόδης κρατούσε έναν σφραγισμέ­νο φάκελο. Του τον είχε εγχειρίσει με από­λυτη μυστικότητα ο στρατηγός Δήμου, με την εντολή να τον παραδώσει στα χέρια του πρωθυπουργού Σημίτη. Περιείχε την απόρ­ρητη αναφορά του Δήμου και την εκτίμηση του για την κατάσταση και τις πιθανές εξελί­ξεις μιας ενδεχόμενης στρατιωτικής εμπλο­κής. Δεν υπήρχε άνθρωπος να αμφισβητεί την επαγγελματική κατάρτιση και τον πατρι­ωτισμό του Δημήτρη Δήμου. Ουδείς αμφέ­βαλλε ότι η απόρρητη αναφορά του έγγραφε αλήθειες. Όμως στην Αθήνα δεν υπήρ­χε κανείς να την παραλάβει. Αρχές Αυγού­στου και η κυβέρνηση πήγαινε… διακοπές. Ο αρχιπλοίαρχος Κατωπόδης δεν έβρισκε κανέναν στο Μέγαρο Μαξίμου για να παρα­δώσει τον καυτό φάκελο που κρατούσε. Πέ­ρασαν μέρες μέχρι να ευαισθητοποιηθεί το «σύστημα Σημίτη» και να φτάσει η αναφορά του Δήμου στον πρωθυπουργό. 

Οι εξελίξεις «πάγωσαν». Για όλους τους επόμενους μήνες η Ελλάδα και η Κύπρος προσπαθούσαν να απεγκλωβιστούν από το αδιέξοδο. Μέχρι που έφτασαν τα Χριστού­γεννα του 1998. Μετά μια σειρά συσκέψε­ων του Εθνικού Συμβουλίου στην Κύπρο ο πρόεδρος Κληρίδης έρχεται στην Αθήνα και μαζί με τον Σημίτη ανακοινώνουν ότι οι S-300 θα έλθουν στην Ελλάδα και από εκεί, με το μεγάλο βεληνεκές τους, θα καλύπτουν τον εναέριο χώρο της Κύπρου. 

Πέρασαν άλλα πέντε χρόνια για να βρεθεί φόρμουλα ώστε να περάσουν σε ελληνι­κή ιδιοκτησία και να αρχίσουν να υποστηρίζονται. Και άλλα οκτώ έως σήμερα που καθίστανται επιχειρησιακά. 

(ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ-15/12/2013)