ΤΥΜΠΑΝΑ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΟΝ ΕΙΡΗΝΙΚΟ

■ Με τη μονομερή ανακήρυξη ζώνης εναέριου ελέγχου, η Κίνα έριξε το γάντι στην Ιαπωνία και σφυγμομέτρησε τις αντιδράσεις μιας Αμερικής που δεν δείχνει και τόσο σίγουρη για τον εαυτό της. 

ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ 

Στην Ιαπωνία τις λένε Σενκάκου, στην Κίνα Ντιαογού, ενώ στην Ελλάδα θυμίζουν Ίμια. 0 λόγος για τις ακα­τοίκητες βραχονησίδες που ξαφνικά έγιναν παγκοσμίως διάσημες τροφοδοτώντας επι­κίνδυνα πολεμικά παιχνίδια μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας, το οποία απειλούν να εμπλέξουν επίσης την Αμερική και τη Ν. Κορέα. 

Τα επεισόδια της περασμένης εβδομάδας έκαναν πολλούς να αναρωτηθούν μήπως η «ειρηνική ανάδυση»... της Κίνας τελικά αποδειχθεί λιγότε­ρο ειρηνική απ' όσο διαβεβαιώνει το Πεκίνο και περισσότε­ρο συμβατή με τα κλασικά προηγούμενα, που θέλουν τις καινούριες μεγάλες δυνάμεις να αναδύονται μέσα από την αιματηρή μή­τρα των πολεμικών συγκρούσεων. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. 

Το Σάββατο 23 Νοεμβρίου η Κίνα αιφνιδίασε τους πάντες ανακηρύσσοντας μονομερώς ζώνη εναέριου ελέγχου πάνω από τη Θάλασσα της Ανατολικής Κίνας σε περιοχή η οποία συμπεριλαμβάνει τις διαφιλονικούμενες βραχονησίδες. Μια «παγωμένη» επί εκατόν δεκαοκτώ χρόνια διένε­ξη -η Ιαπωνία κατέλαβε τις εν λόγω βραχο­νησίδες το 1895- πήρε ξαφνικά φωτιά. Για να πούμε την αλήθεια, ήταν η Ιαπωνία που ήρξατο χειρών αδίκων. Κάποιοι μανιακοί εθνικιστές βάλθηκαν να «αξιοποιήσουν» οικονομικά τις βραχονησίδες και η κυβέρνηση του λιγότερο μανιακού -πάντως ανησυχητι­κά εθνικιστή- πρωθυπουργού Σίνζο Άμπε έσπευσε να τις εθνικοποιήσει -υποτίθεται για να αποτρέψει τα χειρότερα, παραβιάζο­ντας ωστόσο, στην πράξη το status quo σε βάρος της Κίνας. 

Άλλο τόσο είναι αλήθεια όμως ότι η αντί­δραση του Πεκίνου υπήρξε δυσανάλογα ισχυρή. Δεν αρκέστηκε να ανακηρύξει μονομερώς ζώνη εναέριου ελέγχου, η οποία επι­καλύπτεται με τις αντίστοιχες της Ιαπωνίας και της Ν. Κορέας. Προχωρώντας παραπέρα αξίωσε από κάθε ξένο αεροπλάνο που θα εισέρχεται σε αυτή να ζητά εκ των προτέρων άδεια και να δίνει τα στοιχεία του στις κινεζικές Αρχές, υπό την απειλή ότι, σε αντίθετη περίπτωση, κινδυ­νεύει να αντιμετωπίσει τα κινεζικά πυρά. 

Η αντίδραση των ΗΠΑ 

Τις πρώτες ώρες μετά την κινεζική επίδειξη ισχύος επικράτησε σύγχυση. Δύο ιαπωνικές αεροπορικές εταιρείες που είχαν πτήσεις στην επίμαχη περιοχή έσπευσαν να συμ­μορφωθούν στο κινεζικό τελεσίγραφο, ελ­λείψει σοφών εντολών από την κυβέρνησή τους. Στην Ουάσιγκτον προσπαθούσαν να αποκρυπτογραφήσουν τη θεαματική χειρο­νομία του Πεκίνου: να αφορά, άραγε, μόνο στην εδαφική διένεξη με το Τόκιο; Αν είναι έτσι, η Αμερική δεν έχει λόγο να αναμειχθεί ιδιαίτερα αφού ακολουθεί γραμμή ουδετερότητας ως προς τις επίμαχες βραχονησί­δες συνιστώντας και στις δύο πλευρές λύση μέσω διαπραγματεύσεων. Τι γίνεται όμως αν με την κίνησή της αυτή η Κίνα πέραν των άλλων, προσπαθεί να σφυγμομετρήσει και τις αντιδράσεις της κυβέρνησης Ομπάμα η οποία, με τους χειρισμούς της στο συριακό και το ιρανικό πρόβλημα μοιάζει να τρεκλίζει, στέλνοντας σε όλο τον κόσμο μηνύματα αδυναμίας και αναποφασιστικότητας. 

Όλα δείχνουν ότι η δεύτερη εκτίμηση επι­κράτησε μεταξύ των επιτελών του Λευκού Οίκου και του Πεντάγωνου. Αυτή τη φορά η αντίδραση της Αμερικής ήταν αποφασιστι­κή. Δύο αμερικανικά βομβαρδιστικά Β-52 απογειώθηκαν από τη βάση του Γκουάμ, στον Ινδικό Ωκεανό, και πέταξαν προκλητι­κά πάνω από την άρτι ανακηρυχθείσα κινε­ζική ζώνη εναέριου ελέγχου, χωρίς βέβαια να ζητήσουν άδεια ή έστω να ενημερώσουν προκαταβολικά το Πεκίνο. Αφού πήραν το σύνθημα από την Αμερική, Ιαπωνία και Ν. Κορέα έστειλαν κι αυτές μαχητικά αεροπλάνα τους να πράξουν το ίδιο το επόμε­νο διήμερο. Η απάντηση της Κίνας υπήρξε βραδύκαυστη, αλλά αναλογική: σμήνος κινεζικών αεροσκαφών παραβίασε την ια­πωνική ζώνη την περασμένη Παρασκευή, ενώ το πρώτο αεροπλανοφόρο, το οποίο πρόσφατα απέκτησε η χώρα, απέπλευσε για περιπολία στη Θάλασσα της Ν. Κίνας. 

Το μεγάλο ερώτημα είναι, βέβαια πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα από εδώ και εμπρός. Δεν είναι λίγοι οι διεθνείς αναλυτές που θεωρούν υπαρκτό το ενδεχόμενο πολε­μικού επεισοδίου, αν όχι και σύρραξης, στο εγγύς μέλλον. Άλλοι εκτιμούν ότι η Κίνα έκα­νε λάθος με την υπερβολική αντίδραση της και το γόητρό της στην περιοχή θα πληγεί, καθώς εμφανίζεται όπως θα έλεγε ο Μάο Τσετούνγκ, σαν «χάρτινη τίγρη»: μια δύνα­μη που διεκδικεί και απειλεί, αλλά δεν έχει τη δύναμη να επιβάλει τη θέληση της όταν προκαλείται από τους αντιπάλους της. Άποψή μας είναι ότι και οι μεν και οι δε πάσχουν στις αναλύσεις τους. 

Οι φιλοδοξία της Κίνας 

Η κινεζική ηγεσία είναι φιλόδοξη, αλλά όχι τυχοδιωκτική. Ο νέος Πρόεδρος της χώ­ρας, Σι Τζινπίγνκ, εννοεί να εναρμονίσει τη στρατιωτικοπολιτική ισχύ της Κίνας με την αναδυόμενη οικονομική της δύναμη, αλλά όχι με τρόπο που θα διακινδυνεύσει άμεση ρήξη με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σύμφωνα με τον αρθρογράφο των Financial Times Φιλ Στίβενς κατά τη συνάντηση του με τον Μπαράκ Ομπάμα στην Καλιφόρνια τον περασμένο Ιούνιο, ο Σι του είπε κάποια στιγμή ότι «ο Ειρηνικός Ωκεανός είναι αρκετά μεγά­λος για να χωρέσει δύο μεγάλες δυνάμεις», μια έμμεση πρόσκληση για χάραξη ζωνών επιρροής με παραμερισμό της Ιαπωνίας. Ο Αμερικανός Πρόεδρος άφησε την τολμηρή νύξη του Σι να περάσει χωρίς απάντηση. Ίσως αυτή τη φορά η κινεζική ηγε­σία να δοκίμασε ένα βήμα παραπέρα σφυγμομετρώ­ντας την αντίδραση του μεγάλου οικονομικού εταίρου και γεωστρατηγικού ανταγωνιστή της. 

Εκ πρώτης όψεως η αμερικανική απά­ντηση πρέπει να αποθάρρυνε το Πεκίνο. Ωστόσο, η μονομερής κήρυξη ζώνης εναέ­ριου ελέγχου πρέπει να κριθεί σε βάθος χρό­νου. Η κινεζική ηγεσία δεν περίμενε, βέβαια ότι θα αποσπούσε μεμιάς χωρίς καμία αντί­δραση τις νησίδες και μαζί με αυτές τον εναέριο έλεγχο της Θάλασσας της Ανατολικής Κίνας. Ωστόσο, ενέγραψε υποθήκες διαμορφώνοντας de facto συνθήκες συγκυριαρχίας με την Ιαπωνία. Μέσα από μια μακρόχρονη ελεγχόμενη διένεξη με την παλιά αυτοκρα­τορία η οποία τόσο δυσάρεστες μνήμες ξυ­πνά στους γείτονές της η Κίνα ελπίζει ότι θα προσεταιριστεί συμμάχους. Πρώτα απ' όλα την Ταϊβάν, η οποία βρίσκεται πιο κοντά απ' όλους στις επίμαχες βραχονησίδες και επίσης τις διεκδικεί από την Ιαπωνία. Αλλά και η Ν. Κορέα πνέει μένεα με την εθνιστική κυ­βέρνηση του Ιάπωνα πρωθυπουργού, Σίνζο Άμπε, ο οποίος αμφισβήτησε την πασίγνωστη ιστορική αλήθεια για το βίαιο εξαναγκασμό σε πορνεία χιλιάδων γυναικών της Κορεατικής Χερσονήσου προς όφελος των Ιαπώνων στρατιωτών στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Γεγονός είναι ότι η αντικειμενική δυναμική των πραγμάτων στην Άπω Ανατολή αρχίζει να θυμίζει τον αδυσώπητο αγώνα ισχύος στην Ευρώπη έναν αιώνα νωρίτερα. Όπως η Γερμανία του Κάιζερ, έτσι και η σημερινή Κίνα μεγαλώνει απότομα, δεν χωρά στα παλιά της ρούχα και διεκδικεί ζωτικό χώρο από τις παλιές, εδραιωμένες δυνάμεις που κυριαρ­χούν στον περίγυρό της. Οι Κινέζοι ηγέτες συνηθίζουν να διαβεβαιώνουν τους Δυτικούς επισκέπτες ότι έχουν αφομοιώσει τα διδάγματα της νεότερης ευρωπαϊκής Ιστορίας και ότι δεν πρόκειται να παρασυρθούν σε παράτολμες προβολές ισχύος, οι οποίες απειλούν να συσπειρώσουν εναντίον της Κίνας όλους ή σχεδόν όλους τους γείτονές της. Σε αντίθεση με ό,τι θα ήθελε κανείς να πιστέψει όμως, η Ιστορία συχνά επαναλαμβάνεται, άλλοτε σαν τραγωδία κι άλλοτε σαν φάρσα. 

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ-05-11/12/2013)